چکیده :
از زمانهای دور همیشه عده ای وجود داشتند که قادر به پرداخت دیون خود نباشند، به طوری که اصلاً مالی نداشته و یا به مال خود دسترسی نداشته اند، این گونه افراد را معسر می خوانند. اعسار از لحاظ حقوقی و فقهی تقریباً یک معنای خاص را می دهد و آن هم به "سختی افتادن" و "در ضیقه قرار گرفتن" است.
بحث اعسار، در معاملات و عبادات به صورت پراکنده مورد بررسی قرار گرفته است که بیشترین معنی اعسار در باب معاملات و تأدیه دیون به کار می رود و اگر شخصی معسر باشد و نتواند دیون خود را ادا نماید. باید اعسار خود را به واسطه بینه و سوگند اثبات کند و اگر نتوانست حبث خواهد شد، تا مال او آشکار گردد. و اگر بتواند ادعای اعسار خود را ثابت نماید، آزاد شده و به تحصیل مال واداشته خواهد شد تا ضرری به دائن وارد نیاید و مدیون بتواند دین خود را به وی ادا کند، و یا اینکه در مرحله بالاتر دائم مدیون معسر را بری الذمه کرده و او را می بخشدف در هر حال معسری که هیچ دارائی ندارد به اعتقاد امامیه، حبث و مجبور به تحصیل مال نخواهد شد.
مقدمه:
"اعسار" واژه ای عربی است، این واژه گاه در معنای مصدری خود که همان اعسار است به کار می رود و گاه درمعنای اسمی خود "عسره" آشکار می شود «مُعسِر» اسم فاعل از واژه ««عسر» و به معنای تنگدست بی چیز می باشد و از معنای این لغت به سختی افتادن و در مضیقه قرار گرفتن نیز فهمیده می شود .
ممکن است شخصی بنا بر روابط اجتماعی و حقوقی خود, در مضیقه و سختی بیافتد که آن شخص را در آن زمان معسر می خوانند, که اعسار او یا در رابطه با حقوق خود و یا حقوق دیگران است .
مواردی که یک شخص را به دلیل اعسار در فعلی معسر می خوانند به چند دسته تقسیم
می شود : مواردی از قبیل معاملات حواله ، ضمان ، نفقه ، دین ، مهر و عبادات مانند حج کفاره زکات و دیات که هر یک از موارد قابل بحث و بررسی می باشند .
با توجه به این که قسمتی از حقوق و قوانین مدون جامعه اسلامی ما بر اساس فقه اسلامی تنظیم و تبین شده است ، بحث از اعسار را می توان هم از جنبه حقوقی و هم از جنبه فقهی مورد بحث قرار داد .
می توان گفت شخص معسر کسی است که مالی به غیر از خوراک و پوشاک و مسکن و برخی از شئون متعارف(- مثل خدمتکار برای عده ای که بدون خدمتکار نمی توانند به راحتی امثال خویش زندگی کنند-) برای خود و عیالش را ندارد, که از این موارد به مستثنیات دین تعبیر شده است. در این گونه موارد شخص می تواند ادعای اعسار کند و پس از ادعایش باید آن را اثبات کند اثبات آن نیز نیاز به مقدمات , اعمال , بینه و شهودی دارد که متعاقباٌ بیان و بررسی خواهد شد .
حال این ادعا اگر ثابت شد ، فقط در زمان اعسار قابل تکیه کردن می باشد، چرا که بنا به حکم شماره 1116 مورخ 1/7/26 شعبه 4 دیوان کشور ، "اعسار حکمی مقطعی و گذرا است و حکم قبلی بنابر اعسار شخص ، دلیل اعسار فعلی او نمی شود، پس برای اعسار یک شخص ، قاضی باید تحقیقات لازم و کافی از ایشان و زندگی وی به عمل آور تا معلوم شود که معسری که در گذشته ادعای اعسار نموده است ، آیا هم اکنون نیز معسر است یا نه ؟
با این تفاصیل وارد بحث محاکمه ی معسر می شویم که آیا حبس کردن و به زندان انداختن معسر بدلیل اعسار و بموجب و ادعای ان جایز است یا نه ؟ و چگونه باید دیون خود را بپردازد و آیا باز پرداختی دارد یا نه ؟ همه این بحث ها در این پایان نامه مورد بررسی قرار خواهد گرفت .
فهرست مطالب
عنوان
چکیده
مقدمه
فصل یک
1-1- معنای لغوی و اصطلاحی اعسار
1-2- تاریخچه اعسار
1-3- اعسار در قرآن
1-3-1- مقدار اعسار و مهلت دادن در روایات
1-3-2- شان نزول آیه
1-3-3- اعسار و آیات
فصل دو
- سیر تحول مسئله اعسار
- اعسار در فقه اسلامی
2-2-1- اعسار در ضمان
2-2-2- اعسار در حواله
2-2-3- اعسار در کفاره
2-2-4- اعسار از برآورده کردن نذر
2-2-5- اعسار در مسائل حج
2-2-6- اعسار در زکات
- زکات فطره و اعسار
2-2-7- اعسار و دیه
الف) دیه قاتل یا جائی
ب) دیه مقتول یا مجنی
2-2-8- اعسار زوج از پردخت مهریه
2-2-9- اعسار از پرداخت نفقه
الف) نفقه زوجه
- عجز شوهر از ادای نفقه
- قول بر صبر زوجه
- قول بر جدا شدن زوجه
ب) نفقه اقارب
فصل سوم
- اعسار در حقوق ایران
- اثبات اعسار
- چگونگی رسیدگی به دعوی اعسار
- مستثنیات دین
3-4-1- مفهوم مستثنیات دین
3-4-2- مستثنیات دین در متون فقهی
3-4-3- مستثنیات دین در متون قانونی
- منزل مسکونی مصداق اختلاف
3-5- ادعا و دادخواست اعسار
3-5-1- تنظیم و ترتیب تقدیم دادخواست اعسار
3-5-2- نحوه رسیدگی به دادخواست اعسار و صدور حکم آن
3-6- آثار مترتب بر حکم قبول اعسار
3-6-1- حدود معاضدت قضائی
3-6-2- دامنه نسری حکم اعسار
3-7- مصداق معاضدت قضائی و شرایط آن
3-8- رد دادخواست اعسار
- دادخواست اعسار مانع از رسیدگی دعوی اصلی نیست
3-9- سانکسیون رد اعسار و تقلب در اعسار
3-9-1- سانکسیون های مالی
3-9-2- سانکسیون های کیفری
3-10- حبس مدیون
3-11- ابراء مدیون معسر
فصل چهارم
- رابطه اعسار و افلاس
- افلاس و احکام آن
- اقسام ورشکستگی
- نتایج حکم ورشکستگی
- سلب اختیار
- دعاوی ورشکسته
- بطلان معاملات
- حال شدن دیون مؤجل
- حق تعقیب انفرادی
- تأدیه و تأمین مطالبات
- سلب اعتبار
- محرومیت از حقوق سیاسی
- تصفیه امور ور شکستگی
- آثار مقررات تصفیه
- وظایف و اقدامات اداره تصفیه
- اقدامات تأمینی و حفاظتی اسناد و اموال
- صورت برداری از امول ورشکسته
- تعیین تکلیف حقوق و اموال و اسناد اشخاص ثالث
- تعیین مستثنیات دین و نفقه
- دعوت بستانکاران و بدهکاران
- تصفیه اختصاری
- ادامه کار و ادامه اموال
- رسیدگی به مطالبات و تشخیص بدهی ها
- فروش اموال و تقسیم وجوه حاصله
- مدت تصفیه
- خاتمه ورشکستگی
- اعاده اعتبار
- نتیجه بحث
- منابع و مأخذ
- چکیده انگلیسی
پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق - بررسی آثار فقهی و حقوقی اعسار - 150 صفحه کامل