بی گمان مسئولیت و نقش زنان درخانواده از ارکان مهم و تاثیرگذاریست که طی قرون و اعصار از بدو خلقت انسان تا کنون مورد بحث و تفکر بوده و گاهی سیر صعودی و گاهی سیری نزولی داشته، از زمانی که زنان بزرگ و سالار خانواده بودند (دوران مادرسالاری) و چه زمانی که بشکل ابزار و لوازم مصرفی روزگار می گذراندند.
گر چه امروزه هم در جوامع سرمایه داری و به اصطلاح پیشرفت اغلب زنان جز ظاهری عروسکی و سمبلی از موجودات مصرفی بیش نیستند و در جوامع عقب مانده انسانهایی زجر کشیده و ستم روا شده و ابزاری برای بهره کشی و در عین حال کم نیز نبودند زنانی که از بالاترین پست های علمی و فرهنگی و سیاسی، هنری و مذهبی برخوردار بودند و افتخار جوامع انسانی خود شدند. چه جنگها و خرابی ها و ویرانی هایی که به گوشه چشم و غمزه زنی رخ نداده و چه اختراعات و اکتشافاتی که به همت زنان بوقوع نپیوسته ، چه بزرگ مردان تاریخ سازی که اسیر فکر و احساس زنانشان نبودند و چه سیاستهایی که توسط زنان درجهان اعمال نشده، این نقش زن از کوچکترین جامعه یعنی خانواده تا بزرگترین آن یعنی کشور و دنیا همیشه تاثیرگذار و مؤثر بوده است. در این مقاله سعی می کنم به طور اختصار مسئولیت زن را در خانواده و جامعه در ادوار مختلف بررسی کوتاهی بنمایم.
دوران زن سالاری
با برتریهایی که زن در مسائل اقتصادی، خانوادگی و پرورشی ، اجتماعی و سیاسی بدست آورد، دوره ای در زندگی بشر آغاز شد که به نام عصر زن سالاری (مادرشاهی) مشهور است. این دوره به دنبال دوره ای است که زن و مرد بی آنکه زحمتی را در امور تولید متحمل شوند، یکسان از مواهب طبیعی بهره مند بوده اند.
و آغاز آن زمانی است که انسان به امر کشاورزی و برخورداری بیشتر از زمین آگاهی می یابد. به قول گوردون چایلد : در بین ملل کشاورز، زن عامل خویشاوندی است. در زندگی کلان، کارهای مهم به دست زن انجام می شود، به همین مناسبت نقش اساسی به عهده اوست. مسئله قدرت و اولویت زن بیشتر از همین جا سرچشمه می گیرد[1]. در این دوره واحد خانواده تعلق به طایفه مادر داشت، شوهر وارد خانواده زن می شود و در صورت ناتوانی و داشتن معایب دیگر زن می توانست او را طرد نماید. شوهر به طایفه مادری خود پایبندی نشان می داد. اداره کنندگان امور خانه و سازمان دهندگان امر تولید، زنان بودند. علاوه برآن طبیعت نیز بچه آوری را به عهده آنان نهاده بود. در این دوره هنوز ستم و اجحاف و زورگویی سیمای خود را نشان نداده بود و زن به منزله فرمانروا و قاضی و توزیع کننده خوراک و نظم دهنده ی گروه با عدالت پیوندی استوار داشت.
گیرشمن اشاره می کند که دراین جامعه بدوی مسئولیت مخصوصی به عهده زن گذاشته شده بود، وی گذشته از اینکه نگهبان آتش و شاید اختراع کننده و سازنده ظرف سفالین بود. می بایست در کوهها بدنبال گیاهان و ریشه گیاهان خوردنی و جمع آوری میوه های وحشی بپرازد[2].
در دوران زن سالاری در فلات ایران، اغلب خدایان و الهه ها (ارباب انواع) به شکل زنان زیبا و خوش اندام و مظهر خرد و دانش تصویر شده اند. در موزه ی برلین مجسمه ای نگهداری می شود که از کوههای زاگرس ایران پیدا شده است. این مجسمه برنزی که 1800 کیلوگرم وزن و 75/1 متر ارتفاع دارد متعلق به دوره مفرغ است، نامش ناپیراسو، الهه یا ملکه برجسته ساکنان فلات است. و بیش از 3500 سال عمر دارد، چهره و اندام این مجسمه زنانه است و نشان دهنده دوران قدرت زن در جامعه به شمار می رود.
در این دوران زنان چه در خانه و چه در اجتماع نقشی پررنگ و برتر از مردان داشتند و آنچه امروز مردان بعنوان رئیس و بزرگتر خانواده اعمال می کنند توسط زنان انجام می گرفت چه از لاحظ تعلیم و تربیت فرزندان و روابط خانوادگی چه از لحاظ اقتصادی و سیاست های اجتماعی و خلاصه در کل نظام خانواده، زن تصمیم گیرنده و مسئول بود.
دوران مردسالاری
با اینکه زن توانست برتری و سروری خود را هزار سال در جامعه های ابتدایی بشر حفظ کند، اما به دلایلی این اثر نتوانست همیشگی باشد و اندک اندک پس از یک دوره تساوی و همسانی در قدرت، عصر مردسالاری (پدرشاهی) آغاز شد که نشانه های آن در زمان حال بیشتر به گونه ای به چشم می خورد. آنچه ویل دورانت از آن به عنوان (بیچارگیها و وظایف الا عضایی) یاد کرده امر کوچکی نیست، ناتوانیهای متفاوت زنان در دوران پریود ـ مراحل سخت گذر حاملگی و زمانهای شیر دادن و پرورش کودک از مسائلی است که مرد هرگز با آن سر و کار نداشته و علاوه برآن کارهای خانه و فعالیتهای تولیدی و هنری و جز اینها را نیز بعهده داشت. مرد که به هر صورت دارای قدرت بیشتر می شد، زن را در موضعی متفاوت قرار داد و زن را که همه کاره بود از آن پس در خانه قرار داد و زن تبدیل به زن خانه دار گردید، و مرد جایگزین زن شد و رئیس خانواده (ولی باید قبول کرد که چیزی از اصل مسئولیت پذیری زنان کاسته نشد).
در دوران باستان زنان در خانواده می توانستند منشا درآمد باشند چنان که زنان با دوک ریسی و نظائرآن منبع درآمد می شدند و این مفهوم با واژه کار و در واقع درآمد مطابقت دارد. به این معنی که زن می توانست درآمدی مستقل از شوهر خود داشته باشد، و با سود جستن از نیروی کار خود می توانسته دستمزدی به چنگ آورد. البته امکان داشته این دستمزد را به شوهر خود بدهد یا ندهد و در هنگام طلاق گرفتن این امر مطرح می شده است. زنان خانه دار که کا رهایی برای تحصیل مرد انجام می دادند بایستی از نوع کارهای زنان مثل دایگی باشد (سپردن طفل به دایه رسم بوده است.
شامل 25 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله زن و مسئولیت پذیری