مقدمه:
حادثه یک رویداد پیش‌بینی نشده است که منجر به ایجاد وقفه در انجام فعالیت‌های معمول می‌شود و ممکن است همراه با آسیب‌های جسمی و روانی و یا خسارات مالی باشد.
معمولاً حوادث را از دیدگاههای مختلفی اعم از موارد حقوقی – مالی یا اقدامات ایمنی و پیشگیرانه مورد بررسی قرار می‌دهند . بررسی حوادث به وقوع پیوسته می‌تواند در زمینه شناخت و رفع و اصلاح خطرات موجود در محیط بسیار راهگشا باشد مقاله پیوست که برگرفته از سایت مرکز ایمنی و بهداشت حرفه‌ای کانادا میباشد، در مورد روش‌ها و مراحلی که یک گروه تحقیق در بررسی حوادث لازم است، مدنظر داشته باشد مطالبی ارائه نموده که امیداست مورد استفاده خوانندگان محترم قرار گیرد.
مترجم
حادثه چیست و چرا باید مورد بررسی قرارگیرد؟
واژة "حادثه" را به عنوان یک رویداد پیش‌بینی نشده تعریف می‌شود، که انجام یک فعالیت را دچار وقفه کرده و ممکن است با جراحت یا خسارت مالی همراه باشد.
دلایل بررسی حادثه در کارگاه موارد ذیل میباشد:
- بررسی موضوع از نظر حقوقی و قانونی
- برآورد هزینه خسارات ناشی از وقوع حادثه
- اتخاذتصمیم‌درخصوص‌تبعیت ازمقررات ایمنی قابل اجرا،برای کاهش احتمال وقوع‌حوادث
- پرداخت غرامت به کارگران حادثه دیده
اساساً تحقیقات و بررسی حادثه به منظور یافتن علت حادثه و جلوگیری از وقوع موارد مشابه درآینده میباشد. حوادثی که جراحت یا خسارت‌های مالی به همراه ندارند نیز باید تحت بررسی قرار گیرند تا خطرات محیط، تعیین و درجهت رفع و اصلاح آنها اقدام گردد. چنین مراحلی در مورد حوادث فرعی که از اهمیت کمتری برخوردار هستند، نیز باید مدنظر قرار گیرند . اطلاعات حاصله از تحقیقات انجام گرفته بر روی حوادث می‌تواند به عنوان راهنمایی، جهت سرپرستان و بازرسان تازه به کارگمارده شده و همچنین اعضای کمیته‌های ایمنی و بهداشت حرفه‌ای مورد استفاده قرار گیرد.
در زمان بررسی حوادث بیشترین تأکید باید بر روی یافتن ریشه‌های وقوع حادثه باشد تا خود مراحل تحقیق
چه کسی مسئول بررسی حادثه است؟
در حالت ایده‌آل ، تحقیقات باید توسط کارشناسان ماهر و با تجربه در یافتن علت وقوع حوادث، آشنا با تکنیک‌های بررسی حادثه و مطلع از مراحل انجام کار و برنامه‌های کاری صورت گیرد.
متأسفانه چنین افرادی به ویژه در سازمانهای کوچکتر به سختی پیدا می‌شوند . اما کارشناسان و بازرسان مسئول در امر بررسی حادثه، می‌توانند از مساعدت کارگران یا سرپرستانی که در زمینه بررسی حادثه تجربه دارند، بهره جویند.
براساس برخی قوانین حقوقی، مدیریت به همراهی نمایندگان کارگران، اقدامات لازمه را جهت بررسی حادثه به عمل می‌آورند و یا اینکه تحقیقات توسط بازرسانی که اطلاع کامل از چگونگی انجام کار و مراحل آن دارند، صورت می‌پذیرد.
آیا در تیم تحقیق حضور یک ناظر مستقیم الزامی است؟
مزیت حضور ناظرمستقیم در این است که این شخص دارای اطلاعات کافی در موردکار و افرادی که درگیر آن هستند همچنین شرایط حاکم بر محیط کاری دارد، به علاوه سرپرست مربوطه، معمولاً می‌تواند اقدامات فوری مفیدی را به انجام رساند، اما موضوعی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که ، ممکن است اقداماتی جهت سرپوش گذاشتن بر کوتاهی سرپرست کارگاه در وقوع حادثه صورت گیرد.
برای جلوگیری از بروز چنین وضعیتی پیشنهاد می‌شود نماینده یا نمایندگان کارگران و همچنین اعضای هیئت مدیره، گزارشات تحقیق را بطور جدی و موشکافانه مورد تجدید نظر قرار دهند .
چگونه می‌توان از بی طرفی گروه تحقیق اطمینان حاصل نمود؟
بازرسی که معتقد است ، بروز حوادث ناشی از شرایط ناایمن ، است ، سعی در بررسی شرایط مؤثر در وقوع حادثه را دارد به بیان دیگر کسی که معتقد است ، اعمال ناایمن منجر به بروز حوادث می‌شوند ، تلاش خواهد کرد تا خطاهای انسانی انجام گرفته را پیدا کند . بنابراین لازم است تا بطور خلاصه فاکتورهای اصلی در زنجیره وقوع حوادث مورد کنترل و بررسی قرارگیرد.
نکته مهم این است که به ندرت پیش می‌آید که تنها یک عامل در بروز حوادث دخیل باشد، بلکه عموماً مجموعه‌ای از عوامل ، در این امر مؤثر می‌باشند.
اگر در بررسی حادثه‌ای فقط به بی‌دقتی کارگر اشاره شود و تحقیقات بیشتری انجام نگیرد ، سوالات مهمی نظیر سؤالات ذیل بی‌پاسخ می‌ماند:
1- آیاروز حادثه کارگر مضطرب بوده است؟ اگر پاسخ مثبت است ، چرا اینگونه بوده‌است؟
2- آیا از برنامه کاری ایمنی، تبعیت می‌شده است؟ در صورت پاسخ منفی علت این امر چه بوده است ؟
3- آیاتجهیزات‌ایمنی بدون اشکال بوده‌اند؟درصورت پاسخ منفی علت این امرچه بوده‌است؟
4- آیا کارگران آموزش‌های لازمه را فراگرفته‌اند ؟ در صورت پاسخ منفی علت این امر چه بوده است ؟
پاسخگویی به سئوالات فوق و همچنین سوالات مشابه ، می‌تواند بازرسان را درامر تشخیص صحیح علل وقوع حادثه یاری رساند.
بررسی حادثه شامل چه مراحلی است؟
بررسی حادثه شامل مراحل زیر میباشد:
- گزارش وقوع حادثه به شخص مسئول در سازمان
- ارائه سریع کمکهای اولیه و مراقبت‌های پزشکی برای مجروحان و آسیب‌دیدگان
- بررسی حادثه
- شناسایی و تشخیص عوامل بروز حادثه
- گزارش یافته‌ها و اطلاعات حاصله
- توسعه برنامه‌ها و اقدامات اصلاحی
- اجرای این برنامه‌ها
- ارزیابی میزان تأثیر اقدامات اصلاحی
- ایجاد تغییرات مستمر برای بهبود وضعیت موجود
بررسی حادثه باید در کمترین فاصله زمانی از وقوع حادثه یا شبه حادثه انجام گیرد و از به هم خوردن صحنه حادثه جلوگیری گردد، بدین منظور باید شاهدان عینی را شناسایی نموده و از اشخاصی که شرایط را همانگونه که در لحظه وقوع حادثه بوده است، مشاهده نموده‌اند یاری جست.
برای جلوگیری از اتلاف وقت، ابزار و وسایلی که اعضای تیم تحقیق ممکن است لازم داشته باشند، (نظیر : مداد، کاغذ، دوربین، فیلم و ...) باید سریعاً در اختیار آنها قرارگیرد.
چه عواملی باید به عنوان علت حادثه در نظر گرفته شود؟
- مدل های عوامل مسبب حوادث
مدل‌های‌زیادی دربیان عوامل مسبب حوادث مطرح شده،نظیرتئوریHeinrich's Domino و درخت ریسک . مدل ساده‌ای که در شکل (1) نشان داده شده است ، سعی دارد، عوامل وقوع حادثه رادر5 دستة نوع کار،موادوسایل کار، محیط، نیروی کار و مدیریت نمایش دهد.
زمانی که از این مدل استفاده می‌شود، عوامل محتمل در هر 5 دسته، باید به دقت مورد بررسی قرارگیرد.
به خاطر داشته باشید که موارد مذکور، سؤالات نمونه هستند واز اینها نمی‌توان چک لیست جامع و کاملی تهیه نمود .
در زیر توضیح مختصری از عوامل مذکور آورده شده است :
شکل (1)
کار (وظایف محوله) - Task
به عنوان اولین فاکتور در بررسی حوادث ، طریقه انجام کار در زمان وقوع حادثه بررسی می‌شود و اعضای گروه تحقیق پاسخ سؤالاتی نظیر سؤالات زیر را جستجو خواهند کرد :
- آیا از یک دستور کار ایمن استفاده می‌شده است؟
- آیا شرایط ایمن به مرور زمان به شرایط ناایمن تغییر یافته است؟
- آیا ابزار و وسایل مناسب در دسترس بوده است؟
- آیا از وسایل مناسب استفاده می‌شده است؟
- آیا تجهیزات ایمنی سالم بوده‌اند؟
- آیا در مواقع لزوم از حفاظ‌های مناسب استفاده می‌شده است؟
به دنبال اکثر این سؤالات ، پرسش مهم دیگری که مطرح می‌شود این است که: اگر پاسخ منفی است ، علت چه بوده است ؟
وسایل و تجهیزات کار - Material
برای یافتن عوامل مؤثر در وقوع حادثه که از تجهیزات و وسایل مورد استفاده ناشی می‌شوند ، بازرسان باید پاسخ سؤالات ذیل را جستجو نمایند:
- آیا در کارگاه ،تجهیزات و دستگاههای دارای نقص فنی ، موجود است؟
- علت خرابی و ازکار افتادن دستگاه چه بوده است؟
- آیا در طراحی ماشین‌آلات دقت لازم بعمل نیامده است ؟
- آیا در کارگاه از مواد مضر و خطرناک استفاده می‌شود ؟
- آیا ماهیت خطرناک این مواد برای کارگران شناخته شده است؟
- آیا ماده جایگزین که خطر کمتری داشته باشد ، موجود میباشد ؟
- آیا مواد اولیه مصرفی استاندارد می‌باشند؟
- آیا کارکنان باید از وسایل حفاظت فردی استفاده کنند؟
- و آیا وسایل حفاظت فردی در اختیار کارکنان بوده است ؟
اگر درهر مرحله مشخص شود که شرایط نا ایمن در محیط کار وجود داشته ، بازرس باید علت این امر را شناسایی کند.
محیط – Environment
محیط فیزیکی و به ویژه تغییرات ناگهانی حادث شده درمحیط کار ، فاکتورهایی هستند که نیاز به شناسایی دارند . چیزی که مهم است ، شرایط حاکم در زمان وقوع حادثه میباشد ، نه شرایطی که در حالت عادی و معمول همیشگی حاکم بوده است . به عنوان مثال لازم است گروه تحقیق موارد ذیل رامورد بررسی قرار دهد:
- شرایط آب و هوایی (جوی) چگونه بوده است؟
- آیا حادثه ناشی از شرایط نابسامان کارگاه بوده است؟
- آیامحیط خیلی سرد و یا خیلی گرم بوده است؟
- آیا در محیط کار سروصدای زیادی وجود داشته است؟
- آیا در محل کار نور کافی وجود داشته است؟
- آیا درمحل کار مواد سمی یا گازهای خطرناک ، گرد وغبار یا دمه فلزی (Fume) وجود داشته است ؟
ویژگیهای کارکنان – Personal
شرایط فیزیکی و روانی هر یک از افرادی که مستقیماً در ایجاد حادثه دخیل بوده‌اند باید مورد بررسی قرار گیرد . هدف از این تحقیق ، سرزنش اشخاص نیست، اما نکته مهم آن است که این تحقیق بدون بررسی ویژگیهای شخصیتی کارکنان ، کامل نخواهد شد .
در ذیل به نمونه‌ای از سؤالات مطرح شده در این زمینه اشاره شده است :
- آیا کارگران در کاری که انجام می‌دادند تجربه داشته‌اند؟
- آیا آموزش مناسبی دیده‌اند؟
- آیا به لحاظ جسمی (فیزیکی) توانایی انجام کار را داشته‌اند؟
- وضعیت سلامتی آنها چگونه بوده است؟
- آیا آنها خسته بوده‌اند؟
- آیا آنها تحت استرس‌های کاری یا شخصی قرار داشته‌اند؟
مدیریت – Management
مسئولیت قانونی ایجاد شرایط ایمن در محل کار با مدیریت است و در نتیجه نقش سرپرستان و مدیران ردة بالا همیشه باید در تحقیق حادثه مورد توجه قرار گیرد.
پاسخ سؤالات مطرح شده قبلی به لحاظ منطقی منجر به پرسش‌های بیشتری نظیر سؤالات ذیل می‌شود :
- آیا دستورات ایمنی به کارکنان ابلاغ شده است و همة کارکنان از آنها مطلع هستند؟
- آیا طریقه انجام کار بصورت مدون در دسترس کارکنان میباشد؟
- آیا کارها مطابق دستورالعمل به اجرا درآمده‌اند؟
- آیا نظارت مناسبی در امر اجرا، اعمال شده است؟
- آیا کارگران برای انجام کار آموزش دیده‌اند؟
- آیا برنامه‌ای جهت رفع مشکلات وجود دارد؟
- آیا شرایط ناایمن موجود، تصحیح شده است ؟
- آیا سرویس‌های تعمیر و نگهداری بصورت دوره‌ای و منظم انجام گرفته است ؟
- و آیا بازرسی‌های منظم دوره‌ای انجام شده است؟
این مدل تحقیق حادثه ، راهنمایی جهت پی بردن به عوامل مؤثر در بروز حادثه میباشد و احتمال پرداختن به یک عامل را (به تنهایی) کاهش می‌دهد . بعضی از بازرسان ترجیح می‌دهند سؤالات مختلفی از دسته های متفاوت را مطرح کنند، اگر چه هر سؤال مناسب و مرتبط با موضوع، قابل طرح است، حتی اگر در گروه خاصی از سؤالات مطرح شدة فوق‌الذکر نباشد .
یکبار دیگر بر این موضوع تأکید می‌شود که موارد فوق ، چک لیست کاملی را ارائه نمی‌دهند ، بلکه تنها به عنوان سؤالات نمونه مطرح شده‌اند.
اطلاعات چگونه جمع‌آوری می‌شوند؟
مراحل بررسی یک حادثه ساده میباشد، مأمور تحقیق حادثه، اطلاعات را جمع‌آوری می‌کند، آنها را آنالیز و نتایج را اعلام می‌کند و در نهایت پیشنهاداتی را ارائه می‌نماید.
هنگام بررسی حادثه فکر آزاد و دید باز لازم است ، پیش داوری‌های نابجا ممکن است باعث شود مسیر اشتباهی را دنبال کرده و حقایق مهمی را نادیده بگیریم . تمام عوامل ممکن باید مورد بررسی قرار گیرند . فکر کردن و دادن ایده، تمرین خوبی است ولی تا جمع‌آوری کامل اطلاعات نباید نتیجه گیری نهایی را اعلام نمود.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 17 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله بررسی حوادث