برخلاف باورهای قدیمی و بر مبنای اطلاعات و دانش کنونی در مورد مغز انسان، ثابت شده است که اعتیاد یک مشکل اخلاقی و یا ضعف اراده نیست؛ بلکه نوعی بیماری ذهنی است. در این قسمت خلاصه ای از این تحقیقات علمی در رابطه با اعتیاد به مواد مخدر آورده شده است تا با مطالعه آن از چگونگی تاثیرگذاری مواد بر سلامت جسم و روح معتادان آگاه شوید.
دانش شناخت اعتیاد
مواد مخدر و مغز انسان
اعتیاد و سلامت انسان
در این قسمت کتابچه ” دانش شناخت اعتیاد -مواد مخدر، مغز و رفتار” که در سال ٢٠٠٧ میلادی از سوی موسسه ملی تحقیقات مصرف مواد مخدر – بخشی از وزارت بهداشت و خدمات انسانی آمریکا – منتشر شده، به صورت خلاصه ارائه شده است.
دانش شناخت اعتیاد
چگونه علم انقلابی در شناخت ما از اعتیاد به وجود آورده است
در طول بخش عمده ای از قرن گذشته، دانشمندان و پژوهشگرانی که درباره اعتیاد به مواد مخدر مطالعه می کردند همواره با برداشت های غلط و نادرستی درباره ماهیت اعتیاد دست به گریبان بوده اند. زمانی که در دهه ١٩٣٠ میلادی دانشمندان مطالعات عملی درباره رفتار های ناشی از اعتیاد راآغاز کردند، معتادان به عنوان افرادی بی بند و بار بوده و بدون اراده به شمار می آمدند. همین نگرش به فرد معتاد باعث شده بود تا برداشت و واکنش جامعه نسبت به اعتیاد نیز تحت تاثیر قرار گرفته و اعتیاد به عنوان یک نقص اخلاقی و نه به عنوان یک بیماری شناخته شود. همچنین چنین نگرشی باعث می شد تا به جای اتخاذ تدابیری برای پیشگیری و درمان این بیماری، بر اتخاذ تدابیر تنبیهی تاکید شود. خوشبختانه امروزه در پرتو پیشرفت های شگرف علمی، شناخت و واکنش ما نسبت به مصرف مواد مخدر در مقایسه با گذشته کاملاً تغییر کرده است. یافته های خیره کننده درباره مغز انسان دیدگاه و درک ما از اعتیاد به مواد مخدر را کاملا دگرگون ساخته و سبب شده است تا در برابر این مشکل رفتارهایی موثرتر و سازنده تر از خود نشان دهیم.
با توجه به یافته های علمی، اکنون ما می دانیم که اعتیاد از جمله بیماری هایی است که هم عملکرد مغز انسان و هم رفتار او را تحت تاثیر قرار می دهد. ما به بسیاری از عوامل زیستی (بیولوژیک) و محیطی موثر در بیماری اعتیاد پی برده ایم و اکنون در مرحله جستجو برای یافتن تغییرات ژنتیکی هستیم که در ایجاد، پیشرفت، و حادتر شدن بیماری اعتیاد ایفای نقش می کنند. دانشمندان تلاش می کنند تا با بهره گیری از یافته های جدید روش های موثری را برای پیشگیری و درمان این بیماری پیدا کرده و بتوانند میزان مصائب و مشکلاتی که مصرف مواد مخدر برای معتادان، خانواده آنها و جامعه ایجاد می کنند را کاهش دهند.
با وجود چنین پیشرفت هائی، هنوز هم بسیاری از مردم نمی دانند که چرا افراد به مواد مخدر معتاد می شوند یا این که مصرف مواد مخدر چه تاثیری بر روی مغز معتادان می گذارد که آنها مجبور به مصرف معتادگونه مواد مخدر می شوند. هدف از انتشار این کتابچه پاسخ دادن به پرسش هائی در این زمینه و ارائه اطلاعات علمی درباره بیماری اعتیاد از جمله برخی از پی آمدهای زیانبار مصرف مواد مخدر و رویکردهای اولیه ای است که برای پیشگیری و مداوای این بیماری ارائه شده اند. در موسسه ملی تحقیقات مصرف مواد مخدر، ما بر این باوریم که آگاهی بیشتر در باره مسائل و نکات اولیه مربوط به بیماری اعتیاد افراد را قادر خواهد ساخت تا درباره زندگی خود تصمیم آگاهانه تری بگیرند، سیاست ها و برنامه هایی علمی برای کاستن از میزان مصرف مخدر و شمار معتادان در جوامع اتخاذ شود، و در نهایت از تحقیقات علمی که در زمینه مقابله با اعتیاد صورت می گیرد حمایت بیشتری به عمل آید. ” دکتر نورا د. ولکو مدیر موسسه ملی تحقیقات مصرف مواد مخدر “
اعتیاد به مواد مخدر چیست؟
اعتیاد نوعی بیماری مغزی مزمن، پیشرونده و عود کننده است که باعث می شود با وجود پی آمدهای زیانبار مصرف مواد، فرد معتاد باز هم برای به دست آوردن یا مصرف مواد مخدر خود را به آب و آتش بزند. اعتیاد از آن جهت بیماری محسوب می شود که مصرف مواد مخدر، ساختار مغز و نحوه کارکرد و فعالیت آن را تغییر می دهد. تغییراتی که بر اثر مصرف مواد مخدر در مغز انسان به وجود می آید ممکن است پایدار و بلند مدت باشد و به ایجاد رفتارهایی زیانبار در کسانی که مواد مخدر مصرف می کنند منجر شود.
اعتیاد کاملا شبیه به سایر بیماری های مزمن همچون بیماری قلبی است. چراکه در هر دوی این بیماری هافعالیت عادی و سالم یکی از اندام های بدن مختل شده و پی آمدهای زیانباری به همراه می آورد. باید توجه داشت که این بیماری ها قابل پیشگیری و قابل درمان هستند، ولی چنانچه اقدامی در مورد آنها صورت نگیرد تا پایان عمر ادامه پیدا خواهند کرد.
چرا افراد مواد مخدر مصرف می کنند؟
افراد به دلایل مختلفی به مصرف مواد مخدر روی می آورند:
۱) برای اینکه احساس خوبی داشته باشند - بسیاری از انواع مواد مخدر در انسان لذت فراوانی ایجاد می کنند. این احساس سرخوشی اولیه با پی آمدهای دیگری نیز همراه است که از یک ماده مخدر به ماده دیگر تفاوت می کند. برای مثال ماده مخدر تحریک کننده ای چون کوکائین علاوه بر سرخوشی و نشئگی، با احساس قدرت، اعتماد به نفس و انرژی بیشتر همراه است. در مقابل، ماده مخدر افیونی ماننده هروئین، پس از سرخوشی و نشئگی، حالت خلسه و رضایت خاطر برای فرد ایجاد می کند.
۲) برای داشتن احساس بهتر - برخی از افرادی که از نگرانی های اجتماعی، ناهنجاری های اضطراب آور و افسردگی رنج می برند برای کاستن از میزان اضطراب خود به مصرف مواد مخدر روی می آورند. اضطراب نقش مهمی در آغاز کردن و ادامه دادن مصرف، یا روی آوردن دوباره بیماران در حال بهبودی به مواد مخدر ایفا می کند.
۳) بهتر انجام دادن کارها - فشار فراوانی که برخی از افراد برای تقویت توان جسمی یا فکری خود احساس می کنند می تواند به تجربه کردن اولیه نوبت مصرف و سپس تداوم یافتن آن منجر شود.
۴) کنجاوی و مشاهده مصرف کردن دیگران - نوجوانان بیش از گروهای سنی دیگر آسیب پذیر هستند چراکه نفوذ شدید همشاگردی ها و همقطاران باعث می شود که آنها نیز رفتارهای هیجان انگیز و جسارت آمیزی از خود نشان داده و مثلا برای حفظ آبرو و اعتبار خود در بین آنها دست به مصرف مواد مخدر بزنند.
اگر مصرف مواد مخدر باعث می شود تا افراد احساس خوبی داشته باشند و کارها را بهتر انجام دهند در آن صورت مصرف مواد مخدر چه اشکالی دارد؟
در ابتدا ممکن است مردم تنها به آنچه که تاثیر مثبت مواد مخدر محسوب می شود توجه نشان دهند. آنها در عین حال ممکن است چنین تصور کنند که می توانند مصرف مواد مخدر خود را تحت کنترل داشته باشند، اما واقعیت این است که مواد مخدر به سرعت زندگی آنها را تحت کنترل خود در می آورد. توجه داشته باشید فردی که از روی تفنن و در حضور جمع به خوردن مشروبات الکلی می پردازد، ممکن است بر اثر زیاده روی به شدت مست شود و با نشستن در پشت فرمان خودرو، رانندگی که فعالیتی لذت بخش است را برای خود و دیگران به یک فاجعه تبدیل کند. چنانچه مصرف مواد مخدر برای مدتی طولانی ادامه پیدا کند، فعالیتی که از روی تفنن و لذت جوئی آغاز شده است دیگر سرخوشی و لذت قبلی را در فردایجاد نخواهد کرد و وی صرفا برای اینکه حالت عادی خود را حفظ کند به مصرف مواد مخدر نیاز خواهد داشت. مصرف کنندگان مواد مخدر به نقطه ای می رسند که علیرغم آگاهی از مشکلات عظیمی که مصرف مواد مخدر برای آنها، اعضای خانواده و اطرافیانشان ایجاد کرده است دیگر نمی توانند از مصرف این گونه مواد دست بردارند و همواره در پی تهیه کردن و مصرف مواد هستند. برخی از افراد ممکن است حتی از همان اوایل روی آوردن به مصرف مواد مخدر، مقدار و دفعات مصرف خود را افزایش دهند.
آیا تداوم مصرف مواد مخدر کاری است که از روی میل انجام می شود؟
نخستین تصمیمی که برای مصرف مواد مخدر گرفته می شود اغلب حالت داوطلبانه داشته و از روی میل و اراده است. اما وقتی که مصرف مواد مخدر طولانی و گریز ناپذیر می شود، شخص معتاد دیگر نمی تواند مصرف مواد را به راحتی کنترل کند. تصاویر گرفته شده از مغز افراد معتاد نشان می دهد که قسمت هائی از مغز که نقش مهمی در تصمیم گیری، قضاوت، یادگیری، حافظه و کنترل رفتار دارند در این افراد تغییر فیزیکی پیدا کرده اند. هفت دانشمند در تحقیقات خود به این نتیجه رسیده اند که این تغییرات چگونگی عملکرد و کارکرد مغز را تحت تاثیر قرار داده و عامل بروز رفتارهای ویرانگر و غیر قابل کنترلی از سوی افراد معتاد می شود.
چرا برخی از افراد به مواد مخدر معتاد می شوند و برخی دیگر نمی شوند؟
همانند سایر بیماری ها، میزان آسیب پذیری افراد مختلف در برابر بیماری اعتیاد نیز تفاوت دارد. در مجموع هر چه عوامل آسیب پذیری در فرد زیاد تر باشد امکان اینکه وی با مصرف مواد مخدر به این گونه مواد معتاد شود بیشتر خواهد بود. عوامل دفاعی سبب می شود تا میزان خطر و آسیب پذیری فرد در مقابل اعتیاد کاهش پیدا کند.
چه عواملی باعث می شوند تا یک فرد معتاد شود؟
هیچ عاملی به تنهائی باعث معتاد شدن فرد نمی شود. ساختار بیولوژپک بدن فرد می تواند به گونه ای باشد که احتمال اعتیاد وی را بالا ببرد. حتی عواملی چون جنسیت، قومیت، مرحله بلوغ فکری، محیط اجتماعی اطراف (برای مثال وضعیت خانه ، مدرسه و محله) نیز می توانند در معتاد شدن فرد دخیل و سهیم باشند.
چه عوامل بیولوژیکی خطر اعتیاد را افزایش می دهد؟
دانشمندان بر این باورند که عوامل ژنتیکی بین ٤٠ تا ٦٠ درصد در آسیب پذیری فرد در برابر اعتیاد دخیل هستند. نوجوانان و افرادی که از ناهنجاری های روانی رنج می برند بیش از دیگران با خطر اعتیاد روبرو هستند.
کدام عوامل محیطی در افزایش خطر ابتلا به اعتیاد سهیم هستند؟
خانه و خانواده – محیط خانه معمولا بیش از هر عامل دیگری بر چگونگی شکل گیری شخصیت کودک تاثیر می گذارد. والدین یا پدر بزرگ ها و مادر بزرگ هائی که مواد مخدر مصرف می کنند یا فعالیت های تبهکارانه دارند می توانند مشوقی برای روی آوردن فرزندان یا نوه های خود به مواد مخدر باشند.
دوستان و مدرسه – در دوران نوجوانی، دوستان و آشنایان بیش از هر کس دیگری افراد را تحت تاثیر قرار می دهند. دوستانی که مواد مخدر مصرف می کنند می توانند حتی نوجوانانی که هیچ عامل خاصی برای افزایش ضریب ابتلای آنها به بیماری اعتیاد وجود ندارد را تحریک کنند تا فرد را برای نخستین بار مواد مخدر را تجربه کند. شکست و ناکامی در تحصیلات دانشگاهی یا مهارت های اندک اجتماعی نیز می تواند کودک و نوجوان را با خطر مصرف مواد مخدر روبرو کند.
چه عوامل دیگری باعث می شوند تا احتمال اعتیاد به مواد مخدر افزایش پیدا کند؟
۱- مصرف زدود هنگام مواد مخدر – گرچه مصرف مواد مخدر در هر سنی می تواند به اعتیاد منجر شود اما تحقیقات نشان می دهد که هر چه سن فرد هنگام آغاز مصرف مواد مخدر پائین تر باشد امکان ادامه دادن مصرف و تبدیل شدن وی به معتاد مزمن بیشتر خواهد بود. مصرف مواد مخدر در سنین پائین، آسیب دیدگی مغز بر اثر اعتیاد را به خوبی نشان دهد. ممکن است مجموعه ای از عوامل اولیه بیولوژیک و آسیب پذیری اجتماعی از جمله استعداد ژنتیکی، بیماری روانی، روابط متزلزل و نابسامان خانوادگی و قرار گرفتن در معرض سوء استفاده جنسی به آغاز زودهنگام مصرف مواد مخدر از سوی افراد منجر شود. با وجود این، نمی توان این نکته را انکار کرد که مصرف مواد مخدر در سنین پائین می تواند مشکلات فراوانی در پی داشته باشد که در میان آنها می توان به تداوم مصرف و اعتیاد به مواد مخدر اشاره کرد.
۲- شکل و چگونگی مصرف مواد مخدر – کشیدن مواد مخدر یا تزریق مستقیم آن به جریان خون، اعتیاد آور بودن ماده مخدر را افزایش می دهد. کشیدن مواد مخدر یا تزریق آن به رگ سبب می شود تا ماده مخدر ظرف چند ثانیه به مغز رسیده و احساس سرخوشی و لذت فراوانی ایجاد کند. اما این حالت سرخوشی و نشئگی شدید چند دقیقه ای بیشتر دوام نمی آورد و فرد پس از مدت کوتاهی مجددا به حالت عادی خود باز می گردد. این حالت در واقع عکس حالت نشئگی است و خماری نام دارد. دانشمندان اعتقاد دارند که خماری سبب می شود افراد برای تکرار تجربه نشئگی و سرخوشی، مصرف مواد مخدر را تکرار کنند. مغز انسان تا دوران بلوغ به طور دائم در حال رشد می باشد و در دوران نوجوانی نیز تغییرات چشمگیری در آن ایجاد می شود. یکی از قسمت های مغز انسان که در دوران نوجوانی نیز همچنان به رشد خود ادامه می دهد ناحیه جلوی مغز است. این قسمت از مغز انسان را قادر می سازد تا وضعیت خود را ارزیابی کرده و تصمیمات منطقی بگیرد و در ضمن احساسات و خواسته های خود را نیز کنترل کند. از آنجا که این قسمت از مغز یک نوجوان همچنان در حال شکل گیری است، اینکه آنها در معرض خطر تصمیم گیری های نادرست همچون تجربه کردن مواد مخدر و سپس ادامه دادن مصرف آن قرار بگیرند محتمل است. در دورانی که مغز انسان در حال شکل گیری و رشد است مصرف مواد مخدر می تواند تاثیری عمیق و پایداری بر مغز بگذارد.
مواد مخدر و مغز
تشریح مغز انسان
مغز پیچیده ترین عضو بدن انسان است. این توده خاکستری رنگ که حدود یک و نیم کیلو وزن دارد در واقع کانون همه فعالیت های انسان است. برای رانندگی کردن، لذت بردن از غذا، نفس کشیدن، خلق یک شاهکار هنری و لذت بردن از فعالیت های روز مره و هر فعالیت دیگری این مغز انسان است که فرمان می دهد. به طور خلاصه مغز انسان عملکرد و فعالیت بدن انسان را تنظیم می کند، اعمال انجام شده را ارزیابی کرده و واکنش نشان می دهد، و افکار و احساسات وی را شکل دهد. مغز از قسمت های مختلفی تشکیل شده است و همه آنها همراه با یکدیگر و همانند یک تیم یا گروه کار می کنند. هر یک از قسمت های مغز مسئول هماهنگ ساختن و انجام اقدامات خاصی هستند. مصرف مواد مخدر می تواند قسمت های مهمی از مغز انسان که برای سامان دادن به زندگی روزمره ضروری است را تحت تاثیر قرار داده و سبب شود تا فرد بدون آنکه اراده ای از خود داشته باشد به مصرف مواد مخدر ادامه دهد و سرانجام معتاد شود.
۱- ریشه نخاع – فعالیت های اصلی و حیاتی بدن انسان همچون تنظیم ضربان قلب، تنفس و خواب را کنترل می کند.
۲- سیستم لیمبیک – قسمت لذت جوئی مربوط به مغز را کنترل می کند. این قسمت قسمت های مختلف مغز که سبب می شوند تا ما احساس لذت کنیم را کنترل می کند. احساس لذت سبب می شود تا ما توانائی خود برای تکرار برخی از رفتارها همانند غذا خوردن را که برای دامه حیات ما نقشی اساسی دارند تنظیم کنیم. این قسمت از مغز هنگام انجام این گونه اقدامات و همچنین مصرف مواد مخدر فعال می شود. قسمت لیمبیک مغز در عین حال مسئول ارزیابی ما از احساسات مثبت و منفی است و همین قسمت است که خاصیت روان گردان بودن بسیاری از مواد مخدر را نشان می دهد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 14 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله اعتیاد و مواد مخدر
