فرمت : Word
تعداد صفحات : 86
تاریخچه
هوگارت1 وهانی2 در سال 1879 خواص بی نظیر سیال فوق بحرانی اتانول و تتراکلریدکربن را توضیح دادند. آنها دریافتند که حلالیتهالیدهای فلزی دراین دو سیال خیلی بالاست. در سال 1906 بوخنر3 اعلام کرد که حلالیت مواد آلی غیرفرار در دی اکسید کربن فوق بحرانی ده برابر مقداری است که از مطالعات فشار بخار انتظار میرفت. در سال 1958 زهوز4 و همکارانش استخراج لانولین از پشمهای روغنی با CO2 فوق بحرانی را گزارش کردند. نقطه شروع استفاده از سیالهای فوق بحرانی در فرآیندهای صنعتی از کار زوسل5 در انیستیتوی ماکس پلانک در مطالعه زغال سنگ آغاز شد. امروزهاین سیالها کاربرد فراوانی در اغلب صنایع پیدا کردهاند. بااین حال استفاده از SFE به عنوان یک تکنیک تجزیهای تا دهه 1980 به تأخیر افتاد. در سال 1976 استال6 و شیلز7 سیستم استخراجی میکرو را به همراه کروماتوگرافی لایه نازک به کار بردند. ازاین سال به بعد SFE در حد تجزیهای رشد سریعی کرد به طوری که امروزهاین سیستم به صورت پیوسته یا ناپیوسته با سیستمهای کروماتوگرافی گازی، کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا و کروماتوگرافی با سیال فوق بحرانی کاربرد وسیعی در آنالیز انواع نمونهها پیدا کرده است بطوریکه در سالهای 1990-1992 بیش از یکصد مقاله دراین زمینه ارائه شده است.
1-2- خصوصیات و مزایای یک سیال فوق بحرانی
هر مادهای را که در دما و فشاری بالاتر از دما و فشار بحرانی اش قرار گیرد، سیال فوق بحرانی گویند. شکل (1-1) نمودار فاز سادهای است که نقطه بحرانی و ناحیه فوق بحرانی را نشان میدهد.
یک سیال فوق بحرانی خصوصیاتی مابین خصوصیات یک گاز و مایع را داراست. آنچه باعث شده تا سیال فوق بحرانی برای استخراج مورد استفاده و توجه قرار گیرد خصوصیات فیزیکی آن است. همانطوریکه در جدول (1-1) مشاهده میشود چگالی سیال فوق بحرانی تقریباً هزار برابر چگالی حالت گازی میباشد، بهمین دلیل قدرت حل کنندگی سیال فوق بحرانی بیشتر از گازها و مشابه مایعات است. از طرفی، سیال فوق بحرانی دارای نفوذپذیری زیادتر و ویسکوزیته کمتر نسبت به حلالهای مایع است، این دو عامل انتقال جرم را کنترل میکنند و باعث میشود تا SFE خیلی سریع عمل کند.
1- دما و فشار فوق بحرانی پائینی داشته باشد.
2-از نظر سلامتی برای انسان خطرناک نباشد، یعنی آتشگیر و سمینباشد.
3-از نظر شیمیایی بی اثر باشد و درجه خلوص آن بالا بوده و ارزان باشد.
چرا CO2 به عنوان حلال عمومی در استخراج به روش سیال فوق بحرانی انتخاب شده است؟
بهترین حلال برای SFE در استخراجترکیبات طبیعی(غذاها و داروها) CO2 است زیرا یکترکیب خنثی، ارزان، در دسترس، بی بو، بی مزه، دوستدار طبیعت و حلال GRAS است. همچنین در ماده فرآیند SFE با CO2، حلال در ماده استخراج شده باقی نمیماند زیرا کهاین ماده در شرایط طبیعی به صورت گاز میباشد. علاوه براین، دمای بحرانی آن است که برای مواد حساس به حرارت شرایطایده آلی را بوجود میآورد و به خاطر گرمای نهان پایین آن، انرژی کمی برای جداسازی آن از ماده استخراجی لازم است. نکته دیگر آنکه، انرژی مورد نیاز برای بدست آوردن حالت فوق بحرانی CO2اغلب کمتر از انرژی مورد نیاز برای تقطیر حلالهای آلی تجارتی است. در کل قابلیت استخراجترکیبات با CO2فوق بحرانی بستگی به وجود گروههای عاملی ویژه دراینترکیبات، وزن ملکولی و قطبیت آنها دارد.
کاربرد استخراج با سیال فوق بحرانی در صنایع غذایی