عوامل مؤ ثر در تربیت ، عواملى اند که در شکل گیرى شخصیت و حالت انسان و ساختار تربیتى او تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم دارند.
آنچه انسان انجام مى دهد بر اساس شاکله تربیتى اش انجام مى دهد.
((قل کل یعمل على شاکلته .))
بگو: هر کس بر حسب شاکله (ساختار) خود عمل مى کند.
وراثت
((انظر فى اى شى ء تضع ولدک فان العرق دساس .))
دقت کن که نطفه خود را در کجا مستقر مى کنى زیرا خصوصیات اجداد به فرزندان منتقل مى شود.
در بیان این امر از امیر مؤ منان (ع ) چنین وارد شده است :
((حسن الاخلاق برهان کرم الاعراق .))
نیکویی اخلاق دلیل پاکى و فضیلت ریشه خانوادگى است .
و نیز چنین وارد شده است :
((اذا کرم اصل الرجل کرم مغیبه و محضره .))
وقتى اصل و ریشه انسان خوب و شریف باشد، نهان و آشکارش خوب و شریف است .
وراثت با همه اهمیت و نفوذى که دارد تحت تاءثیر عوامل دیگر قرار مى گیرد و آنچه زمینه اش وجود دارد رشد مى کند و دچار شدت و ضعف یا دگرگونى و تغییر مى شود. در این باره از رسول خدا(ص ) روایت شده است که فرمود:
((السعید قد یشقى و الشقى قد یسعد.))
گاهى خوشبخت بدبخت مى شود و گاهى بدبخت به راه خوشبختى مى رود.
محیط
محیط تربیتى عبارت است از تمام عوامل عادى خارجى که انسان را احاطه کرده و او را از آغاز رشدش یعنى از زمانى که به صورت نطفه در رحم منعقد مى شود تا زمان مرگش تحت تاءثیر قرار مى دهد.
مهمترین عوامل محیطى :
محیط خانه و خانواده
چنانکه پیامبر اکرم (ص ) فرموده است :
((کل مولود یولد على الفطرة ، فابواه یهودانه ، و ینصرانه ، و یمجسانه ))
هر نوزادى بر فطرت الهى به دنیا مى آید، پس پدر و مادر او را به دین یهود و نصرانى و زرتشتى گرایش مى دهند.
بدین ترتیب خانواده مهمترین محیط تربیتى به نحو اقتضا است و اساس شخصیت فرد از آنجا شکل مى گیرد.
محیط رفاقت و معاشرت
((المرء على دین خلیله و قرینه ))
حکایت همنشین صالح مثل عطار است که اگر از عطر خود تو را بهره مند نسازد، بوى خوش آن در تو آویزد، و حکایت همنشین بد مثل آهنگر است که اگر شرار آتش آن تو را نسوزاند، بوى بد آن در تو آویزد.
همنشینى و رفاقت با صالحان ، انسان را به کمال سوق مى دهد و همنشینى و رفاقت با تبهکاران ، انسان را به تباهى مى کشاند.
دل تو را در کوى اهل دل کشد
((اسعد الناس من خالط کرام الناس))
محیط مدرسه
و کدام خوراک مهمتر و در خور توجه تر از خوراک روح و تعلیم و تربیت است ؟ از این روست که در خبر ((زید شحام )) آمده است که از امام باقر(ع ) درباره این آیه پرسش کردم که معنى خوراک چیست ؟ فرمود:
((علمه الذى یاءخذه ، عمن یاءخذه ))
علمى که فرامى گیرد، بنگرد از چه کسى فرامى گیرد.
پیام آوران الهى برترین معلمان و مربیان بشر بهترین مدرسه تعلیم و تربیت را بنیان گذاشتند. به بیان امام خمینى (ره ):
((عالم مدرسه است و معلمین این مدرسه ، انبیا و اولیا هستند، و مربى این معلمین ، خداى تبارک و تعالى است . این مدرسه از چنان اهمیت تربیتى برخوردار است که خداى متعال با آن بر مؤ منان منت نهاده است ، که هیچ چیز با آن قابل قیاس نیست .
((لقد من الله على المؤ منین اذ بعث فیهم رسولا من انفسهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمة و ان کانوا من قبل لفى ضلال مبین ))
بیقین ، خدا بر مؤ منان منت نهاد (که ) پیامبرى از خودشان در میان آنان برانگیخت ، تا آیاتش را بر ایشان بخوانند و پاکشان گرداند و کتاب و حکمت به آنان بیاموزد، قطعا پیش از آن در گمراهى آشکارى بودند.
پیامبر اکرم (ص ) رسالت خود را رسالت تعلیم و تربیت مى دانست و مى فرمود:
((بالتعلیم ارسلت ))براى تعلیم فرستاده شده ام و رسالت من تعلیم است .
از این روست که تربیت افراد جز با اهتمام به تربیت اجتماع و ایجاد تحولات اجتماعى در جهت اهداف تربیتى ممکن و میسر نیست و آنچه در تربیت فردى فارغ از حرکتهاى اجتماعى صورت مى پذیرد، آن قدر اندک است که در مقایسه با عملکرد اجتماع در خور توجه نیست .
به همین دلیل است که اسلام بشدت به تربیت اجتماعى اهتمام دارد و مهمترین دستورهاى دینى خود را از قبیل نماز، حج ، انفاق و بالاخره هرگونه تقواى دینى را بر اساس اجتماع بنیانگذارى کرده است.
دانلود پاورپوینت عوامل موثر در تربیت