1-1 مقدمه :
گرایش روز افزون به ورزش باعث پیدایش موضوعاتی در ورزش شده است که بطور ذاتی، ماهیت اجتماعی دارد. اگر چه ورزش در دهه های نخستین قرن بیستم با جدّیت مورد تحقیق قرارگرفت، اما تنها در سه دهة پایانی این قرن، ورزش به عنوان موضوع تحقیقی مورد توجه قرار گرفت (اقدسی 1380). از آنجا که ورزش به عنوان امری کاملاً اجتماعی درآمده بود، تحقیقات جامعه شناسی ورزش نیز شکل گرفت. در بعضی رویدادهای ورزشی علوم روان شناسی و جامعه شناسی در هم آمیخته و به یاری محققان شتافتند. محقق با مشاهده صحنه های ورزشی از نزدیک، از رسانه و از هر طریق دیگـری درمی یابد که ورزشکاران به هیچ عنوان در خلاء اجتماعی به ورزش نمی پردازند. هزاران تماشاچی برای ورزشکارن تشویق و تقویت اجتماعی فوری و آنی مثبت و منفی فراهم می آورند. حتی می توان ادعا نمود که ورزش مدرن بدون تماشاچی و دوست داران ورزش، زنده نخواهد بود. اگر تماشاچی در وقایع ورزشی نباشد چه تعداد از ورزشکاران حاضر به ادامة آموزش و رقابت هستند ؟ (اسوآهولا وبرادهتفیلد، 1371 ). ازسوی دیگر، برخی منابع به این موضوع اشاره می کنند که تماشاگران یکی از عوامل مؤثر در عملکرد ورزشکاران هستند و بسیار دیده شده که ورزشکاران به هنگام مسابقه عملکرد خارج انتظاری را نشان میدهد. البته این احتمال هم وجود دارد که تماشاگران، عملکرد ورزشکار را بهبود بخشند(رحمانی نیا، 1382 ).
یکی از موضوعاتی که همواره محققین جامعه شناسی ورزش را به خود مشغول ساخته، بحث حضور دیگران بعنوان تماشاگر در ورزش می باشد. در این خصوص، اولین مطالعه‌ای که در بعد اجتماعی ورزش صورت گرفته به نرمن تریپلت[1] در سال 1898 مربوط می باشد که به بررسی آثار حضور دیگران در عملکرد دوچرخه سواری پرداخته است. زیرا جمعیت تماشاگر یکی از پایه‌های ورزش رقابتی معاصر به شمار می‌آیند. رهبران ورزش ثابت کردند که تماشاگران تأثیر مهمی بر عملکرد عمومی ورزشی دارند، چه در زمینه‌های تمرین و چه در رقابت و یا حتی در دروس تربیت بدنی.(اقدسی،1381)
بدون وجود تماشاگر ورزش و رقابت مدرن وجود نخواهد داشت، چرا که یکی از مهمترین مسائل تأثیرگذار در رقابت‌های ورزشی تماشاگران ورزش هستند، که تأثیرات مهم و همه‌جانبه‌ای بر نتایج بازی، میزان پرخاشگری، سرمایه گذاری در ورزش، تبلیغات ورزش و شاید اگر تماشاچی را از رقابت های حرفه ای ورزش حذف کنیم، کسی حاضر به رقابت نباشد و در نتیجه مسائل حاشیه ای آن نیز از بین خواهد رفت. همان طور که لارسون معتقد است تماشاگران جزء مکمل طبیعت اصلی ورزش هستند، زیرا محیط یا جو اجتماعی مستقیم بر بازیکن فراهم می‌آورند. از طرف دیگر تماشاچیان در یک ارتباط تنگاتنگ و عاطفی دو جانبه با تیم‌ها و ورزشکاران قرار دارند. موفقیت و شکست فردی در نظر گرفته شده و به همان میزان تولید اضطراب و احساس حقارت یا غرور خواهد کرد. افراد زیادی وجود دارند که بخاطر شکست تیم مورد علاقه‌شان دست به خودکشی و پرخاشگری زده‌اند. این مسئله نقش تأثیرگذار تماشاچیان را بیش از پیش حساس و در خور توجه می‌نمایند. هزاران تماشاچی در ورزشگاه‌های مختلف برای ورزشکاران تقویت مثبت و منفی فراهم می‌نمایند، حتی می‌توان ادعا نمود که ورزش مدرن بدون تماشاچی و دوستداران ورزش زنده نخواهد بود. مطالعه حاضر در همین راستا به منظور پاسخ گویی به سئوال مذکور و بررسی امکان بکارگیری برخی تئوری‌های مربوط به عوامل مؤثر بر حضور تماشاگران در حیطه ورزش و تربیت بدنی شکل گرفته که در ادامه این فصل بطور مختصر به طرح اولیه آن اشاره خواهیم داشت.
1-2 بیان مسئله
بدون اغراق می توان ورزش راازضروریتریننیازهاواساسیتریننهادهایجوامعبشریدانست. بهطوریکه کمترکشوریرامیتوانیافتکهفاقدسازمانورزشیباشد. گسترشروزافزونورزشبهگونه ایاستکهمیلیونهانفرانساندرسراسرجهانازورزشکاران،مربیان،داورانومدیرانباشگاه هاگرفتهتاعکاسان،خبرنگاران،دستاندرکارانمطبوعاتورزشیودیگررسانههایگروهی همهوهمهدرفعالیتهایورزشیمشغولبهکارند. همچنینورزشکانونتوجهسیاست مداران،صاحبانصنایع،بازرگانان،متخصصانومحققینرشتههایگوناگوناست.
امروزهورزشبهصنعتبینالمللیودرآمدزاتبدیلشدهاست.(هاروارد و کرامپتون، 1995).درعرصةتجارتجهانی،ورزش یک استثناست،زیرامشتریانیداردکهدرازایتماشایورزشونهخریدیامصرفآنپولپرداختمیکنند(فریلینگ،1997). باشگاههایحرفه ایدرسراسرجهانبرایتأمینمنابعوهزینه هایخود، ازروش هایمختلفیهمچونجذب حمایتکنندگانتبلیغکالاهایتجاری،فروشبازیکن،فروشبلیتومحصولاتورزشیوارائةخدماتجانبی استفادهمیکنند. هانسنوگوتیر(1992)درتحقیقیباعنوانعواملمؤثربرحضورتماشاگراندررویدادهایورزشحرفهای بررویتماشاگرانلیگفوتبالآمریکایی،فوتبال،هاکی،بسکتبالوبیسبالآمریکابهایننتیجهرسیدندکه لیگبیسبالوفوتبالازلحاظحضورتماشاگرانبیشترینتفاوتراباهمدارند. عواملیکهبهتفاوتوکاهش تعدادتماشاگرانمنجرمیشود،برنامهریزیمسابقات،مکانتیمهادرجدولرده بندی،قیمتبلیت،وجود فعالیتهایتفریحیوسرگرمکنندهورفاهوآسایشتماشاگراناست. آنها همچنین معتقدند کهمهمترینعاملدررونقورزشحرفهای،افزایشتعدادتماشاگران است. تماشاگرانعلاوهبراینکهباخریدبلیتمسابقاتبه صورتمستقیمدرآمدهاییرابرایباشگاههاولیگهای حرفهایدارند،بهصورتغیرمستقیمسهمعمدهایدردرآمدزاییازراهجذبحامیانمالیوفروشحقپخش تلویزیونیوخدماتجنبیدارند(هانسنوگوتیر،1992).
درگذشتهتحقیقاتمتعددیدرموردعواملمؤثربرحضورتماشاگران ورزشدرورزشگاههاانجامشدهکهمشاهدهشدهعواملزیادیهمانندورزشگاه هایقدیمی،تجهیزاتوامکانات فرسوده،دسترسیمشکلبهوسایلحملونقل،عدمتبلیغاتیکافی،انتخابزمانهاینامناسببرایبازی، حساسنبودنبازی،عدمارائةبازیموردپسندتماشاگرانوبرنامهریزینامناسبوکاهشتعدادتماشاچیان مؤثرند(چیا،2002- هانسنوگوتیر،1995- فریلینگ،1997- مک فرسون،2000- ... ).
تحقیقات نشان داده است که کیفیت اجرایی یک مهارت خاص در شرایط مختلف محیطی متفاوت است(رحمانی نیا، 1382 ؛ اقدسی، 1381، بانویل فریدریک[2]، 2000 ؛ فورگاس[3]، 1980 ؛ هانتوهیلای[4]، 1978 ، استراب[5]،1981، روبرتزوهاس[6]، 1974 ؛ یابرد[7]، 1973 ؛ سیتا[8]، 19802 ؛ موردوک، 1971 ؛ مارتینز[9]، 1965 ؛ بسین[10]، 1933؛ و … ) کسانی که اجرای یک ورزشکار را تماشا می کنند ممکن است اورا عصبی کنند و موجب تخریب اجرای او گردند. اما حضور آنها اغلب برای تشویق و تحریک به تلاش بیشتر است. عامل حضور تماشاچی همواره مورد توجه همة دست اندرکاران فعالیتهای ورزشی ازخود بازیکنان گرفته تامربیان وسرپرستان وعوامل برگزار کنندة مسابقه و همچنین محققان علوم روانشناسی ورزشی بوده است. افرادیکه درآموزش مهارتهای ورزشی فعالیت دارند ، به دفعات مشاهده کرده اند که حضور دیگران تأثیرات متفاوتی را بر اجرای افراد داشته است ( اقدسی ، 1981 ؛ بوتکی[11] 1994 ؛ روبرتز ، 1975 ؛ پولوس[12]،1973 ؛ مارتنز 1996 ؛ تریپ لت[13]، 1894 ).
[1] Tripllet
[2]Nevill Fvedvich
[3]Forgas
[4]Hunt & Hilluvy
[5]Strub
[6]Ruberts & Huss
[7]Bird
[8]Setta
[9]Martens
[10]Pessin
[11]Butki
[12]Paulus
[13]Tviplett
بررسی عوامل مؤثر بر حضور تماشاگران مسابقات فوتبال استان لرستان به ورزشگاه ها-- دو فصل اول- 50 ص