این محصول در قالب ورد و قابل ویرایش در 79 صفحه می باشد.
چکیده
رشد اجتماعی به معنی تکامل روابط اجتماعی فرد است. رشد اجتماعی مستلزم هماهنگی با گروه اجتماعی و پیروی از هنجارها (موازین سلوک اجتماعی) و سنتهای آن است. احساس وحدت با گروه اجتماعی، درک روابط متقابل میان اعضاء آن و همکاری با دیگران از دیگر ملزومات رشد اجتماعی است. برای رسیدن به این مرحله از رشد اجتماعی کودک می بایست علایق خود را دگرگون کرده، شیوه های جدید رفتار را فراگیرد و دوستان جدیدی را برگزیند.
اهمیت رشد اجتماعی و اجتماعی شدن در آن است که هر کس در جامعه به دنیا می آید، در آن نشو و نمو می کند، و جوانی و بزرگسالی و در واقع زندگی خود را در جامعه می گذراند. به این ترتیب فرایند اجتماعی شدن کودک شبیه رادار می کند:
علایم به خارج می فرستد که به هدفهای خاص ارتباط دارد. هنگامی که همسالان یا همبازیها این علایم را دریافت کردند، پاسخ آن را ارسال می دارند و فرد متوجه می شود تا چه حد مقبولیت دارد.
به بیان دیگر واکنش دیگران به او می گوید که چگونه است. البته ناگفته نماند که تفاوتهای فردی در روابط گروهی اثرات قابل ملاحظه¬ای دارد.
در واقع، حساسیت کودکان در برابر تأثیرات اجتماعی متفاوت است، یعنی گروه در بعضی از کودکان بیشتر از بقیه تأثیر می گذارد.
کودک «تنها» ، یعنی کسی که بیشتر وقت خود را به مطالعه یا اندیشه یا بازی انفرادی می گذراند، یا درمغازه به پدرش کمک می کند، در مقایسه با کودکی که رهبر کودک است و اکثر اوقات خود را با دیگران می گذراند، تأثیرات اجتماعی بسیار کمتری دریافت خواهد کرد .
از سوی دیگر تحقیقات نشان می دهد که تأثیر کودکان در یکدیگر از تأثیر بزرگسالان در کودکان زیادتر است، هرچند این تأثیر کوتاه مدت باشد. این تفاوت، به تفاوتهای دو دنیای کودکان و بزرگسالان بستگی دارد بطور کلی اگر تأثیر بزرگسالان و همگنان را بر کودک مقایسه کنیم که تأثیرگروه دوم بیشتر است.
پژوهش حاضر با طرح این مسأله که عدم وجود پدر یا مادر تا چه حد بر قابلیتهای اجتماعی افراد موثر واقع می شود، هدف ذیل مورد نظر پژوهشگر بود: بررسی تأثیر عدم وجود پدر و یا مادر بر میزان قابلیتهای اجتماعی افراد.
به همین منظور در راستای هدف پژوهشگر فرضیه¬ی زیر را مطرح می سازد.
۱ – بین رشد اجتماعی افراد فاقد پدر و فاقد مادر تفاوت وجود دارد.
بدین منظور پژوهشگر به انتخاب جامعه آماری خود یعنی کودکانی که دارای خصوصیات مورد نظر از نظر فقدان مادر و یا پدر پرداخته است.
جامعه آماری مورد نظر شامل دانش آموزانی بود که با یکی از والدین خود زندگی می کنندو در حال حاضر در مقطع ابتدایی در کلاس چهارم و پنجم در سطح شهر تهران به تحصیل اشتغال دارند. جامعه فوق از مناطق مختلف شهر تهران انتخاب شده¬اند که در سال تحصیلی ۸۶ – ۸۵ مشغول به تحصیل بوده-اند.
پژوهشگر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه¬ای چندمرحله¬ای بطور تصادفی ابتدا از بین دانش آموزان کودکانی که دارای یکی از والدین (پدر و یا مادر) بطور جداگانه¬ای در هر گروه در مدارس مختلف دخترانه و پسرانه تعداد ۱۰۰ نفر را انتخاب کرده است که ۵۰ نفر آن کودکان فاقد مادر هستند (۲۵ پسر و ۲۵ دختر) و ۵۰ نفر باقیمانده فاقد پدر هستند که ۲۵ نفر آنها پسر و ۲۵ نفر آنها دختر هستند.
ابزار مورد استفاده پژوهشگر، مقیاس رشد اجتماعی وایلند است که توسط آقای دکتر هادی بهرامی ترجمه شده است.
آنگاه برای جمع آوری اطلاعات، سوالهای مقیاس بصورت شفاهی از والدین و مربیان کودکان پرسیده شد و اطلاعات لازم جمع آوری شد، سپس برای تجزیه و تحلیل داده پژوهشگر علاوه بر استفاده از فنون آمار توصیفی مانند میانگین و انحراف معیار، و از فنون آمار استنباطی از جمله آزمون T مستقل استفاده کرده و نتیجه حاصل از این پژوهش این بود که؛
تفاوت به نفع گروه کودکان بدون مادر است یعنی این گروه دارای بهره اجتماعی بیشتری نسبت به گروه کودکان بدون پدر هستند.
واژه های کلیدی: خودآگاهی، رشد هیجانی، پیدایی خویشتن داری، اجتماعی شدن،
فهرست مطالب
مقدمه ۵
بیان مسأله ۷
خودآگاهی و رشد هیجانی و اجتماعی اولیه ۷
طبقه بندی خود ۸
پیدایی خویشتن داری ۹
ضرورت و هدف پژوهش ۱۰
فرضیه پژوهش ۱۰
سؤال پژوهش ۱۱
تعریف عملیاتی متغیرها ۱۱
الف) رشد اجتماعی ۱۳
رشد اجتماعی در دورانهای مختلف ۱۵
رشد اجتماعی در دوره پیش دبستانی ۲۱
رشد اجتماعی کودک در دوره دبستان ۲۶
رشد اجتماعی در دوره نوجوانی ۳۲
الف – انس و الفت ۳۵
ب) نفرت ۳۷
عوامل مؤثر در رشد اجتماعی ۴۳
ب) رشد کودک ۴۸
نظریه یادگیری اجتماعی ۵۱
دیدگاههای نظری پیرامون رشد ۵۲
دیدگاههای رفتاری ۵۳
دیدگاههای نخستین ۵۳
رشد روانی ۵۴
رسش (پختگی) ۵۶
مراحل رشد ذهنی از دیدگاه پیاژه ۵۹
شخصیت و رشد اجتماعی ۶۱
رفتار اجتماعی اولیه ۶۲
وابستگی ۶۳
جامعه آماری ۶۵
نوع پژوهش ۶۶
نمونه و روش نمونه گیری ۶۶
ابزار اندازه گیری ۶۷
روش جمع آوری اطلاعات ۷۰
روش آماری ۷۰
آمار توصیفی ۷۲
آمار استنباطی ۷۳
خلاصه پژوهش ۷۴
پیشنهادهای پژوهش ۷۷
فهرست منابع ۷۸
مقدمه
آگاهی از وجود تفاوتهای فردی بین انسانها چه کودکان، چه بزرگسالان به اندازه خلقت انسان قدمت دارد. زیرا انسانهای اولیه زمانی که در غارها یا جنگلهای زندگی می کردند، از متفاوت بودن یکدیگر آگاه بودند.
اگر تاریخ را ورق بزنیم در هیچ دورهای نخواهیم دید که انسانها خواه به صورت رسمی و خواه بصورت غیررسمی، اعضا و جامعه خود را گروه بندی کنند و برای هر گروه ویژگی های خاصی را قائل شوند. حتی وقتی ادبیات کهن و غنی سرزمین خود را مرور می کنیم، آنها هر کاری را به کسی نمی دادند و از همه کس نیز انتظارات یکسانی نداشتند. (گنجی، ۱۳۶۹)
در عمل روان شناسی نیز اصل تفاوتهای فردی بعنوان یک اصل مهم، لازم و ارزش حیاتی دارد. البته هرچند تفاوتهای فردی در دوران گذشته مورد توجه بوده ولی تاریخ مطالعه علمی تفاوتهای فردی بسیار کوتاه است.(ساعتچی، ۱۳۶۳)
درمطالعه علمی تفاوتهای فردی مطالعه دربارهی کودکان جایگاه ویژهای دارد، با کودکان عادی متفاوت هستند.
به زبان ساده تر چنین کودکانی دارای مسائل و برخوردار از استعدادهای ویژهای می باشند که در نحوه تفکر، دیدن، شنیدن، صحبت کردن، اجتماعی شدن و یا حرکات او تأثیر می گذارد (هالاهان، کافمن، ترجمه جوادیان، ۱۳۷۲)
بیان مسأله
آنچه که مسلم است کودکانی که فاقد پدر و مادر می باشند، به دلیل وجود این کمبود، خود را تا حدودی جدا از این دنیا می پندارند و خود را متعلق به دنیایی می دانند که ساخته و پرداخته دیگران است.
احساس حقارت، ضعف و سرافکندگی و اتکا به دیگران، جانشین روح سازنده، اراده قوی و اعتماد به نفس در آنها شده و موجبات تمایل آنان به دوری از افراد جامعه شده است. آنچه که مشهود است تأثیر این کمبود بر تواناییهای ادراکی کودکان است، پژوهش حاضر با این مسئله مواجه است که داشتن یکی از والدین و نوع جذبیت آن تا چه حد بر قابلیتهای اجتماعی افراد مؤثر واقع می شود.
خودآگاهی و رشد هیجانی و اجتماعی اولیه:
خودآگاهی خیلی زود بخش مهمی از زندگی هیجانی و اجتماعی کودکان می شود. خودآگاهی به اولین تلاشهای کودک برای پی بردن به دیدگاه دیگران نیز منجر می شود. برای مثال، خودآگاهی با پیدایی رفتار خود آگاهانه شدم و خجالت ارتباط دارد و با اولین نشانه های همدلی نیز همراه است.
توانایی پی بردن به حالت هیجانی دیگری و احساس کردن همراه با او، با پاسخ دادن هیجانی مانند او. برای مثال، کودکان نوپا آنچه را که خودشان تسلی بخش می دانند به دیگران می دهند – بغل کردن، اظهارات دلگرم کننده، عروسک و یا پتوی دلخواه، آنها در حال، در مورد اینکه دیگران را ناراحت کنند نیز آگاهی بیشتری نشان می دهند.
یک کودک ۱۸ ماهه شنید که مادرش به کسی می گفت: «آنی خواهر کودک» واقعاً از عنکبوتها می ترسد. در واقع، مایک اسباب بازی عنکبوت برای او خریدیم که واقعاً از آن نفرت دارد، (دان، ۱۹۸۹، ص ۱۵۷) . این کودک نوپا به طرف اتاق دوید تا عنکبوت را از جعبه اسباب بازی بردارد، بعد برگشت و آن را جلوی صورت آی تکان داد!
طبقه بندی خود
خودآگاهی به کودکان نوپا امکان مقایسه کردن خودشان با دیگران را می دهد درست به همان صورتی که ایشان مادی را گروه بندی می کنند.
کودکان بین ۱۸ تا ۳۰ ماهگی، خود و دیگران را از لحاظ سنی («بچه»، «پسر» یا «مرد») جنسی («پسر» یا «دختر») ویژگی های جسمانی («بزرگ» یا «قوی»)، و حتی خوبی و بدی («من دختر خوبی هستم» و «تامی بدجنس است») طبقه بندی می کنند. آگاهی کودکان نوپا از این طبقه بندی های اجتماعی خیلی محدود است، ولی این آگاهی را برای سازمان دادن رفتار خودشان بکار می برند. کودکان نوپا در ۱۸ ماهگی، اسباب بازیهایی را انتخاب و با آنها بازی می کنند که برای جنسیت شان کلیشهای شده است. (لوراای، برک، ۱۳۸۳، سید محمدی).
پیدایی خویشتن داری
خودآگاهی شالوده خویشتن داری را نیز فراهم می آورد که عبارت است از توانایی مقاومت کردن در برابر ت= انجام دادن رفتاری که جامعه آن را تأیید نمی کنند. اولین نشانه های خویشتن داری به صورت اطاعت نمایان می شود . کودکان بین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی نشان می دهند که از خواسته ها و انتظارهای والدین آگاهند و می توانند از درخواستها و دستورات ساده اطاعت کنند و همانگونه که هر والدی می داند می توانند تصمیم بگیرند درست بر عکس آن رفتار کنند!
یکی از راههایی که کودکان نوپا بر خودسختاریشان تأکید می کنند، مقاومت کردن در برابر رهنمودهای بزرگسالان است. اما در بین کودکان نوپایی که مراقبت صمیمانه و با عاطفه داشتهاند و انتظارات معقول برای رفتار پخته را تجربه کردهاند، مخالفت خیلی کمتر از اطاعت مشتاقانه شایع است. این نشان می دهد که آنها می خواهند رهنمود بزرگشان را درونی کنند (کوچانسکا، b1997، کوچانسکا، جیکس و فورمن ۱۹۹۸).
ضرورت و هدف پژوهش
پژوهش حاضر از دو دیدگاه علمی و نظری حائز اهمیت است:
از دیدگاه نظری اهمیت پژوهش بر شناخت بیشتر ویژگی های شخصیتی کودکانی است که با یکی از والدین خود زندگی می کنند مبتنی است. اما از دیدگاه عملی که بیشتر از نظر پژوهشگران حائز اهمیت است، این است که با شناخت بیشتر ویژگی های این کودکان در زمینه های اجتماعی و شخصیتی می توان راهبردهای مفید و صحیحی را در امر آموزش و توجه به محدودیتهای آنان ارائه نمود.
پژوهشگر به دنبال یک هدف عمده می باشد. با توجه به این که هر کمبود و ناتوانی در یک فرد، محدودیتها و ویژگی های رفتاری روانی خاص را در او ایجاد می نماید، این پژوهش بر آن است که دریابد وجود و یا عدم حضور پدر و یا مادر تا چه حد در میزان ارتباطات اجتماعی افراد تأثیر می گذارد. به عبارت دیگر هدف بررسی تأثیر عدم حضور مداوم یکی از والدین بر میزان قابلیت های اجتماعی کودکان آنهاست.
پایان نامه بررسی تفاوت رشد اجتماعی افراد فاقد مادر وافراد فاقد پدر