آسیب‌ها و خطرات مالی ـ مدیریتی موجود در منطقه آزاد تجاری ارس
بررسی موردی: پول شویی
از آنجا که مدتی است منطقه‌ی آزاد ارس به عضویت «مناطق آزاد تجاری ایران» پیوسته است، و با توجه به خطرات مالی ـ مدیریتی خاصی که چنین مناطقی را تهدید می‌کند، به‌منظور جلوگیری از آسیب‌ها و خطرات موجود در این مسیر، بررسی و تحلیل چالش‌های خاص این مناطق امری ضروری می‌نماید. اما به‌راستی مهمترین خطری که هر منطقه‌ی تجاری، و به طور خاص منطقه تجاری
ارس، را تهدید می‌کند چیست؟
اسلام می فرماید، اگر آلوده شود حرام است.
پزشکان هشدار داده اند، آن یکی از بزرگترین انتقال دهنده ی باکتری ها است.
هندی ها اعتقاد دارند که آن دو رنگ بیش ندارد: سفید یا سیاه.
عوام می گویند مانند چرک کف دست است.
مدیران مالی چنین تعبیر می¬کنند که آن خونی است در رگهای صنایع تولیدی، که با آلوده شدن آن سیستم مریض و اقتصاد کشور نابود خواهد شد.
همان وسیله، چیزی است که انسانها برای تبادل خواسته ها، و نیازها ی شان از آن استفاده می کنند.
اگر به گذشته¬ی تاریخ نگاهی بیاندازیم، می¬بینیم که برای تداوم حیاط انسان ها، نیاز هر فرد با تلاش فردی
(شکار– تولید....) تامین می¬شد، ولی با گذشت زمان بشر هرگز به تولید شخصی قانع نبود. اگر در آن روز
نمی¬توانست با زور هر چه می¬خواهد به چنگ بیاورد ناگزیر حاضر می¬شد از راه معاوضه¬ی جنس (معاوضه مستقیم کالا به کالا) نیازهای عادی زندگی را فراهم کرده از این راه امرار معاش نماید. تا آنکه راه مبادله غیر مستقیم کالا با کالا را در پیش گرفت و همین انتخاب موجب پیدایش آن گردید. آن چیزی نیست مگر پول کذایی که به طرق مختلف شسته می شود.
با گذشت زمان تولید پول و مصرف آن شکلهای گوناگونی را به خود گرفته است. در اینجا به بخشی از آن خواهیم پرداخت که از مسیر صاف و مستقیم خود منحرف گشته و به پول کثیف تبدیل شده است و عده¬ای برای تطهیر کردن آن دست به پول شویی می زنند.
برای روشن شدن بهتر موضوع لازم است تا سؤالات زیر طرح و به آن پاسخی داده شود:
• پول شویی چیست؟؛
• چگونگی پیدایش پول شویی؛
• شغل هایی که در معرض پول شویی قرار می گیرند؛
• پول شویی در کجا صورت میگیرد؛
• گونه های پول شویی؛
• شیوه های پول شویی؛
• تاثیرات پول شویی بر اقتصاد؛
• نگاهی به پول های کثیف در جهان؛
• آیا امکان اندازه گیری حجم عملیات پول شویی وجود دارد؛
• تدابیر واقدامات صورت گرفته مبنی بر جلوگیری از پول شویی؛
• نتیجه
• پیشنهادات.
1 - پول شویی (Money Laundry) چیست؟
موضوع پول شویی از لحاظ واژه شناسی ، اولین بار پس از رسوایی «واتر گیت» مطرح شد. لیکن این پدیده اصولاً همزمان با پیدایش پول و رواج نظام پایه پولی، مد نظر متفکران اقتصادی سیاسی قرار گرفته است .پول شویی زمانی اتفاق می¬افتد که درآمد های کسب شده توجیه قانونی ندارد و برای اینکه از حالت غیر قانونی خارج شوند و مشکل پولهای معمول را به خود بگیرند، به وسیله پول شویی تطهیر می شوند.
پول شویی فرایندی است که در طی آن در آمد های غیر قانونی را قانونی جلوه می دهند. و به تعبیر دیگر قانونی کردن درآمد های غیر قانونی، مشروع کردن پول های نامشروع یا تطهیر پول های حرام ویا تبدیل پول های کثیف ناشی از اعمال خلاف به پول های تمیز و پاک میباشد. انواع پولهایی که می تواند به صورت نا مشروع در جامعه مطرح باشد، به سه گروه می شود.
پولهای کثیف و یا پولهای آغشته به خون: مربوط به نقل و انتقال مواد مخدر است.
پولهای خاکستری: درآمدهای حاصل از فروش کالا و یا انجام دادن کارهای تولیدی است، ولی از نظارت دولت پنهان می¬ماند و دولت از آنها بی اطلاع است که معمولا برای فرار از مالیات این کارها را انجام می دهند.
و پولهایی سیاه: حاصل از قاچاق کالا است، به طوری که درآمدهای حاصل از قاچاق کالا و شرکت در معاملات پر سود دولتی که خارج از عرف طبیعی صورت می گیرد، باعث پیداش این پول می شود.
- چگونگی پیدایش پول شویی
پول شویی یک پدیده تاریخی است. نخستین بار فردی بنام آلکاپون گروهی به اسم آلکاپونها تشکیل داد واین گروه در جریان روز از مردم اخاذّی می¬کردند و برای پنهان کردن این شیوه عمل خود، رختشویخانه‌ای (خشکشویی) تأسیس وبه این طریق وانمود می‌کردند که درآمد خویش را از این راه بدست می‌آورند و نه از راه نامشروع، وبه این ترتیب اصطلاح پول¬شویی شکل گرفت. و ریشه درمالکیت خشکشویی ها توسط مافیا در ایالات متحده آمریکا دارد و به دهه های 1920 و1930 برمی‌گردد.
- شغل هایی که در معرض پول شویی قرار می گیرند:
هر شغلی که با پول نقد و موارد زیر سر و کار دارد در معرض پول شویی قرار می گیرد:
سیستم بانکی (بانکهای عامل، بانکهای کارگزار، بانکهای برون مرزی)، بازار سهام و اوراق قرضه، شرکتهای بیمه (بیمه عمر)، شرکت های ساختمانی، عتیقه فروشی، جواهرفروشی، صرافیها، آژانس های مسافرتی و شرکت¬های حمل و نقل، بنگاه های اتومبیل، دفاتر اسناد رسمی و بنگاه های خیریه در معرض پول شویی می باشند.
- پول شویی در کجا انجام می گیرد؟
انجام هر فعالیت مجرمانه نیازمند شرایط و محیط مناسب برای تحقق آن جرم است: شناسایی این شرایط برای جلوگیری از وقوع جرم اهمیت زیادی دارد . بررسی ماهیت جرم پول شویی و شواهد موجود نشان می دهد که پول شویی در محیطی که شرایط زیر را داشته باشد قابل انجام خواهد بود.
• بخش های رسمی ، بخصوص بازار های مالی که از کارایی لازم برخوردار نباشد.
• بخش های غیر رسمی اقتصادی که فعال باشند.
• روشهای پول شویی برای دست اندرکاران بازار های مالی قانونی، بانکها و دیگر عوامل اجرایی شناخته شده نباشد.
• بازار های مالی بصورت حایشه‌ای و توسعه نیافته، اما مرتبط با بازار های مالی پیشرفته وجود داشته باشد.
• ریسک عملیات پول شویی آنقدر قابل توجه نباشد.
• قوانین ضد پول شویی چندان فعال نباشد.
• و به راحتی بتوان درآمد به دست آمده را برای فعالیت های مجرمانه دیگر به مکان های دیگر انتقال داد.
- گونه های پول شویی
پول شویی درونی: شامل پولهای کثیف که از فعالیت مجرمانه در داخل خاک یک کشور به وجود می آید و در همان کشور هم شسته می¬شود.
پول شویی مهار شونده: شامل پولهای کثیف بدست آمده از فعالیت مجرمانه که در داخل خاک یک کشور کسب و در خارج از آن کشور تطهیر می¬شود.
پول شویی بیرونی: شامل پولهای کثیف بدست آمده از فعالیت مجرمانه انجام شده در سایر کشورها که درخارج نیز شسته می¬شود.
پول شویی وارد شونده: که شامل پولهایی که از فعالیت مجرمانه در سایر نقاط بدست آمده و در داخل خاک یک کشور مورد نظر شسته می شود.
- شیوه های پول شویی
شیوه های تطهیر پول پیچیده و متنوع است ، این شیوه ها به عواملی چون نوع خلاف انجام شده ، نوع سیستم اقتصادی، قوانین و مقررات کشوری که در آنجا خلاف صورت گرفته و نوع مقرراتی کشوری که پول در آنجا تطهیر می شود، بستگی دارد. از معمولترین و مهمترین شیوه های پول شویی این است که پول شویان برای کاهش جلب توجه مجریان قانون به عملیات پول شویی، مقادیر زیاد پول نقد را به مقادیر کوچکی تبدیل نموده و یا بطوری مستقیم در بانک سرمایه گذاری می‌کنند و از شیوه های دیگر تطهیر پول می¬توان به سرمایه‌گذاری موقت در مؤسسات تولیدی، تجاری قانونی، سرمایه گذاری در بازار های سهام و اوراق بهادار، ایجاد سازمان های خیریه قلابی، سرمایگذاری در بازارهای طلا و الماس، شرکت در مزایده های اجناس هنری و کالاهای قدیمی (انتیک) وانتقال پول به کشور های دارای مقررات بانکی آزاد مانند کشور سوییس اشاره نمود. پول کثیف زمانی که در فعالیتهای قانونی وارد شده و سرمایه¬گذاری شود و در طول گردش دست بدست شدن با پول های پاک مخلوط میشود، بطوری که دیگر شناسایی آن نا ممکن می گردد.
استفاده از معاملات تقلبی و صوری نیز در فرآیند پول شویی متداول است. یکی از شیوه های آن ، سرمایه گذاری خصوصی در طرح های ساختمانی (ساخت و ساز) و حتی به ظاهر تحسین برانگیز، می باشد.
- تاثیرات پول شویی بر اقتصاد
• آلوده شدن و بی ثباتی بازارهای مالی
• فرار سرمایه به صورت غیر قانونی از کشور
• بی اعتمادی مردم نسبت به نظام مالی
• تضعیف بخش خصوصی
• کاهش بهره‌وری در بخش واقعی اقتصاد.
• تغییر شدید در نرخ بهره و سود.
• افزایش ریسک خصوصی سازی.
• تغییرات جبری و ناخواسته در تقاضای پول.
برای اولین بار کنوانسیون وین مقررات درآمدهای ناشی از جرم یا مبارزه با پولشویی را در سطح بین المللی تعیین کرد و سازمان ملل متحد اولین سازمان بین المللی بود که در خصوص مبارزه با پولشویی معاضدت فنی ارائه کرد. ضمنا مهمترین اسناد حقوقی در زمینه پولشویی عهدنامه وین در سال 1227 و کنفرانس پالارمو در سال 1379 می باشد و ضمنا عهدنامه¬های سازمان ملل جامعه اروپا سازمانهای همکاری اقتصادی و توسعه سازمان کشورهای آمریکا و اقدامهای بانک جهانی و صندوق بین المللی پول است.
پولشویی اعتبار و در نتیجه ثبات در بازارهای مالی را از بین می برد به گونه ای که نظام بانکی در نتیجه جرایم سازمان یافته اعتبار خود را از دست خواهد داد و تمام سیستم های مالی جهانی و نظام مالی منطقه ای مورد نظر را دچار آسیب جدی می¬نماید. البته کشورهای کوچک در برابر پولشویی ضربه پذیر هستند. ضمنا تسلط اقتصادی بدست آمده از طریق نامشروع بر اقتصادهای کوچک را برای سازمانهای مجرم امکان پذیر می سازد. پولشویی بیشتر باجرائم سازمان یافته ارتباط دارد و یک پیامد جدی جرائم سازمان یافته . هر نوع فعالیت مجرمانه درآمدزا است بطوریکه اصطلاح تجارت جرم را نیز مصطلح ساخته است.
- پول های کثیف در جهان
در سپتامبر 1992 به گزارش خبرگزاری‌ها، در عملیاتی موسوم به یخ سبز، که برای نابودکردن گروه‌های تبهکار سازمان‌یافته در سیسیل انجام شد، بیش از 200 نفر در شش کشور جهان دستگیر شدند و حدود 42 میلیون دلار پول نقد از آنها کشف شد. در موردی دیگر حدود 130 میلیون دلار از وجوه متعلق به کارتل مدلین با استفاده از 82 شرکت تجاری و حساب‌های بانکی واقع در 16 کشور مختلف، توقیف شد.
در سال 1993 سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی، از پول شویی، سالانه دست‌کم 85 میلیارد دلار سودحاصل از قاچاق مواد مخدر را خبر داد و در همان زمان صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد جمع فعالیتهای پول شویی برای تطهیر درآمدهای حاصل از جنایت بین 2 تا 5 درصد درآمد ناخالص داخلی دنیا را تشکیل میدهد.
چند سال بعد گروه ویژه‌ای که توسط کشورهای صنعتی گروه هفت (G7) برای بررسی پول شویی تشکیل شد؛ در گزارش خود اعلام کرد: قاچاقچیان مواد مخدر در آمریکا و اروپا در هر دقیقه 155/232 دلار درآمد دارند که همه آن باید مشمول پول شویی شود که حدود یک ششم تولید ناخالص ملی آمریکا و بیش از تولید ناخالص داخلی کانادا، به‌عنوان نهمین اقتصاد دنیاست. در نظام بانکی آمریکا نیز میزان پول شویی (در همه جرایم) حداقل سیصد میلیارد دلار در سال برآورده شده است.
سال 2003 ستاد هماهنگ‌کننده اقدامهای جهانی در مبارزه با پول شویی، که تأسیس یافته از سوی هفت کشور بزرگ صنعتی و سازمان همکاری اقتصادی و توسعه اروپاست اعلام کرد: میزان پول شویی جهان سالانه 5/1 تریلیون دلار یا بیش از5¬ درصد تولید ناخالص داخلی جهان است. این در حالی است که کشورهای نیجریه و روسیه بیش از کشورهای دیگر مشکوک به پول¬شویی هستند.
در سال 2005 اف بی‌آی (F.B.I.)، پلیس مرکزی آمریکا در گزارشی اعلام کرد هر ساله مبلغی معادل 8/2 تریلیون دلار در دنیا پول شویی میشود. همچنین در همین سال صندوق بین‌المللی پول، بر پایه آخرین تحقیقاتش در آن مقطع اعلام کرد: حجم پول شویی انجام شده در بازار جهانی دو هزار میلیارد دلار رسیده است و زمانی که سخن از مبارزه با پول شویی به میان می‌آید، با رقم 5/2 هزار میلیارد دلار مواجه می‌شویم که 10 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل میدهد. این آمار دربرگیرنده جرایم جهانی در نظام مالی از جعل‌بازی‌های کامپیوتری گرفته تا قاچاق انسان و مواد مخدر است.
همچنین در گزارش اخیر آمده است که بزرگترین و قدرتمند‌ترین کشورهای جهان، بالاترین آمار پول شویی را دارند. از1/5 تریلیون دلار پول شویی جهان 1/3 هزارمیلیارد دلار سالانه در آمریکا انجام میشود. ایتالیا پس از ایالات متحده با 150 میلیارد دلار در مقام دوم قرار دارد، کشور روسیه نیز که پس از فروپاشی شوروی سابق پدید آمد با 147 میلیارد دلار مقام سوم را از آن خود کرده است و چین با در اختیار داشتن بیشترین نرخ رشد اقتصادی در جهان با آمار 131 میلیارد دلار، چهارمین کشور در فهرست 10 کشور با آمار بالای پول شویی است. پس از چین به ترتیب آلمان (28 میلیارد دلار)، فرانسه (124 میلیارد دلار)، رومانی (115 میلیارد دلار)، کانادا (82 میلیارد دلار)، انگلیس (69 میلیارد دلار) و هنگ‌کنگ (63 میلیارد دلار) در مقام‌های پنجم تا دهم قرار دارند.
Figure 5.1: DYMIMIC estimation of the amount of money laundering for 20 highly developed OECD countries over the periods 1994/95, 1997/98, 2000/2001, 2002/2003 and 2003/04
Table 2.2: Fight against money laundering in Austria and Germany
1994 1995 1996 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Suspicious transaction reports under § 41/1 BWG Austria (cases) 346 310 309 288 215 236 349 417
Suspicious transaction reports pursuant to the Money Laundering Act Germany (cases) 2873 2759 3019 7284 8261 6602 8062 9126
Sum of criminal cash flow Austria 189 80 102 516 619 62 735 843 903
Sum of criminal cash flow Germany 6,177 5,520 4,957 4,430 4,120 3,740 3,590 7,239 7,903
Sum of "frozen money" Austria 22 27 6 32 8 2.2 28 99.3 116,3
Charges Austria (§165 StGB) 20 50 13 74 115 112 100 70
Charges Austria (§278a StGB) 34 27 19 89 132 131 159 165
- آیا امکان اندازگیری حجم عملیات پول شویی وجود دارد؟
تحقیقات زیادی درجهان صورت گرفته که آمار تقریبی را نشان می دهد ولی متأسفانه تا اکنون روش قابل قبولی برای اندازه¬گیری حجم پول شویی دقیق ارایه نشده است.
- تدابیر و اقدامات صورت گرفته مبنی برجلوگیری از پول شویی
اقدامات صورت گرفته در جهان
در حال حاضر بیش از 140 کشور در قوانین مبارزه با پول شویی را اجرا کرده و آمار اخیر نشان داده است برخی از کشور¬ها مانند استرالیا، اتریش، ایتالیا، بلژیک، دانمارک، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، ایسلند، ایرلند، لوکزمبورگ، هلند، زلاند نو، نروژ، پرتقال، اسپانیا، سوئد، کشور های حاشیه خلیج فارس، هنگ کنگ، ترکیه ایالات متحده امریکا و....، برای انتقال پول به کشور های دیگر، سقفی بین ده تا بیست هزار دلار مقرر کرده¬ و همچنین درآلمان در سال 2005 حدود 100 ملیارد یورو کشف و 261 نفر مجازات شدند. در همین راستا جریمه ی پول شویی در اتریش دو سال زندان یا 360 روز حقوق فرد را تصویب کرده اند تا به این وسیله از انتقال پول شویی های کلان جلوگیری کنند.
- تدابیر واقدامات صورت گرفته مبنی برجلوگیری از پول شویی در ایران
جمهوری اسلامی ایران همایش مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم را در سال 1388 با حضور همه سازمانهای ذی ربط برگزار کرد.
دبیرخانه اجرایی و واحد اطلاعات مالی شورایعالی مبارزه با پولشویی در هجدهم بهمن امسال (هفتم فوریه 2010 ) با حضور نمایندگان دفتر همکاری های اقتصادی سازمان ملل و سفیران و نمایندگی های خارجی مقیم ایران گشایش یافته و در پی آموزش کارکنان و توزیع فرم هایی بین همه نهادهای اقتصادی که می توانند در امر مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم همکاری کنند.
عضو مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران با دبیر خانه FATF استفاده از تجربیات بین المللی در زمینه مبارزه با پولشویی و ارائه گزارشهای لازم به مراجع ذی ربط را با اهمیت خواند.
نتیجه
بر این اساس ، می توان نتیجه گرفت که هدف اصلی پول شویی ، ایجاد سود است و همچون هر کسب و کار دیگری ، در این مورد نیز هدف بهره مندی از سود و سرمایه گذاری آن در فعالیتهای دیگر است. اما در مورد پول شویی باید میان سود و منبع ایجاد آن فاصله ایجاد کرد، زیرا نبود چنین فاصله‌ای ، آن را آسیب پذیر می سازد که در زیر به بعضی از مهمترین جنبه های این آسیب پذیری اشاره می شود:
• باعث ورشکستگی بخش خصوصی که به صورت قانونی مشغول فعالیت است،
• پول نقد بطور فیزیکی وارد سیستم¬ بانکی میشود که این مرحله در هنگام سپرده گذاری پولهای
غیر¬قانونی در نهادهای مالی اتفاق می¬افتد.
• درآمدهای نامشروع با یکسری فعالیتهای مبادلاتی به منظور تغییر وضعیت بین وجوه منابع غیر قانونی به اجرا در می¬آید. به عنوان مثال نقل و انتقال وجوه بین بانکها جزء این مرحله محسوب میگردد.
• وجوه غیر قانونی با یک سری فعالیتهای تجاری و قانونی به بدنه اصلی اقتصاد ترکیب میگردد و در مؤسسات تجاری سرمایه گذاری می شود. پول‌شویان پول کثیف را در اقتصاد ادغام نموده و وانمود می‌نمایند که از راه قانونی بدست آمده است. با انجام این مرحله، تشخیص قانونی یا غیرقانونی بودن ثروت بسیار مشکل است.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 16 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله آسیب‌ها و خطرات مالی ـ مدیریتی موجود در منطقه آزاد تجاری ارس بررسی موردی
