پایان نامه کارشناسی ارشد علوم قرآن مجید
207 صفحه
چکیده:
پژوهش حاضر، به استخراج و تطبیق دیدگاه های علوم قرآنی آیت الله معرفت به عنوان یک دانشمند علوم قرآنی و آیت الله جوادی آملی به عنوان یک مفسر قرآن، در سه بحث اسباب نزول، محکم و متشابه و نسخ می پردازد.
از جمله آراء خاص این دو دانشمند، در بحث اسباب نزول:
آیت الله معرفت، بین سبب نزول و شأن نزول تفاوت قائل است و شأن را أعم از سبب می‌داند؛ ایشان در جایی بر حجیت گفتار صحابه در تفسیر و اجتهادشان صحه گذاشته و در جای دیگر، تعبد و تسلیم در برابر نظرات ایشان را بدون دلیل می‌داند. آیت الله جوادی آملی، سبب نزول و شأن نزول را مترادف می‌داند. ایشان از معدود کسانی است که به بحث پیرامون عدم حجیت روایات غیر معصوم پرداخته و ارزش آن‌ها را در حد نقل تاریخی می‌داند.
از جمله آراء خاص این دو دانشمند، در بحث محکم و متشابه:
آیت الله معرفت، رابطه‌ی تشابه و ابهام را عموم و خصوص من وجه دانسته و رفع تشابه را با تأویل و رفع ابهام را با تفسیر می‌داند. ایشان به تشابه شأنی معتقدند، و تشابه را به دو دسته‌ی اصلی و عرضی قابل تقسیم می‌داند. ایشان، تأویل را همان بطن قرآن دانسته و با توجه به در نظر گرفتن عاطفه بودن «واو» در آیه، راسخان را عالم به تأویل معرفی می‌کند. از نظر آیت الله جوادی آملی، تشابه نسبی است و لازمه‌ی نزول فرودین آیات به شمار می‌آید که این صفتِ لازم برای آیات متشابه نیست. از نظر ایشان، تمامی آن‌چه در حکمت وجود آیات متشابه آمده، ناظر به برکات تشابه است. ایشان، تأویل متشابه را غیر از تأویل کتاب دانسته و تأویل را هم مغایر با تفسیر باطن می‌داند و با توجه به در نظر گرفتن استینافی بودن «واو» در آیه، راسخان را عالم به تأویل معرفی می‌کند.
از جمله آراء خاص این دو دانشمند، در بحث نسخ:
آیت الله معرفت، نسخ در شرایع الهی را ظاهری می‌داند، نه واقعی. ایشان در ابتدا قائل به نسخ حکم در برخی آیات بودند، اما در تألیفات آخر خود، همه را جزء نسخ مشروط دانسته، که این در واقع نسخ نیست، بلکه متناسب با شرایط تغییر می‌کند. آیت الله جوادی آملی، نسخ مصطلح را مربوط به شریعت و منهاج دانسته و با نفی نسخ در آیات قرآن، بازگشت روح نسخ در قرآن را به تخصیص ازمانی می‌داند.
بررسی تطبیقی دیدگاه‌های آیت‌الله معرفت و آیت‌الله جوادی آملی در مباحثی از علوم قرآنی (اسباب نزول، محکم و متشابه، نسخ)