مقدمه :
هنگامی که افراد برای اتمام وظائفی یا در جهت تاُمین هدف یا اهدافی مشترک با یکدیگر روابط متعادل بر قرار کنند سازمان بوجود می آید .
مطالعه در باره نظریه های سازمانی ، رفتار سازمانی و سایر خصوصیات یک سازمان موجب می شود تا به میزان اثر بخشی سازمان تحت نظر خود تاُثیرگذار شود . چالش های سازمانها در قرن بیست و یکم با چالشهای سازمانها در سالهای گذشته متفاوت هستند . برخی از چالشها درون سازمان و بعضی از محدوده جغرافیایی محیط داخل وخارج کشور و استان و شهر و برخی از چالشهای سازمان از رقابت های جهانی ناشی می شود .
سازمان برای گذر از چالشها یک اقدام مشترک را باید انجام دهد وآن بهره جستی از صحنه رقابت ، بکارگیری استراتژی های برتر ، ایجاد روابط نوین با کارکنان ، ایجاد ساختار مناسب ، همکاری با نیروی کار نا همگون ، رعایت اصول اخلاقی و اعتقادی و مسئولیتهای اجتماعی می باشد .
امروزه سازمانها و انسانهای مشغول بکار در سازمانها هردوبسیار پیچیده می باشند و شبکه روابط و ساختارهایی که ناشی از تقابل انسان و سازمان است به قدری پیچیده و درهم تنیده است که جز با تئوری شناخت آن ممکن نیست .
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 17
(( تئوری سازمانی بستر نظریات ، افکار و اندیشه های مربوط به مدیریت و رویدادهای سازمانی است . این نظریات ، افکار و اندیشه ها در خلاُ نرسته اند ، بلکه همواره به صورت دو جریان مستمر از دو منشاُ اساسی سر چشمه گرفته اند .
1- از دقت نظرها ، برداشتها و آموخته های مستقیم از عملیات ، رویدادها و رفتارهای جاری در حیات واقعی و عینی و انواع سازمانها یا بطور خلاصه از صحنه های عملی یا جریان مستمر اندوخته های تجربی مدیران .
2-از پژوهش ها ، تجزیه و تحلیل و ریشه یابی مسائل و مشکلات و بالاخره طبقه بندی ، الگوسازی و تعبیر وتفسیر آنها در دو اثر آکادمیکی و دانشگاهی یا جریان مستمر نظری ، تلاقی این دو جریان مستمر ، سازمان رابه دو صورت موضوع و پدیده ای در آورده است که تعریف ، تبیین و توضیح آن تئوری پردازی را ایجاد نموده و حاصل این تئوری ها ، تئوری سازمانی را خلق کرده است . ))
1-2-سازمان چیست ؟
سازمان پدیده ای اجتماعی به شمار می آید که بطور آگاهانه هماهنگ شده و دارای حدود و ثغور نسبتا"مشخصی بوده وبرای تحقق هدف یا اهدافی ، بر اساس یک سلسله مبانی دائمی فعالیت می کند . عبارت ""به صورت آگاهانه هماهنگ شده "" دلالت بر مدیریت دارد و "" پدیده اجتماعی "" دال بر این معنی است که سازمان ازافراد یاگروههایی که با هم در تعاملند تشکیل شده است ( 1 ) و می توان گفت :
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 18
سازمان یک سیستم است . این سیستم ها باز هستند و برای بقاء و ادامه حیات باید خود را بامحیط وفق دهند . ( 2 )
سازمان ازافرادورابطه ای که بایکدیگردارند تشکیل می شود.هنگامی که افرادبرای انجام وظائفی ضروری درجهت تاُمین هدفهابایکدیگرروابط متقابل برقرارمی کنند،سازمان بوجودمیآید .( 3 )
یک سازمان مرزهای نسبتا" مشخصی دارد . این مرزها به مرور زمان می توانند تغییر کنند و ممکن است کاملا"روشن وواضح نباشند . ( 4 )
بسیاری از سازمانهای کنونی در تلاشند تا در سطح افقی کارها را هماهنگ تر نمایند . لذا مرزهای بین دوایر و سازمانها از انعطاف پذیری بیشتری برخوردار شده و آنگاه یک سازمان باید در برابر تغییرات محیط خارجی با سرعت بیشتری اقدام نماید . مرز سازمان گسترده تر می شود و به صورت یک مانع بر سر راه اقدامات سازمان قرار نمی گیرد . ( 5 )
می توان گفت سازمانها برای انجام امور بوجود آمده اند . این امور یا فعالیتها ، همان اهدافند ، که دستیابی به آنها توسط یک فرد به تنهایی ، امکان پذیر نیست ، یا اگر هم بوسیله یک فرد قابل حصول باشد ، حصول آن از طریق سازمان ، اثر بخش تر است .
در عین حال ، لازم نیست که همه اعضاء سازمان ، اهداف را کاملا" بپذیرند . در واقع نوعی توافق عمومی بارسالت سازمان کفایت می کند .
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 19
2-2-ساختار سازمانی چیست ؟
تعریفی که از سازمان ارائه گردید ، لزوم هماهنگی رسمی تعاملی اعضاء رامشخص می کند . ساختارسازمان تصریح می کند که وظائف ، چگونه تخصیص داده شوند ، چه شخصی به چه کسی گزارش دهدوسازوکارهای هماهنگی رسمی وهمچنین الگوهای تعاملی سازمانی که بایدرعایت شوند کدامند ؟
ساختاررامیتوان به عنوان یکی ازاجزاء سازمان که ازعنصرپیچیدگی ، رسمیت وتمرکزتشکیل شده تعریف نمود .
پیچیدگی ، به حدود تفکیک درون سازمان و میزان تخصص گرایی ، تقسیم کار و تعداد سطوح در سلسله مراتب سازمان اشاره دارد و حد و حدودی را که واحدهای سازمانی از لحاظ جغرافیایی پراکنده شده اند را نیزتصریح می کند . البته پیچیدگی یک اصطلاح نسبی است .
رسمیت ، حدی که یک سازمان برای جهت دهی رفتار کارکنانش ، به قوانین ، مقررات ورویه ها متکی است . ( 6 )
رسمی بودن یک سازمان به اسناد ومدارکی اطلاق می شودکه درسازمان وجوددارد . دراین اسناد روش ها ،شرح وظائف ،مقررات وسیاست هایی راکه سازمان بایدرعایت واجرانمایدنوشته شده است .
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 20
این اسنادنشان دهنده نوع رفتار و فعالیتهاست و اغلب رسمی بودن یک سازمان را از طریق شمارش تعداد صفحات اسناد موجود در سازمان تعیین می کنند .
تمرکز ، در سلسله مراتب اختیارات ، متمرکز بودن به آن سطح از اختیارات گفته می شود که قدرت تصمیم گیری دارد . هنگامی که تصمیم در سطح بالای سازمانی گرفته شود ، آن سازمان را متمرکز می نامند . هنگامی که تصمیم گیریهابه سطوح پائینترسازمان تفویض شود ، می گویندکه سازمان غیرمتمرکزاست . ( 7 )
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 21
3-2-طرح سازمان چیست ؟
طرح سازمان بر جنبه مدیریت تئوری سازمان تاُکید دارد . طرح سازمان به نحوه ساخت و تغییر ساختار ، برای تحقق اهداف سازمانی اشاره می کند .
ساختن یا تغییر دادن یک سازمان ، بی شباهت به ساختن یا تغییر نقشه یک ساختمان نیست ، هر دو بایک هدف نهائی آغاز می شوند . سپس طراح برای تحقق آن هدف وسایل یا نقشه ای تدارک می بیند . در بنا نمودن یک ساختمان ، طرح مورد نظر یک نقشه ساختمانی دقیق بوده که بر اساس آن ساختمان بنا نهاده می شود . در ساختن یک ساختار ، آنچه مورد استفاده قرار می گیرد نقشه یا سند مشابه ای است که نمودار سازمانی نام دارد .
4-2-تئوری سازمانی چیست ؟
تئوری سازمانی رشته ای است که ساختار و طراحی سازمان را مورد مطالعه قرار می دهد . تئوری سازمان به هر دو جنبه تشریحی و تجویزی این رشته می پرداخته و تشریح می کند که سازمانها ، واقعا"چگونه ساختارمند می شوند و همچنین پیشنهاداتی راجع به اینکه چگونه می توان سازمانها را طوری بنا نمود که اثر بخشی آنها افزایش یابد ، ارائه میدهد .
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 22
5-2-تئوری رفتار سازمانی چیست ؟
رفتار سازمانی ، دیدگاهی خرد نسبت به مسائل داشته و برافراد و گروههای کوچک تاُکید دارد . بررفتار درون سازمان ها ، عملکرد افراد ، کارکنان و متغیرهای نگرشی نظیر بهره وری کارکنان ، غیبت در کار ، جابجائی در کار ورضامندی شغلی بیشتر ، متمرکز است . موضوعات رفتار فردی که در رفتار سازمانی مورد بررسی قرار می گیرند ، شامل : ادراک ، ارزشها ، یادگیری ، انگیزش و شخصیت است ، موضوعات رفتار گروهی که رفتار سازمانی بر آن تاُکید می ورزد عبارتند از : نقشها ، موقعیت افراد در سازمان ، رهبری ، قدرت ، ارتباطات و تعارض .
در قبال رفتار سازمانی ، تئوری سازمان دیدگاهی نسبت به مسائل سازمانی دارد . ( 8 )
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 23
6-2-ارکان سازمان :
سازمانها به طور وسیعی متفاوت و پیچیده اند ، بنابراین مفید به نظر می رسدکه مطالعه خودرا با مدل ساده ای که توجه ما را به ویژگی های اساسی سازمان معطوف می دارد ،شروع کنیم . (مدل پیشنهادی "" لویت "" درشکل محیط
سازمان
ساختار اجتماعی
اهداف تکنولوژی
افراد
( شرکت کنندگان )
شکل 1-2 : مدل لوزی "" لویت "" ( یک مدل ساده از یک سازمان )
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 24
1-6-2– ساختار اجتماعی :
ساختار اجتماعی به جنبه های متشکل یا تنظیم شده روابط موجود میان افراد یک سازمان اشاره می کند .ساختار اجتماعی هرتشکل انسانی را می توان به طور تحلیلی به دو جزء تقسیم نمود .
""در جامعه انسانی همواره مساُله ای به نام واقعیت دوگانه وجود دارد . در یک طرف یک سیستم هنجاری شامل آنچه باید باشد قرار دارد و در طرف دیگر یک نظم واقعی شامل آنچه که هست …. این دو نظم نمی تواند کاملا" منطبق به هم و یا جدا از هم باشد . DAVIS 1449 : 52 ""
اولین جزٌ نظریه ""دیویس "" اشاره به ارزشها ، هنجارها و انتظارات هر نقش می باشد . ارزشها معیارهایی هستند که در انتخاب هدفهای رفتار بکارمی روند .هنجارهاقواعدتعمیم یافته ای هستندکه رفتار رامشخص می کنند ودر حالت خاص وسایل مناسب برای تعقیب اهدافند .
نقشها انتظارات یا استانداردهایی هستند که برای ارزیابی رفتار یک شاغل در موقعیت خاص اجتماعی بکار می روند .
دومین جز را که "" دیویس "" به عنوان "" نظم واقعی "" به آن اشاره کرد ، ساختار رفتاری می نامیم . این جز بجای تجویزات رفتاری بر رفتار واقعی توجه دارد .
طبقه بندی "" هومانز"" از رفتار اجتماعی سه عامل فعالیتها،کنشهای متقابل و گرایشها یعنی عوامل تشکیل دهنده ساختار رفتاری را ارائه می دهد .
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 25
به دلیل اینکه کارها بیشتر در ارتباط با ساختار رفتاری است تا صرفا" رفتارها به آن فعالیتها ،کنشهای متقابل وگرایشهایی که تا حدودی از نظم معینی پیروی می کنند توجه می کنیم . رفتار تکراری یک فرد خاص یا رفتارهای مشابه یک دسته از افراد مورد نظر است . نظریات فوق به ما یادآوری می کند ، ساختار هنجاری وساختاررفتاری یک گروه نه مستقل و نه منطبق به هم می باشند . بلکه به درجات متفاوت به هم وابسته اند . ساختار هنجاری محدودیتهای عمده ای را بر ساختار رفتار تحمیل می کند . رفتار را شکل داده و آنرا جهت می دهد و مسئول بسیاری از نظمها و شکل گیری رفتار موجود می باشد . از طرف دیگر بسیاری از رفتارها از ساختار هنجاری تجاوز کرده و منبع عمده توسعه ( عوامل ) و تغییرات در آن ساختار ( هنجاری ) می شوند .
یعنی همان طوری که رفتار هنجارها را شکل می دهد ، هنجارها نیز رفتارها را شکل می دهند . به هر حال ساختارهای هنجاری و رفتاری همواره در یک حالت تنش پویا قرار دارند و در حالی مستقل بوده و مستقلا"تغییر می کنند ولی فشار مداومی بر دیگری وارد می نماید .
تاُکیدبرساختاراجتماعی ، ماراقادرمی سازدتاکشمکشهای موجوددرسازمان راتشکل یافته ببینیم ، یعنی کشمکشهادرقالب ساختاروروابط بین افرادوگروه بوجودمی آیدوبه خصوصیات تهاجمی وذاتی افرادسازمانی بستگی ندارد.عوامل ساختاری نه تنهاخصوصیاتی مانندثبات ونظم بلکه تنش ،
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 26
اضطراب و کج رفتاری و تغییر را نیز در بر می گیرد. ساختار اجتماعی یک سازمان با توجه به میزان رسمیت آن تفاوت می کند . یک ساختاراجتماعی رسمی ، نوعی است که در آن موقعیتهای اجتماعی و روابط بین افراد به روشنی مشخص شده است . در یک ساختار غیر رسمی ، وقتی که افراد خاصی از سیستم خارج شده و یا داخل می گردند ، نقشها و روابط میان آنها و کنشهای متقابل بین آنها ، توسعه یافته و تغییر می کند .
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 27
2-6-2-افراد سازمانی :
افراد سازمانی کسانی هستند که در برابر دریافتهای مختلف ، سازمان را یاری می دهند . همه افراد در بیش از یک سازمان مشارکت داشته و میزان و شدت مشارکت آنان ممکن است بسیار متفاوت باشد . بسیار مهم است تاُ کید کنیم که افراد سازمانی در وهله اول و در بیشتر موارد عاملان اجتماعی می باشند . بدون آنها نه ساختار ، نه سازمان و نه موقعیت اجتماعی موجودیت نخواهند یافت . اولین نظریه های جامعه شناسی به ساختار اجتماعی اهمیت داده اند .نظریه های جدید تاُکید دارند که عاملان اجتماعی هم ابزار استمرار جماعات ( برای ایجادساختارهای جدید ) و هم ابزار تغییر ( برای ایجاد ابتکار و نوآوری ) می باشند .
"" آنتونی گیدن "" می گوید : دوگانگی ساختارهای اجتماعی هم واسطه و هم نتیجه اند . ساختارها براعمال جاری تاُثیر گذاشته و تحت تاُثیر آن اعمال شکل می گیرند .
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 28
3-6-2-اهداف سازمانی :
مفهوم اهداف سازمانی مهمترین (و بحث انگیزترین ) جنبه از مطالعه سازمانها می باشد . برخی تحلیلگران بر این نکته اصرار می ورزند که برای درک سازمانها ، بررسی اهدافشان ضروری است . برخی دیگر کارکرد اهداف را چیزی جز توجیه فعالیتهای گذشته نمی دانند . رفتار گرایان نیز اشاره می کنند که فقط افراد هدف دارند و گروههایی چون سازمانها هدفمند نیستند . برای بیشتر تحلیلگران ، اهداف محور اصلی تجزیه وتحلیل سازمانها به شمارمی رود .
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 29
4-6-2-تکنولوژی :
به منظورتمرکزروی تکنولوژی سازمانی ، سازمان بایدبه عنوان محلی که بعضی ازکارهادرآن انجام می پذیرد ، محلی برای تبدیل مواداولیه ، انرژی صرف می شودویامکانیزمی برای تبدیل وارده ها به صادره هاتلقی گردد. هرسازمانی که کاری انجام میدهد ، تکنولوژی انجام آن کاررا در اختیار دارد .
برخی سازمانها مواد وارده را در جریان تولید قرار داده و تجهیزات و سخت افزار جدید می سازند . برخی دیگر افراد را در جریان تعلیم و تربیت قرار می دهند . تکنولوژی نه تنها شامل ماشینها و تجهیزات فنی می گردد بلکه شامل دانش فنی و مهارتهای افراد سازمانی نیز می شود .
تکنولوژی در اختیار کلیه سازمانها می باشد ، اما سازمانها با توجه به حدود درک این تکنیکها ، میزان کاربرد روزمره آنها و میزان موُثر بودن آنها با ، یکدیگر متفاوت می باشند .
5-6-2-محیط :
هرسازمانی دریک محیطخاص فیزیکی ، تکنولوژیکی ، فرهنگی واجتماعی قرارداردکه بایدخودراباآن وفق دهد . هیچ سازمانی خودکفا نیست . همه سازمانهابرای بقابه برقراری روابط باسیستمهای بزرگتری که جزئی ازآنهاهستند ، وابسته اند. تحلیلگران اولیه سازمانها ، اهمیت ارتباط سازمان با محیط را نادیده گرفته و یا آنرا ناچیزمی شمردند . اما کارهای اخیر بر این ارتباط تاُکیدبسیاری دارند .
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 30
غیرازخانواده ، بقیه سازمانها ، افرادبابیش ازیک سازمان درارتباطند . سازمانها سیستمهایی می باشند که ازتشریک مساعی بخشی از فعالیتهای اعضایشان تشکیل می شوند . ( نه همه فعالیتهای آنان )
ساختار سازمان جنبه های مهمی که از محیط گرفته یا محیط بر آن تحمیل کرده را منعکس می سازد . هر دو ساختار رسمی و غیر رسمی ریشه در محیط دارند . سازمانها نه تنها از محیط تاُثیر می گیرند بلکه بر محیط نیز تاُثیرمی گذارند و هیچ سازمانی جدا از محیط آن قابل فهم نیست . ( 9 )
7-2-دیدگاه سیستمی :
تعریف یک سیستم : عبارتست از اجزاء بهم پیوسته و مرتبط بهم که به نحوی تنظیم گردیده اند که یک کل مجزای از تک تک اجزاء را بوجود می آورند . جوامع بشری خود نوعی سیستم اند . اتومبیل ها ، گیاهان و بدون انسانها یک نمونه هایی از انواع سیستم ها هستند . این سیستم ها داده هایی را بدست می آورند سپس از تغییر و تبدیل آنها ستاده هایی را تولید می کنند .
هر سیتمی از طریق دو نیروی متضاد تفکیک و ادغام شناخته می شود . در یک سیستم ، وظائف تخصصی تفکیک می شوند تا جایگزین الگوهای کلی مبهم شوند . برای مثال : در بدن انسان شش ها ، قلب ، کبد هر کدام وظائف جداگانه ای دارند . بطور مشابه سازمانها نیز ، بخشها ، قسمتها وواحدهایی مجزا برای انجام وظائف مختلف وتحقق فعالیت های تخصصی خود دارند .
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق : 31
8-2-انواع سیستمها :
معمولا" سیستمها را به سیستمهای باز و بسته طبقه بندی کرده اند . تفکر یا ایده سیستمهای بسته از ابتدای مطرح شدن آن از علم فیزیک نشاُت گرفته است . این تفکر ، سیستم ها را خود کفا ومستقل در نظر می گیرد . ویژگی مهم این تعریف از دیدگاه علم فیزیک اینست که اثر مهم محیط بر سیستم را نادیده می گیرد .
1-8-2-سیستم بسته :
یک سیستم کاملا" بسته سیستمی است که هیچ نوع انرژی از منابع خارجی دریافت نکرده و هیچ نوع انرژی را به خارج از خود ساطع نمی کند و این دیدگاه در عمل کاربرد محدودی در مطالعه سازمان ها دارد و بیشتر بصورت ایده آل مطرح است .
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 32
2-8-2-سیستم باز : تعامل پویای سیستم را با محیطش نشان می دهد .
در شکل 2-2 نمایی از سیستم باز بصورت ساده نشان داده شده است .
سیستم
شکل 2-2 سیستم باز
سازمانهامواداولیه ومنابع انسانی مورد نیاز خودراازمحیط دریافت میکنند .آنهابرای اینکه ستاده های خودرا عرضه نمایند به مشتریان وارباب رجوع خودوابسته اند . بانکها سپرده هارا دریافت می کنند سپس این سپرده هارابه صورت وام یا دیگرسرمایه گذاریهاتبدیل می کنندوازمنافع حاصله برای بقاءورشدخودوهمچنین پرداخت بهره به سپرده گذاران ودادن مالیات به دولت استفاده میکنند.ازاینروسیستم بانک بطورفعال بامحیطش درتعامل است که خوداین محیط شامل سرمایه گذاران،وام گیرندگان ، افرادجویای کار، نهادهای قانونی ونظائرآنهااست .
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 33
در شکل 3-2 تصویر پیچیده تری از یک سیستم باز ارائه شده که می تواند برای سازمانهای صنعتی بکار گرفته شود . ( 10 )
اعمال نفوذ مقررات
حمایت از مصرف کنندگان
بازپرداخت وام
دستمزدها
پرداخت به
سهامداران
شکل 3-2 – یک سازمان صنعتی به عنوان یک سیستم باز
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 34
ویژگیهای یک سیستم باز :
همه سیستمها دارای سه عنصر نهاده ، فرآیند تبدیل و ستاده اند . سیستم ها مواد اولیه ، انرژی ، اطلاعات ومنابع انسانی و نظائر اینها را دریافت می کنند و آنها را به کالاها ، خدمات ، منابع ، مواد زائد و غیره تبدیل می کنند .
1- آگاهی از محیط :
یکی از ویژگیهای روشن وواضح یک سیستم باز ، آگاهی آن از روابط بین خود و محیطش است. مرزی وجود دارد که سیستم را از محیطش جدا می کند . تغییرات محیطی ، کم و بیش بر سیستم تاُثیر می گذارند و همینطور آن تغییرات درون سیستم نیز محیط را متاُثر می کند . بدون وجود مرزی مشخص ، سیستمی وجود نخواهد داشت ، مرز یا مرزهای سیستم اند که مشخص می کنند سیستمها در چه جایی واقع شده اند و سیستمهای فرعی از کجا شروع و به کجا ختم می شوند . مرزها می تواند فیزیکی باشند نظیر خطوط مرزی روشن که ایالات متحده آمریکا را از همسایگان شرقی و غربی اش جدا می کند .
مرزها همچنین می توانند بصورت روانشناختی از طریق نمادهایی نظیر القاب ، عناوین ، لباسهای همشکل و شعائر مذهبی بوجود آیند .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 102 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله بررسی ساختار سازمانی و راهکارهای بهبود آن در نیروگاه نیشابور
