شهید مطهری درباره انسان, ماهیت, بیماری و سلامتی, نقص و کمال او بسیار نوشته است, دو کتاب از مجموعه مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی و نیز کتاب های انسان و سرنوشت, تعلیم و تربیت, فطرت, تکامل اجتماعی انسان, هدف زندگی و انسان کامل در این باره هستند و نیز کتاب هایی مانند فلسفه تاریخ, جاذبه و دافعه علی- علیه السلام - , سیره نبوی , و سیره ائمه و... که باز به سرنوشت جمعی یا الگوهای شایسته جامعه انسانی مربوط می شود.
توجّه فزاینده مکتب های فلسفی و حتّی سیاسی معاصر به مسأله شناخت ماهیت انسان, نیازها, انگیزه ها و غرائز انسان, عوامل سلامت روانی و اجتماعی و راه های تربیت انسان ایده آل, از عمده ترین عواملی بود که می توانست دانشمندی آگاه به زمان, مانند شهید مطهری را برانگیزد تا در این باره بسیار پژوهش کند و بنویسد, به ویژه که فرهنگ اسلام در این زمینه بسیار پربار و غنی است. شناخت و نقد اندیشه های وارداتی در زمانه پرهیجان شهید که جوانان دسته دسته به اندیشه های انقلابی می پیوستند, ایشان را برآن وامی داشت که راهنمایی نسل جوان عصر خویش را آگاهانه و مسؤولانه به دوش بگیرد. شهید مطهری با آگاهی از زمان و نیازهای عصر خویش می نوشت و این نشان از اهمیّت این مسأله در زمان ایشان دارد... هدف ما در این نوشتار طرح و ارائه دیدگاه های استاد مطهری درباره انسان سالم با استناد به آیات قرآنی است, و به بحث های فلسفی در این باره که در نوشتارهای فلسفی ایشان آمده نمی پردازیم. شهید مطهری براساس دیدگاه قرآنی خود در این زمینه که جامعه و فرد را دارای حیات و مرگ, کمال و سقوط و بیماری و سلامت می داند, درباره سلامت و تعالی فردی و اجتماعی سخن گفته است. در این نوشتار از مباحث مربوط به شناخت کلّی ماهیّت انسان و بسیاری از مطالب مهم دیگر درباره انسان نیز صرف نظر شده و تنها خطوط کلّی چهره انسان سالم و کامل اسلامی آورده شده است.
نیازهای انسان
پژوهش درباره سلامت روانی, بدون توجّه به نیازهای اساسی او (وانگیزه ها و یا غرائز او) راه به جایی نمی برد, زیرا بر آورده شدن یا نشدن نیازهای اساسی انسانی با سلامت روانی و جسمی و کمال او نسبتی مستقیم دارد. روانشناسان (سلامت) در همین زمینه
می گویند:
(چنین به نظر می آید که درجه رضامندی نیاز اساسی به گونه ای مثبت با درجه سلامت روانی همبستگی دارد.)44[1]و نیز احتمال می دهند که (ارضای کامل نیازهای اساسی, همان سلامت مطلوب)[2] باشد. به همین دلیل آنان اعتقاد دارند که برای روان درمانی نیز باید از همین راه اقدام گردد.
(ارضای نیازهای اساسی برای آهنگ درمان واقعی, اصلی عمده به شمار می رود.) [3]
بنابراین به منظور شناخت سلامت انسان, شناخت نیازها, غرائز و انگیزه های او بایسته است (هنگامی که مفهوم سلامت ناشی از رضامندی (یا سلامت ناشی از نیک بختی) را به عنوان واقعیّت بپذیریم, بدین ترتیب خودمان را به گونه ای تلویحی با نویسندگانی چون گلاشتاین, یونگ, آدلر, آنگیال, هورنای, فروم, مای, بوهلر, راجرز و بسیاری دیگر در یک صف قرار می دهیم. اینان بر این باورند که در درون ارگانیزم, گرایش مثبتی وجود دارد که آن را به سوی رشدی کاملتر سوق میدهد.)[4]
بنابراین, در گام نخست, نیازهای انسان را از دیدگاه شهید مطهری بررسی می کنیم, در ضمن بحث متوجّه خواهیم شد که شهید مطهری نیز به طور تقریبی چنین نظری دارد, یعنی این که نیازها و میل ها و انگیزه های انسان اگر به خوبی و درستی شناخته و ارضا شوند, سلامت و تعالی و کمال را به وجود می آورد.
انسان, بی تردید با حیوانات متفاوت است, به دلیل همین تفاوت, برخی از نیازهای اساسی او نیز با سایر جانداران متفاوت است, مانند آنچه مربوط به حوزه دانش, معنویت و امور روحی و روانی می شود, به ویژه ایمان. اگرچه در برخی از نیازهای اساسی با حیوان مشترک است, مانند بیشتر نیازهای جسمی.
شهید در جایی نیازها را به دو گروه اوّلی و ثانوی تقسیم بندی می کند:
(نیازمندی ها بر دو گونه است; نیازمندی اولی و نیازمندی های ثانوی; نیازمندی های اولی از عمق ساختمان جسمی و روحی بشر و از طبیعت زندگی اجتماعی سرچشمه می گیرد. تا انسان, انسان است و تا زندگی وی زندگی اجتماعی است, آن نوع نیازمندی ها هست. این نیازمندی ها یا جسمی است یا روحی و یا اجتماعی. نیازمندی های جسمی از قبیل نیازمندی به خوراک, پوشاک, مسکن, همسر و غیره; نیازمندی های روحی از قبیل علم, زیبایی, نیکی, پرستش, احترام و تربیت; نیازمندی های اجتماعی از قبیل معاشرت, مبادله, تعاون, عدالت, آزادی و مساوات.)[5]
دانلود تحقیق انسان سالم در قرآن