1- مقدمه
فضای سبز دریک شهر همچون ریه های تنفسی شهرنشینان بشمار می آید و به همین دلیل نیبود آن ، به معنی نبود سلامت و تندرستی در شهرهاست. عموماً مردم د رمورد تأثیرات فضای سبز درختان روی تندرستی و بهداشت به اندازه کافی آگاهند و در حقیقت به آنها همچون نشانه های سلامتی می نگرند. بدون اینکه کاملاً رابطهع مشخصی بین درختان واثرات مختلف آن با بهداشت و سلامتی بر ایشان کاملاً روشن باشد.
پارکها یکی از عوامل شکل دهنده شهرها بشمار می آیند و بدلیل فضای سبز قابل ملاحظه خود،علاوه بر داشتن تأثیرات زیست محیطی به سبب ایجاد چشم اندازهای زنده و سبز خود در زیبایی شهرها سهمی بسزا دارند. ثمر بخشی پارکها درتناسب میزان انبوهی و تنوع درختان، درختچه ها،بوته های آن و فضای باز، معابر ، امکانات و وسعت آن قرار دارد. پارکهای وسیع بیش از پارکهای با وسعت کم در آب و هوای محخلی مناطق شهری تأثیر دارند. طبق مطالعات انجام شده (1974. Serber ) حداقل وسعتی را که یک پارک می تواند تأثیر ملموس خود را درآب و هوای مجاور خود بگذارد ،2/1-1 هکتار است. بهر جهت بیشترین پارک در آب و هوای شهرها مربوط به بخش درخت زار آن است وهر چقدر وسعت درخت زار بیشتر باشد، تأثیرات مفید آن بیشتر است. (1974-Sperber) .
اولین پارک دنیا که با وسعت زیاد، به منظور حفظ و حمایت منابع طبیعی بکر و جالب توجهش برای عموم مردن و نسلهای آینده و استفاده ازمنافع تفریحی، علمی، فرهنگی آن با سیستم خاصی در وسعت بیش از 800 هزار هکتار تأسیس گردید،پارک ملی یلواستون (Yellowstone) د رکشور ایالات متحده است که درسال 1872 میلادی تأسیس گردیده است. از آن به بعد ایجاد پارکها به سیستم پارکهای ملی و سیستمهای دیگر درکشورهای مختلف دنیا رواج یافت.
در ایران نیز تبدیل اراضی لم یزرع اطراف شهرها مخصوصاً تهران به پارکهای مصنوعی وغرس نهال به وسعت قابل ملاحظه در آنها از جمله اقداماتی است که به منظور مبارزه با آلودگی هوا و ایجاد فضای سبز، پس از ملی شدن جنگلها و مراتع کشور به عمل آمده است.
اگر چه اولین پارک جنگلی دست کاشت به عنوان پارک اهواز درسال 1342 دراهواز احداث گردید ولی پارک جنگلی خرگوش دره تهران (با وسعتی بالغ بر 140 هکتار) اولین تفریحگاه جنگلی (جنگل دست کاشت) است که در ایران پس از ملی شدن جنگلها، به منظور ایجاد فضای سبز و محلی برای تفریح شهروندان تهرانی در سال 1343 احداث گردید.
2- ضرورت تحقیق
با نگاهی به پیشینه پارکهای جنگلی دست کاشت در می یابیم که تأسیس اکثر این پارکها دردهه 40 قرن اخیر و پس از ملی شدن جنگلها و مراتع کشور اتفاق افتاده است. زمانیکه جنگلکاری و تب کشت سوزنی برگان در ایران بالا گرفته بود و با مطالعات بسیار محدود اولیه ومنابع اندک موجود در آن زمان اقدام به کاشت سوزنی برگان در سطوح وسیع گرید که ماحصل آن پارکهای جنگلی دست کاشت بزرگی هستند که ما امروزه آنها را به نامهای چیتگر ، لویزان، سرخه حصار و ... می شناسیم پارکهای جنگلی ای که از بدو احداث آنها حدود 30 سال می گذرد.
اما اینکه آیا از آن زمان تاکنون مطالعات جامع و کامل درمورد این پارکها صورت گرفته تا مشخص گردد که جنگلکاریهای انجام شده دردهه های قبل موفقیت آمیز بوده یاخیر؟ کشت گونه های سوزنی برگ مثبت بود یا خیر؟ ،وضعیت بقا و ادامه حیات پارکها چگونه است؟ امری است که جای بحث و تفحص دارد.
بعداز گذشت 30 سال هنوز تجربیات ما به مطالعات بسیار اندکی محدود می گردد که دراین فاصله زمانی طولانی و اکثراً به صورت موردی و پراکنده انجام شده است. کم تجربگی و عدم استفاده ازمنابع معتبر علمی موجود باعث شده تا امروزه حیات اکثر پارکهای جنگلی به خطر بیافتد. چنانچه این مورد درپارک جنگلی چیتگر بررسی شده و نتایج امر شاهدی بر این ادعاست.
پارکهای جنگلی علاوه بر اینکه خصوصیات توده های جنگلی را دارا هستند. فضای سبز مناسبی را جهت استفاده عموم مردن مهیا می سازند. متأسفانه دیدگاه حاکم بر نظام جنگلبانی سالیان گذشته ایران با دیدگاه امروزی بسیار متفاوت است . کشتهای وسیع تک گونه ای با نظم و ترتیب تصنعی بالطبع رسیدگی و نگهداری از این مناطق را آسانتر می کند. امروزه ثابت شده که سیستمهای خالص و تک کشتی قادر به ایجاد اکوسیستمهای پایدار نمی باشند، موردی که درعلم جنگلشناسی نوین از اهمیت خاصی برخوردار است.
به تجربه ثابت شده که جنگلکاریهای مخلوط به مراتب کیفیت و وضعیت بهتری نسبت به جنگلکاریهای تک کشتی دارند. چرا که پایداری جنگل ، مقاوت در برابر آفات و امراض، جلوگیری از خطر آتش سوزی، تولید چوب مرغوب و متنوع و ... تنها در جنگلها و جنگلکاریهای مخلوط در حالت ایده آل موجود است.
امروزه ضروری است تا این گونه جنگلکاریهای تک گونه ای درسطوح وسیع، با ایجاد اصلاحات و رعایت اصول جنگلشناسی به نحوی به سمت جنگلهای طبیعی و آمیخته سوق داده شوند. د رغیر این صورت درچند سال آتی شاهد نابودی این ذخایر طبیعی خواهین بود. هدف از این تحقیق بررسی کمی و کیفی جنگلکاریهای انجام شده در پارک جنگلی چیتگر است تا نتایج حاصله بتواند برای اصلاح و بهبود وضعیت توده های درختی پارک مود استفاده قرار گیرد. لازم به توضیح است که از سال 1347 (بدو تأسیس پارک جنگلی چیتگر) تا کنون عمده ترین مسائلی که در پارک مورد بررسی قرار گرفته اند، عبارتند از : مسائل اقتصادی، اجتماعی ( مجنونیان، 1356) – خاک (سرمدیان، 1368) – پوش گیاهی (جوانشیر 1368) و ژئومورفولوژی (احمدی ، 1368).
3- کلیات مربوط به پارکجنگلی چیتگر
3-1- موقعیت و وسعت پارک
پارک جنگلی چیتگر یکی از مهمترین پارکهای کلان شهر تهران با وسعتی معادل 814 هکتار می باشد که از نظر جغرافیایی درشمال غرب تهران، حاشیه شمالی اتوبان تهران- کرج، به فاصله 15 کیلومتری تهران و 18 کیلومتری کرج و در حد فاصل عوارضی اتوبان و مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع (پیکان شهر) قرار دارد.
(نقشه شماره 1 ضمیمه) طول پارک به موازات اتوبان تهران کرج حدود 5/5 کیلومتر و عریضترین قسمت آن 8/2 کیلومتر می باشد. این پارک د ر51 درجه و 10 دقیقه طول شرقی و 35 درجه و 45 دقیقه عرض شمالی قرار دارد. پارک جنگلی چیتگر ازشمال ب اراضی پادگان دانشگاه امام حسین و اراضی زراعی کن، از مغرب به پیکانشهر و مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع و ازمشرق به جاده کوهک محدود می شود.
3-2- تاریخچه پارک
عملیات جنگلکاری و احداث پارک از نیمه دوم سال 1345 توسط اداره منابع طبیعی استان تهران آغاز گردید. این عملیات 2 سال به طول انجامید ودر سال 1347 به پایان رسید. کاشت درختان در این مدت به صورت مرحله ای انجام گرفت. بدین ترتیب که ابتدا قطعه اول پارک به وسعت 600 هکتار و سپس قطعه دوم به وسعت 400 هکتار ودر نهایت قطعه سوم به وسعت 400 هکتار کشت شده اند که جمعاً سطح زیر کشت را که 1400 هکتار می باشد، شامل می شوند. 20 هکتار باقی مانده حاصل توسعه سنوات اخیر بوده است. (مجموع این جنگلکاریها سطحی معادل 1420 هکتار راشامل می شود و این درحالی است که مساحت مسطحه و واقعی پارک همانطور که در قسمتهای آتی خواهد آمد، 814 هکتار می باشد.)
کلیه مناطق جنگلکاری شده قبل از کاشت جزو مراتع بوده و به وسیله دام چرا می شده است. مالکیت پارک قبل از ملی شدن جنگلها و مراتع خصوصی بوده و قسمتی از منطقه به عنوان مرتع دارای مالک بوده است ولی پس از اجرای قانون ملی شدن جنگلها (سال 1342) منطقه پارک نیز ملی شناخته شده و مالکیت خصوصی آن از بین رفته است.
پس از انقلاب اسلامی اداره این پارک زیر نظر بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی انجام شد و پس ازآن به شهرداری تهران واگذار گردید. ابتدا زیرنظر سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران واز اوایل سال 1373 زیر نظر اداره فضای سبز شهرداری منطقه 5 تهران اداره می شود.
3-3- آب وهوای پارک
جهت بررسی فاکتورهای اقلیمی پارک، به دلیل مجاورت پارک با ایستگاه مهرآباد، آمار 10 ساله (1372-1363) این ایستگاه که درموقعیت 51 درجه و 21 دقیقه طول شرقی و 35 درجه و 42 دقیقه عرض شمالی با ارتفاع 1191 متر از سطح دریا قرار دارد، مورد استفاده واقع گردید. دراین رابطه نمودارهای مربوطه نی ترسیم شد.
3-3-1- درجه حرارت
طبق آمار ایستگاه مهر آباد درجه حرارت در طول این 10 سال ازکمیته منهای 10 درجه درماه بهمن (سال 1368) تا بیشینه 6/41 درجه درماه تیر (سال 1368) درنوسان بوده است. میانگین روزانه درجه حرارت نیز از مقدار کمینه 9/0 درجه دردی ماه (سال 1368) تا مقدار بیشینه 8/31 درتیرماه (سال 1368) در تغیی بوده است.
درجه حرارت متوسط سالانه پارک جنگلی چیتگر 4/17 درجه می باشد(نمودار های شماره 1و2و3و4). میانگین سالانه روزهای یخبندان حدود 42 روز است و این مقدار برای روزهای دارای مه 4 روز می باشد.
3-3-2- بارندگی
میزان متوسط بارندگی سالانه بر اساس آمار 10 ساله ایستگاه مهر آباد (72-1363) 242 میلیمتر می باشد. حداکثر میزان بارندگی مربوط به اسفند ماه (سال 1370) با 7/141 میلیمتر بارندگی و حداقل میزان بارندگی مربوط به ماههای خرداد تا مهر می باشد که هیچ بارندگی صورت نگرفته است.
بیشترین تعداد روزهای بارندگی مربوط به مهرماه سال 1363 با 17 روز بارندگی می باشد و کمترین آن مربوط به ماههای خرداد تا شهریور می باشد که هیچ روز بارندگی نداشته اند. حداکثر بارندگی سالانه درسال 1366 به وقوع پیوسته که میزان آن 8/289 میلیمتر بوده است و حداقل بارندگی سالانه در سال 1368 با میزان 3/166 میلیمتر رخ داده است. (نمودارهای شماره 5و 6)
فصل خشکی د رپارک بر اساس منحنی آمبروترمیک (نمودار شماره 7) حدود 8 ماه در سال می باشد که از فروردین ماه آغاز گردیده و درآبانماه پایان می پذیرد . بدین ترتیب اقلیم پارک جنگلی چیتگر، نیمه خشک می باشد.
3-3-3- باد
جهت اصلی باد در پارک در فصول پاییز و زمستان از غرب به شرق می باشد و در فصول گرم جهت بادهای غالب از جنوب به شمال و جنوب غربی به شمال شرقی می باشد.بادهای فصول سرد با شدت زیاد می وزند، در صورتیکه بادهای مربوط به فصول گرم اغلب به طور ملایم وبا سرعت کم می وزند، لذا نمی توانند خسارتی را متوجه درختان پارک سازند. با این وجود درقسمتهایی از پارک کج شدگی درختان کاج ناشی از اثرباد دیده می شود. (عکس شماره 19
فهرست عناوین
1- مقدمه
2- ضرورت تحقیق
3- کلیات مربوط به پارک جنگلی چیتگر
3-1- موقعیت و وسعت پارک
3-2- تارخچه پارک
3-3- آب و هوای پارک
3-3-1- درجه حرارت
3-3-2-بارندگی
3-3-3- باد
3-4- پستی و بلندی
3-5- ژئومورفولوژی
3-6- سنگ شناسی
3-7- خاک شناسی
3-8- هیدرولوژیچ
3-9- ترکی توده های درختی
3-10- ارزش تفریحی و تفریحگاهی و مسائل اقتصادی واجتماعی
4- عوامل مخرب پارک
4-1- عوامل مخرب غیر زنده
4-2- عوامل مخرب زنده
5-روش بررسی
5-1- روش آماربرداری
5-2- تعداد قطعات نمونه
5-3- مساحت قطعات نمونه
5-4- شکل قطعات نمونه
6-مشخصه های اندازه گیری شده در قطعات نمونه
6-1- مشخصه های کلی
6-2- مشخصه های کمی
6-3- مشخصه های کیفیگ
7- محاسبات و تجزیه و تحلیلهای آماری ونتایج آماری
7-1- نتایج کمی
7-1-1- مساحت قطعات جنگلکاری شده
7-1-2- ترکیب و درصد گونه ها
7-1-3- قطر
7-1-3-1- پراکنش قطری
7-1-3-2- مشخصات رقومی قطر
7-1-4- ارتفاع
7-1-4-1- مشخصات رقومی ارتفاع
7-1-4-2- منحنی ارتفاع
7-1-5- ضریب لاغری
7-1-6-تعداد درخت در هکتار
7-1-7- تعداد کنده در هکتار
7-1-8- طول تاج
7-1-10- زادآوریچ
7-1-11- علل عدم زادآوری
7-1-12- پوشش علفی
7-1-13- سطوح خالی از پوشش گیاهی
7-1-14- تاج پوشش در ردیف کاشت
7-1-15- تاج پوشش بین ردیف کاشت
7-1-17- سایر صدمات
7-1-18- ضخامت، نوع وتجزیه لاشبرگ
7-1-19- بررسی روابط تاج پوشش با:
7-1-19-1- پوشش زادآوری
7-1-19-2- پوشش علفی
7-1-19-3- سطوح خالی از پوشش گیاهی
7-1-20- اشکوب بندی توده های درختی
7-2- نتایج کیفی
7-2-1- ضخامت پوست
7-2-2- شاخه دوانی
7-2-3- بررسی شادابی درختان
7-2-3-1- طول تاج سبز
7-2-3-2- رنگ برگ (سوزن)
7-2-3-3- تراکم برگ (سورن)
7-2-3-4-زردی
7-2-4- فرم تنه
7-2-4-1- شاغولی بودن تنه
7-2-4-2- مستقیم بودن تنه
7-2-4-3- دوشاخگی
7-2-4-4- چند شاخگی
7-2-5- وضعین جوانه انتهایی
8- نتیجه گیری کلی و پیشنهادات
9- عکسها
10- منابع مورد استفاده
دانلود تحقیق فضای سبز پارک ها
