تحقیق در مورد اکسین در گیاهان

اختصاصی از اس فایل تحقیق در مورد اکسین در گیاهان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه:22

 فهرست مطالب

تاریخچه اکسین و ازمایشات اولیه 2

بیوسنتز و متابولیسم اکسین 4

تخریب اکسین روش نهایی کنترل سطح اکسین است. 5

وظیفه اکسین 6

هورمون اکسین 7

اطلاعات اولیه 7

سیر تحولی 8

بیوسنتز اکسین 8

انتقال اکسین در گیاه 9

اثرات فیزیولوژیکی اکسین 9

تجزیه اکسین 10

کاربرد هورمون اکسین در باغبانی 11

ماهیت اکسین 11

بیوسنتز اکسین 12

نقش اکسین‌ها در گیاه 13

اثرات سمی اکسین 13

نحوه انتقال اکسین 14

نقش اکسین در باغبانی 14

تولید بافت پینه‌ای 14

کاهش ترک خوردگی میوه گیلاس 15

ریشه‌دار کردن قلمه‌ها 15

جلوگیری از رشد نوکها و پا جوشها 15

رشد طولی شاخه 15

نقش و تاثیر اکسین در گیاهان 16

موارد استفاده اکسین‌ها در کشاورزى 19

منابع: 20

اکسین در گیاهان

تاریخچه اکسین و ازمایشات اولیه

اکسینها اولین هورمونها ی گیاهی کشف شده بودند. چارلز داروین از جمله ازاولین دانشمندان در تحقیق هورمون گیاهی بود. این کتاب «نیروی حرکت در گیاهان»در سال ۱۸۸۰ اماده شد.

او اول اثراتی از نور درحرکت کولئوپتیلهای زرد روشن شرح داد.

کولئوپتیل یک برگ تخصص یافته‌است که ناشی می‌شود از اولین گرهی که اپی کوتیل را می‌پوشاند در مرحله حفاظت جوانه گیاهان که از زمین بیرون می‌ایند.

زمانی که نور یکسوی به کولئوپتیل می‌تابد ان در جهت نور خم می‌شود.اگر راس کولئوپتیل با الومینیوم فویل پوشیده شود بسوی نور یک سوی خم نمی‌شود.

به هر حال اگر راس کولئوپتیل در چپ غیر پوشیده اما فقط در قسمت زیر راس پوشیده، نوردهی یک سوی سبب خمیدگی به سوی نور می‌شود.

ازمایش داروین پیشنهاد داد که راس کولئوپتیل بافت مسئول دیدن نوروتولید سیگنالهای انتقالی به قسمت پایینتر کولئوپتیل است جایی که پاسخ فیزیولوژیکی خمیدگی رخ می‌دهد. او سپس راس کولئوپتیل و باقیمانده کولئوپتیل بدون پوشش را قطع کرد که نور یک سوی دیده می‌شود اگر انحنا رخ دهد.مطابق نتایج اولیه ازمایشش خمیدگی رخ نمی‌دهد[1]

در سال ۱۸۸۵ salkowski ایندول۳-استیک اسیدIAA))را در واسطه‌های تخمیرکشف کرد. جداسازی محصول یکسان از بافتهای گیاهی پیدا نشد در بافتهای گیاهی برای تقریبا ۵۰ سال.IAA اکسین اصلی دربرگرفته در تعداد زیادی از فرایندهای فیزیولوژیکی در گیاهان است. در سال ۱۹۰۷ fitting اثر ساختمان بریدگی در گیاهان در نور یا تاریکی را مطالعه کرد. نتایجش در جهت فهم این بود که اگر جابجایی سیگنال در یک جهت ویژه گیاه رخ دهداما نتایجش ناتمام بودزیرا سیگنال قابل عبور یا اطراف بریدگی بود.

در سال ۱۹۱۳ Boysen-Jensen ازمایش fitting را اصلاح کردندبوسیله جاسازی قطعاتی از میکا به عنوان مانع انتقال سیگنال و نشان داد که انتقال اکسین به پایه رخ می‌دهد در جهت تاریکی گیاه در مقابل جهت در معرض نور یک سوی.

در سال ۱۹۱۸ paalنتایج Boysen-Jensenرا تایید کرد بوسیله بریدن راسهای کولئوپتیل در تاریگی، د رمعرض نور قرار دادن فقط راسها، جابجایی راسهای کولئوپتیل در گیاه بسوی مرکز. نتایج نشان داد که قسمت بدون پوشش کولئوپتیل به جهت دیگر خمیدگی رخ می‌دهد. Soding دانشمند بعدی بود که تحقیق درباره اکسین رابوسیله توسعه عقیده paal گسترش داد. او نشان داد که اگر راسها را قطع کنند رشد کاهش می‌یابد اما اگر انها بریده می‌شدند و سپس جابجا می‌شدند رشد پیوسته رخ می‌داد. [1]

کاربرد هورمون اکسین در باغبانی

اختصاصی از اس فایل کاربرد هورمون اکسین در باغبانی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

عنوان:کاربرد هورمون اکسین در باغبانی

ورد

ساخت اکسین عمدتا در بخشهای مریستمی گیاه بخصوص ، جوانه های راسی و برگهای جوان صورت می‌گیرد.

• بیوسنتز اکسین

ساخت اکسین عمدتا در بخشهای مریستمی گیاه بخصوص ، جوانه های راسی و برگهای جوان صورت می‌گیرد. در پژوهشهای اولیه در مورد اکسین گفته شده بود که چون اندول استیک اسید از نظر ساختمان شیمیایی شبیه اسید آمینه تریپتوفان است احتمالا از تریپتوفان ساخته می‌شود. بعد از شناسایی عناصر رادیواکتیو و استفاده آنها در تحقیقات زیستی ، این نظر تائید شد.

با بکارگیری کربن رادیواکتیو (کربن ۱۴) مسیر تشکیل اندول استیک اسید (IAA) در بسیاری از گیاهان شناخته شده است که شامل مسیر زیر می‌باشد: اسید آمینه تریپتوفان بوسیله واکنش دآمیناسیون به اندول پیروویک اسید تبدیل می‌شود. سپس این ماده بوسیله واکنش دکربوکسیلاسیون به اندول استالدوئید تبدیل می‌گردد.اندول استالدئید تحت تاثیر واکنش دهیدروزناسیون به اندول استیک اسید تبدیل می‌شود.

• نقش اکسین‌ها در گیاه

▪ طویل شدن سلولها و اندام:

کلا طول شدن سلولها فقط در حضور اکسین روی می‌دهد. اکسین در غلظتهای بالا اثر بازدارندگی روی این مرحله از رشد دارد مثلا غلظتی از اکسین که باعث ویل شدن ساقه می‌شود، طویل شدن ریشه را کند می‌سازد.

...

دانلود مقاله اثر غلظت‌های مختلف اکسین بر روی ریشه‌زایی قلمه‌های نیمه خشبی نارنج

اختصاصی از اس فایل دانلود مقاله اثر غلظت‌های مختلف اکسین بر روی ریشه‌زایی قلمه‌های نیمه خشبی نارنج دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

اثر غلظت‌های مختلف اکسین بر روی ریشه‌زایی قلمه‌های نیمه خشبی نارنج و نارنج سه برگ
نارنج (Citrus aurantim L.) و نارنج سه برگ (Poncirus trifoliate L. Raf.) بعنوان پایه برای مرکبات استفاده می‌شوند. در این پژوهش اثر دو اکسین (نفتالین استیک اسید و ایندول بوتریک اسید) در 4 غلظت (صفر، 2000، 3000 و 4000 میلی‌گرم در لیتر) بصورت فاکتوریل در 3 تکرار در شرایط گلدانی مورد بررسی قرار گرفته است. در این بررسی صفات درصد ریشه‌زایی، طول بزرگترین ریشه، میانگین طول ریشه، وزن خشک ریشه و طول رشد جدید اندام هوایی برای هر 10 نمونه‌ای که بطور تصادفی انتخاب شده‌اند اندازه‌گیری شده و مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته است. نتایج نشان می‌دهد که کاربرد ایندول بوتریک اسید در غلظت 4000 میلی‌گرم در لیتر و نفتالین استیک اسید در غلظت 3000 میلی‌گرم در لیتر بر روی درصد ریشه‌زایی، طول بزرگترین ریشه، میانگین طول ریشه، وزن خشک ریشه و طول رشد جدید اندام هوایی اثرمعنی‌داری داشته و ایندول بوتریک اسید دارای گستره وسیعتر و اثر بهتری در ریشه‌زایی قلمه‌های نیمه خشبی نارنج و نارنج سه برگ نسبت به نفتالین استیک اسید بوده است و نفتالین استیک اسید در غلظت 4000 میلی‌گرم در لیتر در تمامی اندازه‌گیری‌ها اثر منفی نشان داده است. همچنین نارنج در تمامی اندازه گیری‌های انجام شده دارای میانگین بیسار بالاتری از نارنج سه برگ می‌باشد و نیز غلظت 3000 میلی گرم در لیتر نفتالین استیک اسید + غلظت 4000 میلی گرم ایندول بوتریک اسید دارای بیشترین میانگین در هر دو نارنج بوده است.
واژه‌های کلیدی: اکسین، نارنج، نارنج سه برگ، ایندول بوتریک اسید، نفتالین استیک اسید، ریشه‌زایی.

فهرست مطالب
فصل اول 9
تاریخچه و اهمیت اقتصادی 9
مقدمه 10
مناطق تولید مرکبات 12
مناطق مرکبات خیز ایران 12
ارزش غذایی و موارد مصرف مرکبات 13
گیاه شناسی 14
وضعیت گل و لقاح 15
علل پارتنوکارپی 15
عوامل موثر در دگرگشنی 16
اصلاح مرکبات و روشهای متداول 18
نارنج (Citrus aurantium L.) 20
نارنج سه برگ (Poncirus trifoliate L.Raf.) 21
صفات کمی پایه‌های مرکبات 22
هورمونهای اکسینی 23
تاریخچه و انواع 23
ریشه زائی 24
اهداف تحقیق 25
شیوه‌های ازدیاد بوسیله قلمه 26
اهمیت و مزایای ازدیاد به وسیله قلمه زدن 26
مشخصات قلمه‌ها 27
قلمه ساقه 28
قلمه‌های چوب سخت (گونه‌های خزان دار) 28
قلمه‌های چوب نیمه سخت 30
قلمه‌های چوب نرم (چوب سبز) 31
گیاهان مادری 33
منابع مواد قلمه‌ای 33
محیط ریشه‌زایی 34
تیمار قلمه‌ها با تنظیم کنندهای رشد 35
مواد ریشه زا 36
روشهای کاربرد مواد ریشه زا 36
پودرهای تجارتی 36
روش فروبری در محلول رقیق 37
طرز تهیه محلول رقیق 37
روش فروبری در محلول غلیظ 38
ساختن محلول غلیظ 39
شرایط محیطی برای ریشه دهی قلمه‌های برگدار 39
مراقبت از قلمه‌ها در اثناء ریشه‌زایی 40
جابجایی قلمه‌ها پس از ریشه زایی 42
قلمه‌های چوب سخت 42
فصل دوم 46
پیشینه تحقیق 46
کارهای انجام شده مشابه 47
فصل سوم 55
مواد و روشها 55
مواد و روشها 56
فصل چهارم 57
نتایج و بحث 57
فصل پنجم 89
نتایج 89
نتیجه گیری و پیشنهادات 90
منابع 91

فهرست نمودار ها

نمودار 1-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل سطوح NAA و میانگین طول ریشه
نمودار 2-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل سطوح NAA و طول بزرگترین ریشه
نمودار 3-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل سطوح NAA و درصد ریشه زایی
نمودار 4-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل سطوح NAA و وزن خشک ریشه
نمودار 5-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل سطوح NAA و طول رشد جدید اندام هوایی
نمودار 6-4- مقایسه میانگین درصد ریشه‌زایی نارنج و نارنج سه برگ
نمودار 7-4- مقایسه میانگین طول بزرگترین ریشه نارنج و نارنج سه برگ
نمودار 8 -4- مقایسه میانگین طول ریشه نارنج و نارنج سه برگ
نمودار 9-4- مقایسه میانگین وزن خشک ریشه نارنج و نارنج سه برگ
نمودار 10-4- مقایسه میانگین طول رشد جدید اندام هوایی نارنج و نارنج سه برگ
نمودار 11-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل سطوح مختلف IBA در درصد ریشه زایی
نمودار 12-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل سطوح مختلف IBA و طول بزرگترین ریشه
نمودار 13-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل سطوح مختلف IBA و میانگین طول ریشه
نمودار 14-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل سطوح مختلف IBA و وزن خشک ریشه
نمودار 15-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل سطوح مختلف IBA و طول رشد جدید اندام هوایی
نمودار 16-4- اثرات متقابل انواع نارج و مقادیر NAA در در صد ریشه زایی
نمودار 17-4- اثرات متقابل انواع نارج و مقادیر NAA و طول بزرگترین ریشه
نمودار 18-4- اثرات متقابل انواع نارج و مقادیر NAA و میانگین طول ریشه
نمودار 19-4- اثرات متقابل انواع نارج و مقادیر NAA و وزن خشک ریشه
نمودار 20-4- اثرات متقابل انواع نارج و مقادیر NAA و طول رشد جدید اندام هوایی
نمودار 21-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل انواع نارنج و سطوح IBA در درصد ریشه زایی
نمودار 22-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل انواع نارنج و سطوح IBA بر طول بزرگترین ریشه
نمودار 23-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل انواع نارنج و سطوح IBA بر میانگین طول ریشه
نمودار 24-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل انواع نارنج و سطوح IBA بر وزن خشک ریشه
نمودار 25-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل انواع نارنج و سطوح IBA بر طول رشد جدید اندام هوایی
نمودار 26-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل سطوحNAA و IBA در درصد ریشه زایی
نمودار 27-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل سطوح IBA و NAAبر طول بزرگترین ریشه
نمودار 28-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل سطوح IBAو NAA بر میانگین طول ریشه
نمودار 29-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل سطوحNAA و IBA بر وزن خشک ریشه
نمودار 30-4- مقایسه میانگین اثرات متقابل سطوحNAA و IBA بر طول رشد جدید اندام هوایی

فصل اول
تاریخچه و اهمیت اقتصادی

مقدمه
منشا مرکبات بنظر بسیاری از پژوهشگران، جنوب شرقی آسیا شامل کشورهای عربی در شرق آسیا، فیلیپین و همچنین از جنوب هیمالیا تا اندونزی بوده است. در بین این مناطق وسیع احتمالا شمال شرقی هند و نواحی شمال برمه موطن و مرکز اصلی مرکبات محسوب می‌گردد. بعضی از انواع مرکبات قبل از مسیحیت به مناطق غربی آسیا نظیر عمان، ایران و فلسطین انتقال یافته است. یکی از انواع مرکبات بالنگ یا بادرنگ می‌باشد، که منشا آن از مناطق جنوبی چین تا هند بوده و بنا بر گزارشهای مورخین، اسکندر مقدونی این گونه رات در 330 سال قبل از میلاد مسیح در ایران مشاهده کرد. عقیده بر این است که بعدها گونه بالنگ به مناطق مدیترانه‌ای انتقال یافت. در اوایل دوران امپراطوری روم بین سال 27 قبل از میلاد و 248 بعد از میلاد بعضی گونه‌های مرکبات در ایتالیا شناخته شده بود، ولی پایدار نماند و از بین رفت.
تایزوبروتانکا که مطالعات وسیعی در گیاهشناسی مرکبات داشته در بیان ومعرفی منشا مرکبات، خطی را بطور فرضیاز جنوب شرقی آسیا به سمت شمال شرقی آسیا پیشنهاد نمود. وی پراکندگی مرکبات ترش و شیرین را روی این خط در جنوب دانسته که سپس به سایر نقاط دنیا پخش شده است. منشاء نارنگی در قسمت شمالی روی این خط فرضی و جنس پونسیروس در 3/1 خطی که از جنوب مرکزی چین عبور می‌کند در امتداد خط غربی شرقی گزارش شده است. به عقیده سویینگل موطن لایم از جزایر شرق هند بوده و احتمالاً از دریای عمان بوسیله سربازان عرب به مصر و اروپا انتقال داده شده. منشاء لیمو به خوبی شناخه شده نیست شاید گونه ای باشد که از تلاقی بالنگ و لایم حاصل شده است. به نظر متخصصین گیاهشناسی مرکبات، بالنگ و لایم هر دو گونه از مرکبات اولیه هستند و لیموها هم از نظر زمان پیدایش به دو گونه قبلی نزدیک می‌باشد. به گزارش کیلرمن، بذور مربوط به بالنگ و بادرنگ در حفاریهای مربوط به جنوب بابل حکایت از قدمت 4000 سال قبل از میلاد آن در این مناطق دارد. نارنج از آسیای جنوب شرقی و احتمالا هند منشا گرفته و در قرنهای اولیه میلادی به شمال افریقا و اروپا انتقال یافته است. تولکوسکی گزارش نمود از مطالب و نقوش مندرج بر کاشی ها و سفالهای تاریخی بجا مانده استنباط می‌شود که ارقام شیرین نارنج در روم قدیم، سال 79 بعد از میلاد وجود داشته است.
پرتقال از مناطق جنوبی چین منشا گرفته و سپس به اروپا رفته است. در همین ایام گلخانه برای حفاظت از سرما بوجود آمد. گزارشات تایید شده ای از پژوهشگران دیگر در دست است که نشان می‌دهد قبل از توسعه مرکبات در اروپا در چین کشت پرتقال مرسوم بوده است. هان ین- چی در 1178 میلادی27 رقم پرتقال، نارنج، نارنگی نام برده و بالنگ و کامکواتها را توصیف نموده و به بررسی روشهای خزانه داری و مدیرت و بیماریهای مرکبات در اروپا پرداخته است. گروه پوملو از جزایر هند و مالزی منشا گرفت و سپس در جزایر فی جی پخش گردید. دورگ‌های پوملو یا شدک در فلسطین حدود 900 سال بعد از میلاد شناخته شد و سپس به اروپا اتقال یافت. این گونه بوسیله کاپیتان کشتی هند شرقی بنام شدک، به این نام نامگذاری شد. گریپ فروت از یک جهش یا دورگ شدک در غرب هند حاصل شده است. این گونه در فلوریدای آمریکا بصورت گسترده پخش شده است که احتمالا از گیاهانی که در 1809 دن فیلیپ در جامائیکا کاشته بود منشا گرفته است. موطن نارنگی جنوب چین گزارش شده که سپس در مناطق شرقی هند گسترش یافت. مناطق تولید سنتی آن در آسیا بوده است. از آسیا نارنگی به اروپا انتقال پیدا کرد منتها خیلی دیرتر از سایرگونه‌های مرکبات این جابجایی صورت گرفت. برای مثال نارنگی ویلولیف در سال 1805 از چین به منطقه مدیترانه اتنقال پیدا کرد و بعدها نارنگی‌های معمولی از چین به نقاط دیگر انتشار یافت. ورود مرکبات در ایران بجز گونه بالنگ، سابقه ای حدود 400 ساله دارد. به اسناد مدارک تاریخی، ایران دروازه خروج مرکبات از آسیا به سایر مناطق دنیا بوده و بعبارت دیگر مرکبات از موطن اصلی آن به ایران و سپس به فلسطین و بالاخره به اروپای جنوبی و امریکا انتقال یافته است. از زمان صفویه به لحاظ تردد کشتیهای پرتغالیها در جنوب ایران، بذور پرتقال در اختیار مردم مردم جنوب قرار گرفت و کشت شد. سپس بذور آن از جنوب در حدود 300 سال قبل از به شمال کشور آورده شد و در خرم آباد تنکابن کشت گردید. پس از آن بویژه از اوائل 1300 گونه هاو ارقام مختلف مرکبات وارد ایران گردید و در باغهایی که متعلق به خاندان سلطنتی بود و یا در برخی باغهای شخصی، مربوط به علاقه مندان باغبانی کشت گردید.
مناطق تولید مرکبات
مرکبات بین عرضهای جغرافیایی 40 درجه شمالی و جنوبی از خط استوا با خاک مناسب، رطوبت کافی و در صورت عدم یخبندان تولید می‌گردد. لکن بنظر می‌رسد مناطق عمده تولید مرکبات در سطوح تجارتی در نواحی نیمه گرمسیری بالاتر از 20 درجه شمالی یا جنوبی قرار دارد. ایران یکی از کشورهای تولید کننده مرکبات است ودر بین 50 کشورتولید کننده که در سطحی حدود 6/1 میلیون هکتار، به تولید مرکبات می‌پردازند، ایران قریب 3 میلیون تن در مساحتی حدود 222 هزار هکتار انواع مرکبات را در مناطقمختلف شمال و جنوب کشور تولید می‌نماید. تمام تولیدات ایران بصورت تازه و مقادیر ناچیزی بصورت آبمیوه به مصرف داخلی می‌رسد. مازندران، فارس، جیرفت، کهنوج و هرمزگان به ترتیب با 6/38، 9/20، 14 و 2/12 درصد سطح از درختان باروررتبه‌های اول تا چهارم را به خود اختصاص داده اند. جمعا 6/85 درصد سطح بارور مرکبات کشور در این مناطق قرار دارد.
مناطق مرکبات خیز ایران
الف- سواحل دریای خزر: از آستارا تا گرگان ارقام مختلفی از مرکبات کشت می‌شود.محدودتهای اقلیمی موجب شده که بیشتر تراکم باغات مرکبات در نواحی چابکسر تا نوشهر و آمل تا بهشهر باشد. سطح زیر کشت ناحیه شمالی 081/84 هکتار بوده که 80 درصد آن پرتقال، 15 درصد نارنگی محلی، انشو، کلمانتین و سایر ارقام نارنگی و 5 درصد متفرقه شامل لیموترش و گریپ فروت می‌باشد. تولید سالیانه این ناحیه 1372978 تن می‌باشد.
ب- ناحیه مرکزی: این ناحیه شامل بلوچستان، خوزستان، فارس، کرمان و باختران می‌باشد. در این ناحیه شرایط اقلیمی متفاوت دیده می‌شود. عرض جغرافیایی پایینتر از 33 درجه شمالی بوده و بیشرروزها آفتابی بوده و رطوبت نسبی محیط پایین می‌باشد. متوسط بارندگی این مناطق 100- 300 میلیمتر بوده است و بنابراین در تابستان به 4- 5 نوبت آبیاری نیازدارند. سطح زیر کشت این منطقه 87239 هکتار بوده که 5/52 درصد آن را پرتقال، 7/28 درصد مکزیکن لایم، 6/11 درصد نارنگی محلی، 4/10 درصد لیمو شیرین، 8/2 درصد متفرقه تشکیل می‌دهد و جمع تولید این منطقه 1282715 تن برآورد شده است بهترین نواحی تولید مرکبات این منطقه جیرفت و بم می‌باشد.
ج- ناحیه بندرعباس و دریای عمان: در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان در عرض جغرافیایی حدود 23 درجه حدود 24333 هکتار باغ مرکبات وجود دارد. این منطقه عاری از یخبندان، با رطوبت نسبی بالا حدود (53-86 درصد) و گرمای زیاد در تابستان می‌باشد دمای مناسب از مهر ماه تا اوائل فروردین سال بعد برای رشد و نمو مرکبات مناسب است، ولی شرایط نامطلوب تابستان و یا بهار از کیفیت پرتقال و نارنگی می‌کاهد. درحالیکه در این منطقه تولید لیمو شیرین و لیمو ترش از کیفیت خوبی برخوردار می‌باشد. ارقام این منطقه شامل 90 درصد مکزیکن لایم، 5 درصد لیموشیرین، 5 درصد سایر ارقام می‌باشد. تولید ناحیه ساحلی جنوب 388432 تن براورد شده است.
میزان محصول مرکبات در واحد سطح بعلل و عوامل مختلف بستگی دارد. آب و هوا، نوع خاک، مواظبت زراعی خصوصا استفاده از پایه‌های سالم و عاری از ویروس، همچنین نوع پایه و پیوندک و سازگاری آن با محل کشت، که هر یک تاثیر قابل ملاحظه ای در میزان محصول و کیفیت مرکبات دارد. امروزه دردنیا با افزایش تعداد درخت در هکتار، استفاده از ارقام تجارتی پر محصول و پیوند آنها روی پایه‌های مقاوم به امراض قارچی و ویروسی و شرایط نامساعد محیطی، میزان محصول مرکبات را تا میزان قابل توجهی در هکتار بالا برده اند. لیکن بطور متوسط در سطوح تجارتی میزان تولید حدود 30 تن در هکتار برآورد می‌شود. در وضعیت کنونی و در باغ‌های سنتی ایران میزان محصول بستگی به شرایط مختلف از 17- 5 تن در هکتار متغیر می‌باشد.
ارزش غذایی و موارد مصرف مرکبات
مرکبات حاوی املاح و سرشار از ویتامین‌های A،B،P،C بوده که جنبه دارویی و غذایی دارد. نزدیک به یک صد صنعت از مرکبات در تولید فراورده خود استفاده می‌کنند. تامین غذای دام از مخلوط تفاله مرکبات و ملاس چغندر، استفاده از آبمیوه آن در صنایع غذایی و بهره‌گیری از اسانس و اترهای چرب آن در صنایع آرایشی حائزاهمیت بسیار است. از تفاله مرکبات به میزان قابل توجهی پکتین استخراج می‌گردد و از اسید سیتریک مرکبات در صنایع غذایی، فلزی، نساجی، داروسازی و بالاخره برای صمغهای مصنوعی استفاده می‌شود.
گیاه شناسی
مرکبات گیاهانی بوته ای، درختچه ای با شاخ و برگ متراکم و یا درختی با گلهای سفید مایل به ارغوانی می‌باشد. گلها با داشتن 4-8 گلبرگ کلفت سفید، قرمز یا ارغوانی و 4- 5 کاسبرگ و 16-32 پرچم و بوی عطر و شهد فراوان، توجه حشرات بویژه زنبور عسل را بخود جلب می‌نماید. مرکبات از خانواده Rutaceae و تحت خانواده Aurantioideae بوده و طبقه بندی گیاهان این خانواده بر اساس سیستمهای متفاوتی از حدود یک صد سال قبل تاکنون انجام شده است.(8)
اولین سیستم طبقه بندی در سالهای 1875 و 1896 به ترتیب توسط هوکر و انگر بر اساس مشخصات مرفولوژیکی و منشا فرضی گونه ها ارائه گردید. این گیاهشناسان وجود چند جنینی و اهمیت آنرا نادیده گرفتند و این در حالی بود که هنوز فناوری لازم در رابطه با زیست شناسی مولکولی جهت طبقه بندی این گیاهان کسب نگردیده بود. در طی نیمه قرن نوزدهم سوئینگل مرکبات را به دو زیر تحت خانواده Clauseneae و Citreae بر مبنای مشخصات ظاهری و نیز اهمیت و نقطه نظرهای کاربردی تقسیم کردند. سوئینگل در طبقه بندی خود مرکبات را به سه دسته مرکبات حقیقی، دسته نزدیک به مرکبات و مرکبات اولیه در تحت یک گروه بنام Citrinae قرار داد. در گروه حقیقی شش جنس جای گرفت که جنس Citrus را با 16 گونه پیشنهاد نمود(58). تاناکا (1977) گیاهشناس ژاپنی طبقه بندی وسیعتری را انتخاب و پیشنهاد کرد. بر اساس این طبقه بندی اختلاف بین گیاهان مستلزم تقسیم بندی بیشتری است. به همین جهت در جنس Citrus، 162 گونه قرار داده می‌شود. تاناکا عقیده داشت که نمی توان دو رگهای متعدد را مشابه نظر سوئینگل در داخل یک گونه جمع کرد. در طبقه بندی دیگری که هوگس انجام داد گونه‌های Citrus را 36 عدد دانسته که 16 گونه با طبقه بندی سوئینگل و20 گونه با طبقه بندی تاناکا مشترک می‌باشد. طبقه بندی سوئینگل ساده و جامع است و اکثر موارد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وضعیت گل و لقاح
گلهای مرکبات بر حسب گونه ممکن است به سه نوع کامل، نر و ماده وجود داشته است. تعداد گلهای نر به شریط محیطی و رقم بستگی دارد. کم برگی، دمای پایین در زمان تشکیل گل، کمبود مواد غذایی (در پرتقال شاموتی کمبود روی) و بالاخره گلهای آخر فصل سبب بروز افزایش گلهای نر می‌گردد. پرچمها در مقایسه با مادگی کمتر در طول نمو از بین می‌روند. تخمدان دارای 6-14 برچه بیضوی و متصل به خامه خیلی باریک و گاهی متورم و پهن بوده که منتهی به کلاله کروی می‌شود. سطح کلاله پوشیده از موهای ضخیم است و با فرارسیدن زمان لقاح مواد چسبنده ای ترشح می‌نماید که به اتصال دانه گرده در سطح کلاله کمک کرده و جوانه زدن آنرا موجب می‌شود. بساک پرچمهای در مرحله بلوغ به رنگ زرد روشن است و چنانچه بساک گرده ناقص و غیر فعال داشته باشد کرم یا سفید رنگ خواهد بود.
تشکیل گل در مناطق نیمه گرمسیری (مناطق مرکبات خیز ایران) به لحاظ سرمای زمستان یک نوبت در سال ولی در مناطق گرمسیری در تمام طول سال و یا بعبارت دیگر چندین نوبت می‌باشد. در مناطق نیمه گرمسیری گل انگیزی در اواخر دی ماه صورت می‌گیرد. لکن عواملی مثل بیماری، بارندگی، آبیاری سنگین بعد از خشکی، سبب به گل نشستن بی موقع درخت می‌گردد. نوع گرده افشانی مرکبات برحسب گونه متفاوت بوده و خودگشن، خودگشن-دگرگشن، یا پارتنوکارپ می‌باشند. لیموترش عموما خودگشن، لیموشیرین خودگشن و پارتنوکارپ، پرتقال بر حسب رقم دگرگشن و پارتنوکارپ بوده و نارنگی ها نیز اکثرا دگرگشن گزارش شده اند.(8)
علل پارتنوکارپی
- عوامل ژنتیکی موجب بی بذری در میوه تعدادی از ارقام مرکبات بوده است. پرتقال هاملین و سالوستیانا از گروه ارقام بی بذر می‌باشد.
- عامل بافتی در پرتقال واشنگتن ناول موجب می‌شود تا قبل از آنکه لوله گرده بتواند خود را از خامه باریک عبور داده و به تخمدان برساند، جنین از بین برود.
- عدم وجود ارقام گرده دهنده قوی در منطقه عامل موثر در پارتنوکارپی محسوب می‌شود. درختان رقم پیج که دورگی از گروه نارنگی ها است بعلت عدم حضور گرده دهنده قوی می‌تواند تماما میوه بی بذر تولید نماید.
- شرایط محیطی میتواند تغییرات مختلفی را در گیاه از جهات فیزیولوژیکی بوجود آورده و تاثیراتی در گرده افشانی، وضعیت باروری و ناباروری پرچمها، فعالیت زنبورها در باغ داشته باشد.
عوامل موثر در دگرگشنی
وجود ارقام گرده دهنده قوی در افزایش درصد دگرگشنی موثر می‌باشد. در تایوان رقم تاتوونتن بدون بذر است ولی در بعضی کشورها بویژه ژاپن میوه حاوی بذر می‌باشد. وقتی اثر گرده‌های ارقام مختلف روی رقم ماتوونتن مورد بررسی قرار گرفت از بین 1722 میوه 65/8 درصد آنها بذری بودند که حاکی از قدرت بعضی گرده‌های مصرفی بوده است. از بین ارقام هانگ یو و پایا که هر دو از Citrus grandis می‌باشند، درصد بذرگیری میوه ماتوونتن را افزایش داد. در بسیاری از ارقام دورگ مرکب مانند لی، پیج، نوا و رابینسون که خود تلقیح نیستند همواره میوه هایی را که درون تاج تشکیل می‌دهند عاری از بذر و کوچک می‌باشد، در حالیکه میوه‌های بیرون تاج درخت بذری می‌باشند. قابل ذکر است برخی از این دورگهای مرکب، تلقیح کننده‌های قوی برای دیگر دورگها محسوب می‌شوند، مثلا دورگ لی برای پیج یا تمپل و دنسی برای اورلاندو گرده افشا‌ن‌های قوی می‌باشند. ارقام پوملو قابلیت باروری بین خود ندارند، لذا باید در بین درختان آنها ارقام دیگری کشت گردد.
تشکیل میوه در برخی ارقام مرکبات از جنبه ژنتیکی دگرگشنی است، مثلا تعدادی از ارقام نارنگی فقط دگرگشن می‌باشند و در غیاب گرده دهنده میوه پارتنوکارپ بوجود نمی آید. از طرف دیگر عواملی مانند زنبور و دمای زمان گرده افشانی حائز اهمیت است. فقدان زنبور و پایین بودن دما که موجب کاهش فعالیت زنبورها می‌گردد مانع دگرگشنی می‌شود ودر بعضی مواقع می‌تواند منجر به سال آوری شود.
گلها عموما بین ساعت 9 صبح تا4 بعدازظهر و بویژه در ظهر آماده گرده افشانی می‌باشند. گلها پس از باز شدن هرگز بسته نشده و گلبرگها چند روز پس از لقاح چروکیده شده و ریزش می‌کنند.پرچمها چند ساعت پس از باز شدن کامل شکوفه ها گرده‌های خود را آزاد می‌نمایند. براساس برسیهای انجام شده یک زنبور عسل برای بازدید و لقاح 100 شکوفه کافی است. فاصله مناسب درختان تا کندو، به موجب نتایج حاصل از آزمایش انجام شده با ارقام مینیولا تانجلو 200- 300 متر شناخته شدو تعداد یک کندوی فعال در 2500 متر مربع توصیه شده است.
آزمایش متعدد پژوهشگران ضرورت پرواز زنبور را برای گرده افشانی تایید می‌نماید. با قرار دادن گلهای نارنگی در قفس با زنبور و بدون زنبور، مشاهده شد که میوه فقط از گلهایی که زنبور، آنها را بازدید کرده بود بدست آمد. در بسیاری از ارقام گونه‌های مختلف عدم حضور زنبور به نسبت قابل ملاحظه ای در کاهش محصول موثر بوده است، بطور مثال در لیمو ترش در یک رقم تا 5/42 درصد گزارش شده است.
برای لقاح مصنوعی، گلهای اولیه که نسبتاً بزرگتر از گل‌های مراحل بعدی همان درخت می‌باشد، انتخاب می‌شوند. پرچمها، کاسبرگها و گلبرگها قبل از باز شدن طبیعی حذف می‌شوند و تا زمان رسیدن کلاله، گلمورد نظر در لقاحداخل کیسه‌های پارچه ای یا کاغذی قرار داده می‌شود. پرچم‌های نارس اگر 12- 24 ساعت در دمای اطاق قرار گیرند شکوفا می‌شوند. نگهداری گرده ها در انبار خشک و در ظروف سربسته و در دمای 4 درجه سانتیگراد یا کمتر به مدت 5 هفته قابل نگهداری می‌باشد. در صورت ضرورت به نگهداری طولانی تر، کنترل رطوبت و انتخاب دماهای پایین مناسب خواهد بود. پس ازلقاح مصنوعی گلها باید از بازدیدحشرات بویژه زنبورعسل، بوسیله سرپوشهای پارچهای نازک و یا پاکتهای کاغذی محفوظ بماند.
همه گلهای درختان به میوه تبدیل نمی شوند. در پرتقال واشنگتن ناول از تعداد 102350 عدد گل 419 عدد به میوه (4 درصد) و در والنسیا از 47112 گل 708 عدد میوه (5/1 درصد)، در لیمو ترش از 4440 گل فقط 292 عدد میوه(3/6 درصد) گزارش شده است. درختان مرکبات در سالهای 10-22 سالگی به حداکثر توانایی تولید میوه می‌رسند. یک درخت سالم از مرکبات تعداد کثیری گل تولید می‌کند که اگر همه آنها به میوه تبدیل گردد از جهت فیزیکی، درخت تحمل نگهداری آنها را نخواهد داشت. جوانه هایی که استراحت آنها سپری شده است 1-4 درصد آنها به میوه تبدیل می‌شوند. اغلب درختان جوان در طی سالهای 1-3 سالگی تولید گل می‌کنند. در بیشتر مواقع میوه‌های سالهای اول و دوم به منظور امکان نمو بیشتر درخت، باید حذف گردد. بنا بر این با توجه به توضیحی که داده شد میزان رشد درخت و گسترش شاخه و برگها و بلوغ آنها به قبل از سال سوم مربوط می‌شود.
اصلاح مرکبات و روشهای متداول
اغاز برنامه‌های اصلاحی مرکبات بطور مدون از سال 1893 در مرکز USDA می‌باشد. چنانچه مطالعاتی قبل از آن انجام شده باشد پراکنده بوده و نتایج آن منتشر نشده است. درسالهای 1894- 1895 بروز یخبندان شدید سبب خسارت هنگفتی به باغهای مرکبات فلوریدا در آمریکا شد. مرکز USDA که توسط سوئینگل وبر 3 به منظور مطالعه و بررسی، انتخاب ارقام مقاوم به بیماریها تاسیس شده بود به پژوهش پیرامون ارقام مقاوم به سرما پرداخت. از سال 1924 دانشگاه فلوریدا برنامه اصلاح ارقام اسیدی را آغاز و از سال 1956 به انتخاب کلونهای نوسلار و نیز ارقام مقاوم به نماتد مبادرت ورزید. از سایر کشورهایی که در اصلاح مرکبات پژوهش کرده اند در جاوه توکسوپیوس سال 1920 پیرامون انتخاب ارقام مقاوم به فیتوفترا و تورز در همان سال در فیلیپین ودر 1930 پژوهشگران شوروی سابق درباره تهیه ارقام مقاوم به سرما و زودرس پژوهش کردند.
اصلاح مرکبات در ایران با از بین رفتن مرکبات بذری در سال 1297 هجری، به وسیله پیوند آغاز شد. با ورود ارقام اصلاح شده خارجی در رامسر، در سال 1309، نقطه عطفی در گسترش و شناخت ارقام خارجی تلقی می‌شود. بذر پونسیروس که گیاه مقاوم به سرما و بیماری‌های فیتوفترا و تریستیزا می‌باشد، به عنوان یک گیاه زینتی در سال 1329 وارد ایران گردید و یال 1339 در ایستگاه مرکبات رامسر کشت شد. در سال 1342 که اکثر درختان مرکبات شمال به علت سرمازدگی از بین رفت، 21 رقم مختلف تجارتی جدید درشمال و جنوب کشور مورد آزمایش قرار گرفت. در سالهای بعد نیز ارقام دیگری وارد کشور شد و در ایستگاههای پژوهشی مرکبات شمال و جیرفت به مجموعه ارقام افزوده شد. در اوائل پاییز سال 1350، تعداد 48 واریته مختلف مرکبات از یک شرکت آمریکایی واقع در کالیفرنیا به تعداد 100 جوانه از هر واریته خریداری و در اختیار سازمان عمران جیرفت قرار گرفت. در سال 1351 تعداد 28 واریته از مراکش وارد ایران شد و به کلکسیون پژوهشی مرکبات جیرفت اضافه گردید. بطور کلی از سال 1309 تاکنون تعداد 118 واریته تجارتی وارد ایران شد و با روش پیوند به منظور اصلاح باغهای ایران مورد بررسی قرار گرفت. روشهای دیگر اصلاح از قبیل دورگ گیری، انتخاب و نگهداری جهش‌های مطلوب، تهیه نهالهای نوسلار نیز در دو دهه گذشته در کشور ما رایج بوده است. روشهای اصلاح مرکبات بدو طریق جنسی و غیرجنسی (کلونال) در دنیا متداول است.
روش جنسی: یکی از روشهای اصلاح مرکبات دورگ گیری و تهیه بذر F1 می‌باشد. چهار امکان تلاقی در مرکبات تاکنون نتایج قابل توجهی داده است.
الف- تلاقی بین واریته ای: این تلاقی به تلاقی بین واریته‌های یک گونه مثل نارنگی اونشو ونارنگی محلی اتلاق می‌شود.
ب- تلاقی بین گونه ای: تلاقی بین دو گونه از یک جنس را تلاقی بین گونه ای می‌گویند. برای مثال تلاقی بین پرتقال و نارنگی که دو کونه مختلف بوده و هر دو از یک جنس می‌باشند تشکیل دو رگ بین گونه ای می‌دهند.
تلاقی بین جنسی: چنانچه امکان تلاقی بین دو جنس از یک خانواده فراهم گردد مثل تلاقی جنس Citrus و Poncirus، آنرا اصطلاحا تلاقی بین جنسی گویند.
تاقی مرکب: تلاقی مرکب از تلاقی یک دورگ بین جنس یا بین واریته ای با یک دو رگ بین گونه ای و یا بین واریته ای دیگر بوجود می‌آید.
در بین دو رگها گروه Citrange, Citrumelo ازلحاظ تجارتی اهمیت زیادی داشته و از پایه‌های اولیه مرکبات محسوب شده اند. بیشتر تلاقی ها توسط سوئینگل بدنبال خسارت یخبندان سال 1894- 1895 در فلوریدا صورت گرفت. در حالیکه گروه‌های Citrang و Citrumelo درجاتی از مقاومت را نشان می‌دهند ولی میوه‌های آنها خوراکی نمی‌باشند. امکان ایجاد دورگهای متعدد از گونه‌ها و جنس‌های مختلف، موجب دسترسی بهدورگهای مقاوم به شوری، خشکی و غیره شده است. از بین مرکبات پراکنده در جهان 5 گروه از مرکبات شامل پرتقال، نارنگی، گریپ فروت، لیموولیموترش (از جنس Citrus) از اهمیت اقتصادی خاصی برخوردار هستند (36). در ارتباط با قدرت دورگ ها و اینبریدینگ در مرکبات لازم به یادآوری است که F1 تلاقی‌های بین ارقام خویشاوند عموما دارای قدرت ضعیف ترینسبت به والدین هستند. مثلاً از تلاقی پرتقال‌های Ruby & Valencia نتایج بسیار ضعیفی حاصل می‌شود در حالی که پوملو و پونسیروس موجب تهیه دورگ‌های قوی و موثر می‌باشند.
در تلاقی‌های مرکبات بهنژادگر علاوه بر قدرت دورگه ها به نکات دیگری از قبیل ناسازگاری گامتوفیتی، پلی پلوئیدی و.... توجه دارد. اهمیت تریپلوئیدها ازجهت تولید میوه بی بذر، محصول بالا، قدرت نسبتا زیاد آنها مورد نظر می‌باشد. بر عکس تتراپلوئیدها ارزش اقتصادی کمی دارند هر چند که برای بهنژادگر حائز اهمیت زیاد می‌باشند.
روش غیرجنسی کلونال: کلیه روشهای غیرجنسی که در بهنژادی مورد استفاده قرار می‌گیرد بعنوان روش کلونال شناخته می‌شود. این روشها هامل تهیه نهالهای نوسلار،کشت بافت، جهش و پیوند می‌باشد.
نارنج (Citrus aurantium L.)
گونه نارنج بعنوان پابه گونه‌های دیگر مرکبات کاربرد دارد. نارنج از گونه‌های قدیمی بوده و در ایران درخت 150 ساله آن در کازرون وجود دارد. گیاهی مقاوم به پوسیدگی طوقه و خاک سنگین ولی به بیماری ویروسی تریستیزا حساسیت دارد. اوایل آذر ماه زمان آبگیری نارنج است و در این ایام پوست میوه هنوز زرد نشده است. نارنج دارای ارقام متفاوتی است که اغلب آنها از گیاهان زینتی محسوب می‌شوند، از بین آنها می‌توان نارنج شیرین، عطری و رقم خوشه ای را نام برد (28).ارقام رویاین پایهدارای قدرت رشد متوسط، تاج بزرگ و سیستم ریشه وسیع و عمیق بوده و ضمنکقاومت در برابر سرما، نسبتا مقاوم به خشکی می‌باشند. خاکهای سنگین با زهکشی ضعیف و نیز فیتوفترا را تحمل می‌نماید. عادت پذیری خوبی در برابر PH و شوری بالا از خود نشان می‌دهد. نارنج در برابر نماتد مرکبات و بلایت حساس می‌باشد. اندازه میوه روی این پایه نسبت به رافلمون کوچکتر ولی نسبت به کلئوپاترا بزرگتر بوده، اما میزان TSS و TA میوه بالا خواهد بود. همین مشخصه همراه با مقاومت به گموز و سرما سبب شده که همچنان نارنج مورد توجه باغداران باقی بماند.
نارنج سه برگ (Poncirus trifoliate L.Raf.)
جنس نارنج سه برگ یا پونسیروس تنها دارای یک گونه بنام تریفولیاتا می‌باشد. این گیاه خیلی مقاوم به سرما (تا 20- درجه سانتیگراد در زمستان) و خزان کننده است. درختان آن پر خار، کوتاه جثه با برگهای سه قسمتی و میوه این گونه زودرس است و فاقد ارزش خوراکی می‌باشد. از بهترین پایه‌های مرکبات است و دورگهای متعدد تجارتی ازآن تهیه شده که حائز اهمیت هستند. دورگ‌های Citrus sinensis X Poncirus trifoliate بنام Citrange خوانده می‌شود و دارای ارقام مختلفی می‌باشد. مشخصات عمومی این دورگها سه برگه ای بودن و مقاومت به سرما می‌باشد. این ارقام دورگ بعنوان پایه استفاده می‌شوند و در مطالعات و پژوهش‌های مربوط به تهیه پایه‌های مقاوم به سرما از سال 1898 توسط سوئینگل و همکارانش معرفی گردیدند. بذور این ارقام دو رگ دارای درصد چند جنینی بالایی هستند.
نارنج سه برگ تنها گونه خزان کننده مرکبات بوده و بعنوان پایه برای نارنگی ساتسوما و پرتقال در کشورهای ژاپن، چین، آرژانتین، استرالیا و ایران استفاده می‌شود. قبل از آنکه ویژگیهای مطلوب این پایه بخوبی شناخته شود، بعنوان پایه پاکوتاه برای ارقام پاکوتاه استفاده می‌شد. برخی نژادهای اگزوکورتیس بر پاکوتاهی این پایه می‌افزاید.ارقام پیوندی روی پونسیروس دارای قدرت رشد کمتری نسبت به پایه‌های نوع لیمو داشته و میزان محصول نیز کمتر از هنگامی است که روی رافلمون، رنگ پور لایم و نارنج پیوند شده‌اند.
نارنج سه برگ دارای سیستم ریشه سطحی است و در خاکهای شنی خیلی زود دچار تنش خشکی می‌شود. در خاکهای لومی یا رسی، اندازه استاندارد خود را دارد. در شرایطشوری و آهکی، قدرت رشد و مقاومت در برابر سرما را کاهش می‌دهد.
رقمی از نارنج سه برگ بنام فلایینگ دراگون بعنوان پایه پاکوتاه شناخته شده است. پایه پونسیروس در برابر گموز، تریستزا، زایلوپوروسیس و نماتد مقاومت نشان می‌دهد ولی احتمالا در برابر بلایت حساس می‌باشد. اندازه میوه روی این پایه به نوع خاک بستگی دارد. آب میوه روی این پایه کیفیت بسیار عالی‌تری را نسبت به سایر پایه ها نشان می‌دهد.مقدار TA میوه روی پونسیروس نسبت به پایه‌های دیگر و نارنج بیشتر است و همین قابلیت، موجب تاخیر در رسیدن میوه می‌گردد.
صفات کمی پایه‌های مرکبات
- پوسیدگی ریشه: پایه‌های نارنج و پونسیروس کاملا مقاوم به بیماری پوسیدگی ریشه و طوقه می‌باشند. در برنامه‌های بهنژادی برای تهیه پایه مقاوم به پوسیدگی ریشه، پونسیروس یا نارنج بعنوان یک والد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- نماتد: از آفات بزرگ ریشه نماتد می‌باشد. بیشتر ارقامی که جنس Citrus در دورگ‌گیری آنها استفاده شده به نماتد حساس هستند. دو رگ پونسیروس و پرتقال به نماتد مقاوم هستند.
- بیماری‌های ویروسی: بیماریهای ویروسی شامل تریستیزا، پسروز، اگزوکورتیس ایمپی یتراتورا، رینگ پاترن، وین اینیشن، کاچکسیا و استاببورن توسط ژنهای متعدد کنترل می‌شوند. در دورگ گیری ها برای انتقال این مقاومت لازم است والد مادری مقاوم به بیماری باشد. مثلا پونسیروس مقاوم به تریستیزا است و در همه دورگ گیریها به منظور تهیه یک رقم قوی و مقاوم، باید بعنوان یکی از والدین بویزه والد مادری مورد استفاده قرار گیرد.
- مقاومت به سرما و تنش‌های محیطی: صفت مقاومت به سرما همیشه مورد نظر متخصصین اصلاح مرکبات بوده است. پونسیروس تنها جنس خزان کننده و مقاوم به یخبندان و سرما تا 20- درجه سانتیگراد می‌باشد. جنس پونسیروس یا دورگهای آن در تهیه ارقام مقاوم به سرما بعنوان والد مادری منظور می‌گردد. همچنین نارنگی‌های ساتسوما و شانگ شا از سال 1950 توسط مرکز USDA بعنوان مقاوم به سرما معرفی شده و در دورگ گیریها مورد استفاده قرار گرفته اند. سایر تنشهای محیطی نظیر شوری، خشکی و کم آبی نیز از جمله خصوصیاتی است که با چندین ژن کنترل می‌شوند و همواره هدف بهنژادگر می‌باشد.
- مقاومت به کلر: بعضی ارقام مقاوم به کلر نظیر رنگ پور لایم، نارنگی کلئوپاترا و نارنگی شکواشا هنگامی که با پونسیروس و نارنج تلاقی داده شدند مقاومت به کلر خاک در دو رگ‌های آنها افزایش نشان داده است. دورگهای حاصل از این تلاقی‌ها کلر موجود در آب آبیاری را در مقیاس بالا تحمل می‌نمایند. شدت تحمل در دو رگهای مختلف متفاوت بوده و بهترین نتیجه از هیبریدها یی که هردوشان مقاوم باشند مثل رنگ پور لایم X کلئوپاترا حاصل شده است.
هورمونهای اکسینی
تاریخچه و انواع
اکسینها اولین گروه از هورمونهای گیاهی بودند که کشف شدند و مورد استفاده قرار گرفتند. این کشف در رابطه با بررسی‌هایی که بر نورگرایی غلاف برگ برگ اولیه یولاف انجام می‌شد بدست آمد.
در سال 1934 دانشمندی به نام کوگلتوانست اکسین را تجزیه و فرمول آن را پیدا کند و مشخص نماید که ماده ای شیمیایی به نام ایندول استیک اسید می‌باشد. بررسی‌های بعدی نشان داد که این هورمون در تمام گیاهان وجود دارد ولی در گروه خود منحصر به فرد می‌باشد، بدین معنی که هرچند در گیاهان چند ماده دیگر نیز یافت می‌شود که ویژگی اکسینی دارند، ولی همگی اثر خود را از راه تبدیل شدن به ایندول استیک اسید نشان می‌دهند و خودشان اکسین نیستند.
با کشف اترها و کاربردهای اکسین، دانشمندان علوم گیاهی، همکاری شیمیدانها به فکر ساختن مواد مشابه آن افتادند و در نتیجه پنج گروه مواد شیمیایی مختلف یعنی ایندول‌ها، نفتالینها، نفتوکی‌ها، بنزوییک‌ها و فنوکسی‌ها را که همگی دارای ویژگی اکسینی هستند، و برخی از آنها بارها از ایندول استیک اسید قویترند را تولید نمودند. در هر یک از این گروهها تعداد زیادی مواد مختلف ساخته شده است که امروزه برای کارهای مختلف علمی و عملی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ساختار تمام این مواد یک هسته حلقوی اشباع نشده و یک زنجیره جانبی اسیدی (یا مشتق از اسید) وجود دارد.
به طور کلی پذیرفته شده است که IAA از تریپتوفان موجود در گروه و بافت‌های فعال و در حال رشد گیاه از قبیل مریستم ساقه، پریموردیای برگ، برگها و جوانه‌های جوان و در حال رشد و میوه‌ها سنتز می‌شود.
ریشه زائی
بارزترین ویژگی اکسین‌ها اثری است که بر رشد طولی سلولها دارند. عامل مهمی که در تاثیر اکسینها نقش دارد، غلظت این مواد در بافت گیاهی است. به طور کلی، حساسیت بافت‌های مختلف گباهی نسبت به غلظت اکسینها با یکدیگر متفاوت است، برای مثال: بافتهای ساقه، نسبت به اکسین، بیش از سایر بافتها تحمل دارند،در حالیکه بافتهای ریشه از همه حساستر هستند. در هر بافت معین،تا زمانیکه غلظت اکسین از مقدار بیشترین تحمل آن بافت پایین تر باشد،هورمون بر فعالیتهای فیزیولیژیکی آن اثر محرک دارد ولی هنگامیکه غلظت این ماده از حد اشاره شده بیشتر شد،نه تنها اثر محرک متوقف می‌شود بلکه یک اثربازدارندگی نیز دیده می‌شود.بر این اساس می‌توان پی برد که در حالیکه مکانیزم کار اکسین در زمین گرایی ساقه و ریشه هردو یکسان است،چگونه ساقه‌ها به سوی بالا و ریشه‌ها به سوی پایین رشد می‌کنند. علت همان‌طور که ذکر سه حساسیت بیشتر یاخته‌های ریشه نسبت به اکسین است. یعنی در حالیکه برای ساقه، آن قسمتی که اکسین بیشتردارد (قسمت زیرین) رشد بیشتری می‌کند، در ریشه عکس این مورد بوده و رشد یاخته‌های قسمت زیرین به دلیل حساسیت آنهابه اکسین، کند و یا متوقف می‌شود وریشه به سوی پایین خم می‌گردد.
قدرت ریشه‌زایی در قلم‌های گیاهان مختلف متفاوت است.قلمه برخی از گیاهان (مانند بید، تبریزی و انگور) به راحتی ریشه دار می‌شود. در برخی دیگر (مانند ورد، سیب و هلو) این کار به سختی انجام می‌شود ودر گروهی (مانند گردو و پسته) این کار به تقریب نا ممکن است. پژوهشها نشان می‌دهند که قدرت ریشه‌زایی با غلظت اکسینی که در یاخته‌های بافت پینه ای ناحیه که قلمه یافت می‌شود ارتباط مستقیم دارد.در باغبانی از همین پدیده برای ریشه دارکردن قلمه‌های گیاهان سخت ریشه زا، می‌توان استفاده کرد.
در اینجا ذکر دو نکته لازم به اشاره است:
1- اگر قلمه گرفته شده، دراصل قدرت ریشه‌زایی نداشته یعنی مواد مورد نیاز ریشه‌زایی را نداشته باشد نمی توان آنرا با استفاده از هورمون وادار به ریشه‌زایی کرد.
2- اثر اکسین، تنها تولید سرآغازه‌های ریشه است واگر این ماده مدت زیادی درمحیط کشت باقی بماند ازسه ریشه‌های تولید شده جلوگیری خواهد کرد.البته در عمل، پس از اینکه اکسین کار خود را انجام داد، یا توسط آب آبیاری شسته می‌شود، بنابراین اشکالی در رشد ریشه‌های تولید شده بوجود نمی‌آید.
در حال حاظر اینگونه کاربرد اکسین در دنیا معمول است و برای این منظور، آمیخته‌های هورمونی به نامهای تجاری مانند روتان وهورمودین در بازار یافت می‌شوند. بیشتر آمیخته‌ها، که بطور معمول به صورت پودر هستند، شامل دو اکسین ایندول بوتیریک اسید و نفتالین استیک اسید می‌باشد که هردو از تنظیم کننده‌ها هستند.(1و4)
اهداف تحقیق
از آنجائیکه تکثیر اکثر گیاهان بوسیله بذر باعث هتروزیگوس شده وزمان بلوغ و گلدهی گیاهان طولانی می‌شود پس تکثیر به روشهای غیر جنسی ضروری بنظر می‌رسد ونیز چون هورمون‌های اکسینی در ریشه‌زایی دخیل می‌باشند پس باید بهترین نوع اکسین و موثرترین غلظت آن نیز تعیین گردد.
تمامی نارنجهایی که بوسیله قلمه تکثیر می‌شوند با استفاده از قلمه‌های نیمه خشبی حاصل شده‌اند و به دلیل اینکه بسیاری از قلمه‌ها در زمان تکثیر خشک شده و از بین می‌روند که خود باعث ضرر و زیان به نهالستان‌ها و بخش باغبانی می‌شود پس با استفاده از هورمون‌های اکسینی می‌توان قلمه‌ها و گیاهان قوی تری که دارای ریشه بیشتری می‌باشند تولید کرد.
واز آنجائیکه گیاه نارنج درختی همیشه سبز می‌باشد و دارای ارقام ابلق و ساده با گل‌هایی به رنگ سفید و خوشبو، پس می‌توان به عنوان گیاهی زینتی در بسیاری از جاها مورد استفاده قرار گیرد ضمن اینکه از جنوب تا شمال ایران کشت می‌شود و می‌تواند جایگزین خوبی برای درختان بلند قامت کنار خیابانها که باعث خرابی پیاده رو و جویهای آب وخرابی اتصالات برق می‌شوند باشد و نیز نارنج سه برگ که به عنوان درختچه ای برای حصار باغات و مزارع می‌تواند مورد بهره‌برداری قرار گیرد. از اهداف این تحقیق؛ یافتن نوع هورمون اکسینی که برای ریشه‌زایی قلمه‌های نارنج و نارنج سه برگ کاربردی‌تر است و بهترین غلظت هورمونی که در ریشه‌زایی قلمه‌ها موثراست می‌باشد.
شیوه‌های ازدیاد بوسیله قلمه
در ازدیاد بوسیله قلمه، قسمتی از ساقه و یا ریشه، همراه با برگ از گیاه مادری جدا شده و در شرایط محیطی مساعد مشخصی قرار می‌گیرد، تا ریشه و شاخساره بر روی آن تشکیل شده و گیاه مستقلی که در بیشتر حالات مشابه گیاه مادری است تولید شود. (3)
اهمیت و مزایای ازدیاد به وسیله قلمه زدن
تکثیر به وسیله قلمه، مهمترین روش ازدیاد درختچه‌های زینتی گونه‌های خزان دار و همچنین انواع همیشه سبزهای پهن برگ و باریک برگ می‌باشد. همچنین به صورت گسترده‌ای در ازدیاد تجارتی گلخانه‌ای بسیاری از گلها استفاده می‌شود. ازدیاد چندین گونه ی میوه ای نیز توسط قلمه انجام می‌پذیرد.
در گونه‌هایی که با قلمه به آسانی ازدیاد می‌شوند، این روش مزایای فراوانی دارد. گیاهان جدید بسیاری، می‌توانند از شمار کمی گیاه مادری و در فضایی محدود ایجاد شوند. این روش، ارزان، سریع و ساده است و به شیوه‌های خاصی که برای پیوند (پیوند شاخه) و کو پیوند (پیوند جوانه) لازم است، نیازی نیست. مشکل ناسازگاری با پایه و یا خوب جوش نخوردن محل پیوند وجود ندارد. در گیاهان ازدیاد شده، یکنواختی بیشتری وجود دارد، زیرا تغییراتی که گاهی در اثر تفتوت‌های بین دانهال‌های پایه در گیاهان پیوندی بوجود می‌آید در بین این گیاهان دیده نمی‌شود. گیاه ماری، معمولاً تکرار شده و هیچ تغییر ژنیتیکی صورت نمی پذیرد.
این امر که گیاهان بر روی ریشه ی خودشان یعنی به وسیله ی قلمه تکثیر شوند، حتی اگر امکان‌پذیر هم باشد، همیشه مطلوب نیست. غالباً مفید تر و حتی الزامی است که از پایه‌هایی مقاوم در برابر شرایط نامساعد خاک و یا موجودات بیماری زای خاکزی استفاده شود یا پایه‌های کوتاه کننده یا کم رشد کننده را به کار برد. (3)
مشخصات قلمه‌ها
قلمه، از قسمتهای رویشی گیاه، مانند ساقه، ساقه‌های تغییر شکل یافته، ساقه زیرزمینی، غده، سوخ توپر، برگ و ریشه گرفته می‌شود. قلمه‌ها را می‌توان بر اساس قسمتی از گیاه که از آن گرفته می‌شوند، به اقسام زیر تقسیم کرد:
1- قلمه ی ساقه
A. قلمه ی چوب سخت خزان‌دار (سوزنی برگ همیشه سبز)
B. قلمه چوب نیمه سبز
C. قلمه چوب نرم
D. قلمه علفی
2- قلمه برگ
3- قلمه جوانه برگ
4- قلمه ریشه
بسیاری از گیاهان را می‌توان توسط انواع مختلفی از قلمه ازدیاد کرد و نتیجه ای رضایت بخش گرفت گزینش نوع قلمه، معمولا به شرایط ازدیاد کننده، حداقل هزینه لازم و آسانی روش تکثیر بستگی دارد.
برای گیاهان چند ساله چوبی آسان ریشه زا، قلمه چوب سخت، معمولا در یک خزانه هوای آزاد، به دلیل آسانی عمل و کمی هزینه لازم مورد استفاده قرارمی گیرند. برای گونه‌های علفی حساس، یا برای آنهایی که ازدیادشان مشکلتر است، به وسایلی گرانتر و دقیقتر که برای قلمه‌های برگدار لازم است، نیاز می‌باشد. بکار گیری قلمه ریشه برخی از گونه‌ها نیز رضایت بخش است، اما ممکن است بدست آوردن مواد قلمه‌ای به مقدار زیاد مشکل باشد.
در گزینش گیاه مادری برای قلمه گیری، گزینش گیاهانی که عا

کاربرد هورمون اکسین در باغبانی

اختصاصی از اس فایل کاربرد هورمون اکسین در باغبانی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مقاله کشاورزی با عنوان کاربرد هورمون اکسین در باغبانی در فرمت ورد و شامل مطالب زیر می باشد:

* کاربرد هورمون اکسین در باغبانی

* بیوسنتز اکسین

* نقش اکسین‌ها در گیاه

* اثرات سمی اکسین

* نحوه انتقال اکسین

* نقش اکسین در باغبانی