این پرسشنامه دارای 18 سوال بوده و هدف آن بررسی عوامل موثر در گرایش به اعتیار از ابعاد مختلف (عوامل فردی، عوامل خانوادگی و محیطی، عوامل اجتماعی) است. طیف پاسخگویی آن از نوع لیکرت بوده که امتیاز مربوط به هر گزینه در جدول زیر ارائه گردیده است:
پرسشنامه فوق دارای سه بعد بوده که سوالات مربوط به هر بعد در جدول زیر ارائه گردیده است:
سوالات مربوطه:
عوامل فردی 6-1
عوامل خانوادگی و محیطی 12-7
عوامل اجتماعی 18-13
لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه3
فهرست مطالب
رایش هشدار دهنده دانشجویان به مصرف تفننی مواد مخدر
آمار اعتیاد دانشجویی از گمانه تا واقعیت
میانگین معتاد حرفه ای در میان دانشجویان از نرم جامعه کمتر است، اما تحقیقات نشان می دهد رشد آمار دانشجویانی که به صورت تفننی برای یکبار مواد مخدر مصرف کرده اند، نگران کننده است.همانطور که درباره معتادین در جامعه نمی توان آمار دقیقی ارائه داد، آماری در خصوص تعداد دانشجویان معتاد حرفه ای در کشور وجود ندارد. ضمن اینکه نسبت دانشجویان درگیر با مواد مخدر در شهرستانهای مختلف متفاوت است و آمار روز به روز تغییر می کند از این رو ارائه آمار در این زمینه غیر علمی است.
آمار دانشجویانی که یک بار مصرف مواد مخدر را تجربه کرده اند
آمار دانشجویانی که یک بار یک نوع ماده مخدر را تجربه کرده اند بسیار بیشتر از تعداد معتادین حرفه ای در محیطهای دانشگاهی است. بر اساس تحقیقی که انجام شده است بین 20 تا 30 درصد از دانشجویانی که به عنوان نمونه این تحقیق در نظر گرفته شده بودند، اعتقاد داشتند تنها یک بار مصرف مواد مخدر اعتیاد آور نیست و شیوع چنین برداشتی در میان دانشجویان تصوری خطرناک است. مصرف تنها یک بار حشیش را برابر با یک صرع بزرگ است که در آن بخشی از سلولهای مغزی از بین می روند.حشیش ماده مخدری است که تعداد قابل توجهی از دانشجویان تجربه مصرف آن را برای یک بار داشته اند و در این زمینه ضروری است مسئولین مختلف بویژه متصدیان امور دانشگاهی در خصوص چگونگی توزیع و مصرف این مواد کنترل های لازم و پیشگیری های اولیه را مبذول کنند. حتی بر اساس یکی از تحقیقات صورت گرفته حدود 40 درصد دانشجویان برای یک بار مصرف حشیش را تجربه کرده اند. البته تجربه مصرف مواد در محیط های دانشجویی بیشتر به صورت تفننی است و موادی مانند حشیش، ترامادول و برخی از قرصها بیش از سایر مواد مخدر مصرف می شود. گرایش برخی دانشجویان بیشتر به سمت موادی است که سطح هوشیاری، یادگیری و پردازش اطلاعات را در آنها افزایش دهد و با این باور غلط که موادی مانند حشیش با یک بار تجربه اعتیاد آور نیست به این ماده گرایش بیشتری دارند. موادی مانند حشیش و ترامادول اگرچه ابتدا به ساکن تجربیاتی همچون افزایش سطح هوشیاری را ایجاد می کنند اما پس از یک بار مصرف، باعث به وجود آوردن پدیده تحمل می شوند بدین معنی که بدن برای هر بار مصرف به مقدار بیشتری از این مواد نیاز دارد. قرصهای روان گردان نیز با تصور اعتیادآور نبودن و افزایش هوشیاری توسط دانشجویان مصرف می شوند اما قرصهایی مانند "اکس" کمتر مورد استفاده قرار می گیرند. مصرف مواد اعتیادآور در میان دانشجویان غیربومی و خوابگاهی به دلیل وجود استرسهای بیشتر و زندگی جمعی بیشتر از سایر دانشجویان است. از این رو دانشجویان خوابگاهی بیشتر در معرض خطر مصرف مواد هستند.
گرایش دختران به مواد مخدر
از سوی دیگر همانطور که در جامعه نیز اعتیاد در مردان بیشتر از زنان است، آمار مصرف مواد در میان دانشجویان پسر نیز از دانشجویان دختر بیشتر است. البته در سالهای اخیر گرایش دختران نیز به استفاده از مواد، سیگار و الکل افزایش یافته است. مصرف مواد در میان دانشجویان از نرم جامعه پائین تر است و مصرف مواد در میان این دسته از افراد بیشتر تفننی است و معتاد وابسته و حرفه ای در محیطهای دانشگاهی کم است و یا اغلب دانشجویانی که معتاد هستند قبل از ورود به دانشگاه دچار اعتیاد شده اند. البته وزارت علوم باید برای همین تعداد نیز راهکاری بیندیشد در حالی که در حدود 3 سال است که هیچ کار تحقیقاتی جامعی در این زمینه توسط وزارت علوم انجام نشده و به جای تدوین برنامه ای جامع برای پیشگری از اعتیاد دانشجویان، به این موضوع به صورت جدی پرداخته نمی شود و در برخی مواقع نیز منکر آن می شوند.
آمار اعتیاد دانشجویی از گمانه زنی تا واقعیت
این در حالی است که نماینده وزارت علوم در کمیته فرهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر با بیان اینکه هیچ گونه آمار قطعی و جامعی در مورد مصرف مواد مخدر یا روانگردان در بین دانشجویان کشور وجود ندارد، گفت: آمارهایی که ارائه می شود را تایید نمی کنیم و معتقدیم این آمار صرفا گمانه زنی است.دکتر محسن اسلامی در گفتگو با مهر با بیان این مطلب در واکنش به اخبار متفاوتی که در خصوص آمار اعتیاد در جامعه دانشجویی کشور ارائه می شود، گفت: در کشور تنوع دانشجویی وجود دارد و وقتی از دانشجو صحبت می شود دانشجویان کل وزارت علوم، وزارت بهداشت و آزاد اسلامی را شامل می شود بنابراین آمارهایی که در مورد تعداد دانشجویان معتاد حرفه ای ارائه می شود، باطل است. اگر اینگونه آمار صحیح باشد باید دانشگاهها را کنار بگذاریم.این مقام مسئول در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در حالی که به تنوع جمعیتهای دانشجویی اشاره کرد، گفت: آمار جامعی در خصوص مصرف مواد مخدر در دانشجویان ارائه نشده است. کارهای تحقیقاتی که در این زمینه انجام می شود یک سری پژوهش رندومی یا تصادفی از یک دانشگاه یا یک شهر است. لذا آماری که ارائه می شود اصلا با واقعیت منطبق نیست و بیشتر بر اساس گمانه زنی ها است و برآورد ما از مجموعه دانشگاههای تحت پوشش وزارت علوم این است که مصرف مواد مخدر بالا نیست.وی در خصوص معیار آلوده بودن و معتاد بودن گفت: اگر دانشجویی آلوده بود و در خوابگاه مواد به هم اتاقی ها تعارف کرد، ممکن است دانشجو جامعه پذیری کند و در برابر تعارف برای مصرف مواد امتناع نکند و به عنوان اینکه یک بار است و تنها یک تست است، مصرف کند. این را نباید مصرف در نظر بگیریم. مصرف آن است که یک فرد آلوده باشد و در این فضا افتاده و حل شده باشد.
اجرای طرح جامع پیشگیری از مصرف مواد مخدر در دانشگاهها
از سوی دیگر مدیر کل امور دانشجویان داخل وزارت علوم از اجرای طرح جامع پیشگیری از مصرف مواد مخدر در دانشگاهها خبر داد و گفت: وزارت علوم برنامه ها و فعالیتهای بسیاری را در این زمینه انجام داده و طرح های زیادی نیز توسط مرکز مشاوره وزارتخانه در دست اجرا است.دکتر حسن مسلمی نائینی در خصوص فعالیتهای وزارت علوم در راستای پیشگیری و شناسایی اعتیاد در میان دانشجویان گفت: فعالیتهایی در زمینه اطلاع رسانی، پیشگیری و شیوع شناسی اعتیاد در دانشگاههای مختلف صورت گرفته است و کارگاههای مختلف منطقه ای و دانشگاهی، مسابقات و نمایشگاههایی نیز با همکاری ستاد مبارزه با مواد مخدر و نیروی انتظامی برگزار شده است. مسلمی نائینی گفت: اطلاع رسانی در این زمینه باعث اشاعه مصرف مواد مخدر می شود و نتیجه معکوس می دهد. وزارت علوم نتیجه تحقیقات و بررسیهای خود در این زمینه را در اختیار افراد متخصص قرار می دهد.در این میان پرداختن به دانشجویان در معرض خطر و ارائه راهکارهایی برای درگیر نشدن این دانشجویان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. باید برای دانشجویانی که دچار افت تحصیلی و مشکلات خانوادگی و عاطفی هستند، راهکاری اندیشید. آموزش مهارتهای زندگی که چند سالی است توسط سازمان بهداشت جهانی به رسمیت شناخته شده، هنوز در کشور ما جایگاهی ندارد و برای ارائه درس مهارتهای زندگی در دانشگاهها تردیدهایی وجود دارد. وقتی اعتیاد را به منزله بیماری درنظر می گیریم نباید وجود این بیماری در دانشگاهها را به مسائل سیاسی مرتبط کنیم. اعتیاد در کل جامعه ما به بحران تبدیل شده است، بنابراین دانشگاهها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. اعتیاد یک آسیب اجتماعی است باید آن را بپذیریم و برای حل این مشکل راهکاری ارائه کنیم.
نسخه چاپی
ارسال به دوستان
در این پاورپوینت ۴۰ اسلایدی به بررسی کلیه ی جنبه های اعتیاد و مواد اعتیاد آوری که حتی بعضا از آنها بی خبریم و چگونگی اعتیاد و راه های پیشگیری و درمان و هرآنچه که لازم است از اعتیاد و معتاد بدانید.
نوع فایل: word
قابل ویرایش 60 صفحه
جهت دریافت درجه ی کارشناسی در رشته ی روان شناسی
مقدمه:
پرسشهای زیادی درباره اعتیاد در جامعه مطرح می‌شود هر یک از متخصصان، کارشناسان و مردم جامعه از زاویه‌ای خاص بر مسئله نگاه می‌کند و متناسب با دیدگاه خود راه حل‌هایی را عرضه می‌کنند. پرسش مهمی که در این دوره از زمان بیشتر به چشممی خورد این است که آیا اعتیاد یک مشکل فردی است یا اجتماعی، آیا اعتیاد یک بیماری یا انحرافی اخلاقی است ؟ آیا اعتیاد به ساخت اجتماعی و اتفاقاتی که در نهادهای آن می‌افتد مرتبط است ؟ آیا اعتیاد زاییده مناطق فقیر، حاشیه نشین و محروم جامعه است ؟
نگرش به اعتیاد به عنوان یک عملی خلاف اخلاق :
از این دیدگاه اعتیاد رفتاری است که توسط فرد انتخاب می‌شود. معتاد کسی است که به جامعه و مردم آن ؟؟ نمی‌گذارد. احساس مسئولیت نمی‌کند. چنین فردی موجودی بی مبالات و فاسد است. معتاد با انتخای این رفتار به خانواده و جامعه زیان می‌رساند کمک به معتاد تا زمانی که به اعتاید دچار است کاری عبث و بیهوده است. مجازات معتاد امری طبیعی است. قبول این دیدگاه نظری به معنای آن است که مطالعته درباره ماهیت آن لازم نیسیت نو راه مقابله با آن همان مجازات است. اظهار نظر‌ها نشان می‌دهد که دولت هابا اعمال این روش نتوانسته‌اند بر اعتاید غلبه کند.
ارزیابی آمادگی تصمیم به ترک اعتیاد :
ارزیابی آمادگی از جمله گام‌های دیگر پیش از اجرای برنامه است که هیچ گاه در برنامه‌های پیشگیری و درمان اعتاید در ایران اجرا نشده است. در این نوع ارزیابی مایلیم بدانیم جامعه تا چه حدودی از مشکل و ضرورت اقدام برای رفع آن مشکل آگاه است. جدول اولیه آمادگی اجتماعی مبتنی بر مفهوم آمادی روان شناختی است که پروکاسکا (1979) آن را توصیه کرده است. جوامع نیز در این الگو همانند هر فرد از مراحل و درجات مختلف آگاهی از مشکل و ضرورت تغییر آن می‌گذرند.
الف ـ مرحله پیش تاملی :در این مرحله حداقل آگاهی از مشکل وجود دارد و انگیزه‌ای برای تغییر وجود ندارد.
ب ـ‌مرحله تاملی :در این مرحله فرد یا جامعه از مشکل آگاه است اما برای مقابله با آن تعهدی را نمی‌پذیرد، ولی تمایل به رفع آن ایجاد می‌شود.
ج ـ مرحله آمادگی : به خساراتی که مشکل به بار می‌آورد توجه می‌شود و تلاش‌هایی ابتایی برای حل آن صورت می‌گیرد.
د ـ مرحله عمل :برای حل مشکل اقدام حدس صورت می‌گیرد.
ه ـ مرحله نگهداری :وضعیت مساعد می‌شود و برای مدتی به حال اول باز می‌گردد.
طرح مسئله :عوامل موثر بر تصمیم به ترک اعتیاد
الف ـ علل تگرایش به سوء مصرف مواد
اعتیاد یک بیماری زیست شناختی، روان شناختی و اجتماعی است. عوامل متعددی در ایجاد سوء مصرف و اعتیاد موثر هستند که در تعامل با یکدیگر منجر به شروع مصرف و سپس اعتیاد می‌شوند عوامل موثر بر فرد، محیط فرد و عوامل اجتماعی، در هم بافته و بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند. درک کلیه علل و عوامل زمینه‌ای موحب می‌شووند تا روند پیشگیری، شناسایی درمان و پیگیری به طور هدفمند طرح ریزی شود. بنابراین آشنایی با عوامل زمینه ساز و مستعد کننده اعتیاد و نیز عوامل حفاظت کننده از دو جهت ضرورت دارد.
1ـ آشنایی افراد در معرض خطر اعتیاد و اقدامات پیشگیرانه لازم برای آنان
2ـ انتخاب نوع درمان و اقدامات خدماتی، حمایتی و مشاوره‌ای لازم برای معتادان
ب‌ـ معتاد کیست ؟
آیا کسی که یک بار مصرف مخدر یا سیگار داشته ف‌معتاد تلقی خواهد شد یا خیر ؟ نشانه‌های آن چیست ؟
ج ـ پیشگیری از اعتیاد :
یعنی به کارگیری اقداماتی که منجر به کاهش ابتلای افراد به اعتیاد می‌شود به عبارت دیگر پیشگیری شامل فعالیتهایی است برای کاهش عواملی که افراد را در معرض خطر قرار می‌ده دو افزایش عوامل افراد را در برابر مصرف حفاظت می‌کند. بنابراین شناسایی کامل این عوامل جهت موثر بودن فعالیتهای پیشگیرانه ضروری است.
د ـ انواع مواد مخدر و ضررات و اثرات آن :
شاید در روزگار قدیم، مواد مخدر به عنوان یک داروی شفا بخش مورد استفاده قرار می‌گرفت ولی امروزه پدیده مواد مخدر و جرائم مرتبط با آن یک معذل اساسی برای بسیاری از کشورهای جهان تبدیل شده است و تاثیر عمیقی بر تمام افراد و جوامع سراسر جهان دارد. برخی مواد می‌توانند هم بر حالات روانی دریافیت درونی ( مثل خلق ) تاثیر بگذارد و هم بر فعالیتهای مشهود بیرونی ( یعنی رفتار ) مواد می‌تواند نشانه‌های روانی ـ‌عصبی بوجود آورند که از نشانه‌های اختلالات روانی شایع بدون علت معلوم، غیر قابل تفکیک است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که اختلالات روانی اولیه و اختلالات مربوط به مصرف مواد احتمالا با هم ارتباط دارد.
فهرست مطالب:
فصل اول کلیات
مقدمه
نظریات متخصصان درباره اعتیاد
نگرش به اعتیاد به عنوان یک عملی خلاف اخلاق
ارزیابی آمادگی تصمیم به ترک اعتیاد
طرح مسئله عوامل موثر بر تصمیم به ترک اعتیاد
الف ـ علل تگرایش به سوء مصرف مواد
ب‌ـ معتاد کیست ؟
ج ـ پیشگیری از اعتیاد
د ـ انواع مواد مخدر و ضررات و اثرات آن
طرح مسئله و بیان ضرورت آن
فصل دوم پیشینه تحقیق
سوابق پژوهشی
مبانی نظری ـ چهارچوب نظری
ـ سرمایه اقتصادی
ـ سرمایه فرهنگی
فصل سوم روش تحقیق
روش تحقیق
جامعه آماری
حجم نمونه
روش نمونه گیری
فرضیه‌های تحقیق و نتیجه گیری آن
دیگر فرضیات
فصل چهارم نتایج تحقیق
یافته‌های تحقیق
دیگر یافته‌ها
دادن اطلاعات در مورد مضرات مصرف مواد مخدر
تأثیر بر ارزشها و نگرشها (تغییر نگرش‌های مثبت و تثبیت نگرش‌های منفی نسبت به مصرف مواد مخدر
نگرشها و ارزشهایی که بر پیشگیری از سوء مصرف مواد موثرند عبارتند از
ارزشهای مذهبی
ارزش حس مسئولیت فردی
تبیین جامعه شناختی اعتیاد و عوامل موثر بر آن
راهبردها و استراتژی‌های پیشگیری از مصرف مواد مخدر
1- پیشگیری جامع یا کلی
2- پیشگیریبرگزیده
3- پیشگیریالزامی
1- قطع مصرف مواد مخدر قبل از شروع آن
2ـ درمان افراد معتادبه موادمخدر
پیشگیری رشد مدار در مبارزه با مواد مخدر
فصل پنجم نتیجه گیری
نتیجه گیری
انگیزه‌های ترک اینگونه بیان شده است
مراحل درمان در یک کلینیک به این صورت است
عوامل زیست شناختی
عوامل گرایش به سمت اعتیاد درایران (ارزیابی سریع)
مبارزه با اعتیاد
اصول پیشگیری
عوامل محیطی اعتیاد
اصول و مبانی پیشگیری
گام بعدی به منظور اولویت‌بندی نیازها این است که براساس مولفه‌های پنج گانه به این شرح است
منابع
منابع و مأخذ:
اعتیاد سراب زندگی و انواع مواد تأثیر گذار و راه درمان ، تألیف دکتر ایرج صالحی
معتاد کیست ، مواد مخدر چیست ، تالیف دکتر تاج زمان دانش
راهنمای والدین برای پیشگیری (گسترش دنیای عاری از اعتیاد)، ناشر: دبیر خانه ستاد مبارزه با مواد مخدر چاپ اول ، آذر ماه 1382
روان شناسی اعتیاد ، مرتضی تحولی ،343/1
قائمی ،دکتر علی : خانواده و مسائل نوجوانان و جوان ،جلد دوم ،انتشارات شفق،1370
آنچه جوان باید بداند « نشر فرهنگ اسلامی »
اعتیاد به مواد مخدر، مشکل اجتماعی است که اکثر جوامع به آن مبتلا هستند. اطلاعات و آمار جدیدی که درباره موضوع مواد مخدر و اعتیاد در جامعه ما منتشر می شود، حاکی از مسأله بودن این پدیده اجتماعی است. دبیر جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران در گزارشی اعلام کرده است سالانه ۵ درصد به جمع معتادان کشور افزوده می شود، در حالی که سازمان بهزیستی کشور تنها توان مداوای ۲ درصد معتادان را دارد. بر اساس گزارش سمینار پیشگیری از اعتیاد در تابستان ۱۳۸۰و ۷۰ درصد معتادان ایران متأهل هستند و علاوه بر این روزانه ۶۰۰ نفر در رابطه با مواد مخدر در کشور دستگیر می شوند و ماهانه ۱۰۰نفر به دلیل سوء مصرف مواد مخدر می میرند. بنا به گزارش روابط عمومی سازمان بهزیستی هر روز ۵۰۰ نفر از جوانان کشور معتاد می شوند و بررسی به عمل آمده نشان داده که جمعیت معتادان در ایران هر ۱۰ سال ۲ برابر می شود و خسارت های ناشی از اعتیاد سالانه بیش از ۱۵ هزار میلیارد ریال می رسد(بهادران، ۱۳۸۰ :۷). رئیس مرکز مبارزه با مواد مخدر نیروی انتظامی گفته است که در سال ۱۳۸۱ بیش از ۱۳۰ تن مواد مخدر در کشور کشف شده است و نسبت به سال گذشته ۳/۱۶ درصد میزان کشفیات رشد داشته است. جانشین مرکز مبارزه با مواد مخدر کشور اعلام کرده است که به طور متوسط روزانه دو تن انواع مواد مخدر در کشور مصرف می شود. وی می گوید: آمارهای به دست آمده نشان می دهد، هم اکنون ۳ درصد نوجوانان کشور به مواد مخدر اعتیاد دارند.
تعریف اعتیاد به مواد مخدر
سازمان بهداشت جهانی اعتیاد را به طور متناوب یا مزمن حالتی می داند مضر جهت فرد و اجتماع که به وسیله مصرف مستمر ماده تخدیرکننده چه طبیعی، چه مصنوعی ایجاد می گردد و خواص آن عبارتند از:
۱- میل و احتیاج به مصرف ماده مخدر و تهیه آن به هر صورت و عنوان، ۲-گرایش جهت اضافه نمودن آن هر روز بیشتر، ۳- انقیاد روانی و گاهی جسمی در نتیجه استعمال مواد مخدر. اعتیاد به مواد مخدر، حالت وابستگی یا عادت مرضی در به کار بردن مواد سمی تحریک کننده یا آرام بخش دستگاه عصبی که به صورتی مطبوع حس درونی و وضع عاطفی را تغییر می دهد. این وضع با اعتیاد تدریجی و حالت نیاز دردناکی که بر اثر نبودن مواد سمی بروز می کند، مشخص می شود(نیر، ۱۳۷۲: ۳۲)
دراین نوشتار به دنبال پاسخی برای این سؤالات هستیم؛ علل و عوامل مؤثر در اعتیاد به مواد مخدر در بین افراد کدام است؟ کدام یک از نظریه های جامعه شناسی انحرافات، بیشتر می تواند معضل اعتیاد را تبیین کند؟ و در نهایت راه حل های پیشگیری از
اعتیاد کدام است؟
جامعه شناس در پی کشف علل و عوامل اجتماعی موثر بر جرم و عمدتاً شرایط اکتسابی در محیط است. اعتیاد دلایل متعددی دارد. شرایط اعتیاد در هر منطقه با منطقه دیگر متفاوت است. و به شرایط مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، روانی و شخصیت جامعه و فرد مربوط می شود.(نیر، ۱۳۷۲: ۳۶).
از دیدگاه جامعه شناختی، آنچه مهمتر از عوامل فردی در گرایش به اعتیاد به مواد مخدر می باشد، عوامل اجتماعی- فرهنگی است. جامعه شناسان علل ارتکاب جرم را در وضع نابسامان اجتماعی و اقتصادی دانسته، معتقدند که هیچکس بالفطره مجرم و بزهکار نیست. از این جهت فرد را مقصر نمی دانند و می گویند اوضاع اقتصادی و شرایط نامساعد اجتماعی عامل ارتکاب جرم است.
تحقیقات نشان می دهد که اغلب افرادی که در خانواده های معتاد متولد می شوند و پرورش می یابند، تکرار مصرف اعضای خانواده برایشان عادی شده و ترس از تجربه مصرف از آنها دور می شود. نابرابریهای اقتصادی و اجتماعی و شکاف عمیق طبقاتی در جامعه، بیکاری، از بین رفتن و جابه جایی ارزشهای جامعه، رشد بی قواره صنعت؛ اگر در جامعه ای رشد صنعت به سرعت افزایش یابد و درآمد ناشی از این ثروت عادلانه توزیع نگردد و از طرف دیگر در آن جامعه برای تفریح، شادی و گذران اوقات فراغت و بیکاری جوانان از طرف دولت برنامه ریزیهای اجتماعی نشده باشد و رشد صنعت و شهرنشینی، شکاف طبقاتی را زیاد کند، همه این عوامل، باعث گرایش به انحرافات از جمله اعتیاد خواهد شد. (فرجاد، ۱۳۷۱: ۱۵۵).
نظریه های روان شناسی و نظریه های جامعه شناسی انحرافات از قبیل نظریه کنش اجتماعی و آنومی پارسونز، نظریه های رادیکال مارکسسیت ها درباره انحرافات اجتماعی، نظریه های خرده فرهنگی کوهن، میلر، نظریه های کنترل اجتماعی، نظریه جنسیت، نظریه برچسب زنی و... می تواند معضل اعتیاد را تبیین نماید. از آنجایی که در این نوشتار بیشتر به شرایط و فشارهای ساختاری در جامعه تأکید شده است، از نظریه آنومی مرتن و نظریه برچسب زنی لمرت و بیکر استفاده شده است. مرتن با رویکرد کارکرد گرایانه و با الهام از اندیشه های دورکیم به دنبال راه حلی جامعه شناسانه برای انحرافات اجتماعی جامعه آمریکایی نیمه اول قرن بیستم بود.
مرتن معتقد است که این شرایط ساختی است که علت ریشه ای انحرافات اجتماعی است. از نظر مرتن در هر جامعه دو ساخت اساسی وجود دارد که میان آنها در درون یک نظام اجتماعی روابطی کارکردی وجود دارد. این دو ساخت اساسی یکی اهداف نهادی شده و دیگری وسایل نهادی شده است.
اهداف نهادی شده عبارتست از تعاریف نهادی شده درباره ارزشها و امور مطلوب و وسایل نهادی شده عبارت از شیوه های استاندارد شده کنش برای نیل به اهداف و یا هنجارهای مقرری که برای وصول به اهداف نهادی شده وضع شده اند(اسکیدمور، ۱۳۷۲: ۱۶۰- ۱۵۹).
در هر جامعه ای در پرتو ارزشها و اصول اساسی آن جامعه یک شخصیت آرمانی تعریف می شود و در قله آرزوها و تمنیات افراد آن جامعه قرار می گیرد. از طریق ابزارهای مختلف جامعه پذیری، آموزش و پرورش، رسانه ها، این شخصیت آرمانی در منظر عمومی تبلیغ شده و افراد به آن خوانده می شوند. مثلاً رسیدن فرد به اوج موفقیت مادی و شخصیتی که در بالاترین مراتب پایگاه اقتصادی، اجتماعی است، همان هدف نهادی شده مرتن در جامعه آمریکایی عصر او محسوب می شود(معیدفر، ۱۳۷۹: ۳۲).
در هر حال مرتن یکپارچگی و انسجام را حالتی در یک نظام اجتماعی یا جامعه تعریف می کند که میان این دو ساخت اساسی یعنی اهداف و وسایل نهادی شده تعادل برقرار باشد. اما از نظر مرتن یک جامعه یا نظام اجتماعی می تواند در حالت سوءیکپارچگی بسر برد. سوءیکپارچگی وضعیتی است که در آن تعادل ساختاری در تهدید قرار گرفته باشد. وضعیتی که در آن تأکید بر وسایل نهادی شده کمتر از تأکید بر اهداف نهادی شده باشد، در چنین وضعیتی چهار الگوی رفتار انحرافی را می توان در جامعه پیش بینی کرد. از نظر مرتن همه این شیوه ها غیرقانونی شناخته شده و شیوه های انطباق فردی نام می گیرند که جایگزین شیوه های انطباق جمعی شده یا به آن اضافه می شوند. این چهار شیوه انطباق فردی عبارتند از نوآوری (innovation )مناسک گرایی (ritualism) انزواطلبی (ritreatment) و شورش (rebellion).
۱- نوآوری: شیوه انطباق فردی است که در آن افراد اهداف نهادی شده را تعقیب می کنند اما نه به اتکا هنجارها و مقررات و وسایل نهادی شده جامعه، بلکه با خلق و ابداع شیوه های غیرهنجاری و خلاف قانون و عرف اجتماعی. مثلاً در جامعه ما انواع شیوه های کسب و کار غیر قانونی مثل کوپن فروشی، ارزفروشی، مسافرکشی، بساط اندازی و نیز قاچاق کالا، احتکار و بسیاری دیگر از مشاغل در زمره شیوه های انطباق فردی از نوع نوآورانه یا بدعت گذارانه است(معیدفر، ۱۳۷۹: ۳۵).
۲- مناسک گرایی: شیوه انطباق فردی است که در آن افراد به خاطر مأیوس شدن از اهداف نهادی شده آنها را فراموش کرده یا از آنها غفلت می ورزند و در مقابل با تأکید یک سویه بر وسایل نهادی شده مانع تحقق موفقیت سایر اقشار اجتماعی نیز می شوند. این افراد معمولاً در سازمانها و نهادهای اجرایی کار می کنند.
۳- انزواطلبی: شیوه انطباق فردی است که در آن افراد به دلیل ناموفق بودن خود در دسترسی به اهداف اجتماعی سعی کرده اند که خود را از جامعه دور نگه دارند تا هم از اهداف و هم از وسایل نهادی شده غفلت پیدا کنند. این افراد احتمالاً بارها در صدد بوده اند که به شیوه های مختلف هنجاری و غیرهنجاری به سوی اهداف اجتماعی حرکت کنند، اما عدم توفیق مکرر آنها باعث شده تا سرخویش پیش گرفته و خود را از مسیر تبلیغ اهداف و وسایل نهادی شده دور کنند. کسانی که در مسیر اعتیاد به مواد مخدر قرار گرفته و با مصرف بی رویه مشروبات الکلی، تریاک، هروئین و اقسام مواد مخدر سعی دارند حواس و قوای دراکه خود را نسبت به بوق های تبلیغاتی جامعه از کار بیندازند و بدین وسیله آرامش خیال پیدا کنند.
۴- شورش: شیوه انطباق فردی است که در آن ضمن آنکه افراد اهداف و وسایل نهادی شده جامعه را برای موفقیت های فردی و اجتماعی خود و دیگران کافی نمی دانند، درصدد برمی آیند تا در مقابل آن از طریق خشونت باری، قیام کنند. این افراد چیزهای جدید و تأیید نشده ای را جایگزین آنها می سازند. مثلاً طغیانگر ممکن است حرفه تجارت و سرمایه داری را به عنوان راه رسیدن به ثروت شخصی رد کند و در عوض هدف برابری اجتماعی و راه رسیدن به آن را از طریق انقلاب برگزینند (رابرتسون، ۱۳۷۷:۱۷۴).
(نظریه مرتن درباره نوع شناسی انحرافات ، جدول یک)
نظریه دیگری که در چارچوب آن می توان مسأله اعتیاد و انحرافات را توضیح داد، نظریه برچسب زنی لمرت و بکر است. برطبق این نظریه، انحراف به عنوان فرایندی توجیه می شود که توسط آن برخی مردم موفق می شوند برخی دیگر را منحرف تعریف کنند. این نظریه بر نسبی بودن انحراف تأکید دارد و ادعا می کند که یک شخص یا یک عمل زمانی انحرافی می شود که «برچسب» انحراف توسط دیگران بر آن زده شده باشد. طرفداران این نظریه عمدتاً ادوین لمرت (۱۹۵۱ و ۱۹۶۷) و هوارد بکر (۱۹۶۳) خاطرنشان می سازند که هر کس زمانی در زندگی خود به نوعی رفتار انحرافی دست زده است. اکثر این گونه رفتارها در مقوله انحراف اولیه قرار می گیرد. یعنی نوعی ناهمنوایی که موقتی است و از روی کنجکاوی و آزمایشی عمل شده و به سادگی قابل اختفاء می باشد. یک انحراف اولیه ممکن است کسی باشد که یک داروی غیرمجاز یا قاچاق را امتحان می کند که «ببیند چطور است». این گونه رفتارها ممکن است مورد توجه قرار نگیرد و نه خود افراد فوق و نه دیگران آنها را منحرف ندانند.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 14 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید