یکی از اصول مهم تعلیم و تربیت ، تطبیق فعالیتهای آموزشی و تربیتی با ویژگیهای شناختی ، جسمانی و عاطفی کودک می باشد . تعلیم و تربیتی که مبتنی بر این موارد نباشد، نمی تواند به اهداف مورد نظر دست یابد. ویژگیهای کودکان را به سه دسته جسمانی ، شناختی و عاطفی تقسیم بندی نموده اند :
کودک پیش دبستانی بین پنج تا شش سال ، استخوانهای نرم و انعطاف پذیری دارد ، هنوز مهارت کافی در استفاده از ماهیچه های کوچک پیدا نکرده است ، منظور از ماهیچه های کوچک ، انگشتان کودک است ، در انجام فعالیتهای بدنی ، از کل بدن خود استفاده می کند و می توان گفت : رشد کودک از عضلات بزرگتری ، مثل ماهیچه های دست ، پا و حرکات عام آغاز شده و به حرکات خاص و عضلات کوچکتر پیش می رود ، به تدریج بیناین عضلات هماهنگی لازم صورت می گیرد ( از طریق میه لینی شدن تارهای عصبی ) و قلب کودک در این مرحله سنی ، خیلی سریعتر از مراحل قبل رشد می نماید .
ویژگیهای شناختی و عاطفی کودک پیش دبستانی ، بسیار مهم و با اهمیت است و بر اساس آنها ، می توان روشهای تربیتی و محتوای درسی را مشخص نمود .
کودکان پیش دبستانی ، بسیار فعال و پر جنب و جوش هستند ، آنها در عین اینکه فعالند ، بسیار زود خسته می شوند و کنجکاو و جستجوگر هستند. این ویژگی ، به عنوان یکی از اهرمهای مهم تعلیم و تربیت محسوب می شود و مربی باید به نحو احسن از آن استفاده نماید .
کودک پیش دبستانی ، به تدریج به مرحله هوش عملی نزدیک می شود. هوش عملی، هوشی است که جنبه حسی و تجربی دارد . فعالیتهای کودک ، حسی و تجربی اند.
کودک با بکار بستن هوش عملی ، به فعالیتهای آزاد می پردازد ، نتیجه کار خود را می بیند و با این مشاهده ، تغییراتی در دیدگاههای خود ایجاد می نماید .
حرکات کودکان پیش دبستانی ، انفرادی است ، علاقه به بازیهای انفرادی دارند ، خودخواه و خود محورند ، به حرکات نمایشی علاقمندند ، فعالیتشان مبتنی بر رغبتهای آنی ، ذاتی و طبیعی است ، نه رغبتهای اکتسابی و در انجام کارها ، به بزرگتران وابسته هستند .
برنامه هایی که در زمینه ویژگیهای جسمانی کودکان طراحی می شوند ، با توجه به اهداف زیر صورت می گیرند :
1-هماهنگی چشم و دست
2-هماهنگی دست و دهان
3-هماهنگی ماهیچه های بزرگ
4-بازی با وسایل و مواد قابل دست ورزی
5-رنگ آمیزی در فواصل معین
ویژگیهای کودک پیش دبستانی
1-یکی از ویژگیهای مهم کودک پیش دبستانی که در امر تعلیم و تربیت کاربرد فراوانی دارد ، مبحث جهان بینی او است . بر اساس تحقیقات انجام شده، جهان بینی کودک در این دوره بسیار محکم می باشد ، تصور او از دنیا خالی از مناسبات است ، رابطه علٌی در آن یافت نمی شود و علت و معلول را درک نمی کند ، برای مثال ، در پدیده های طبیعی ، انگیزه انسانی را دخیل می داند ، از لحاظ ذهنی ، فکر کودک در هم آمیخته است. وقتی به مجموعه ای می نگرد ، تنها به یک بُعد آن توجه دارد .
منظور از جهان بینی ، دیدگاه فرد نسبت به جهان اطراف خود می باشد. کودک پیش دبستانی ، از این لحاظ پیشرفت کرده ، مرحله ای را پشت سر گذاشته است و خود را از دیگران تمیز می دهد ، یعنی به تمیز خود از دیگران دست یافته، روابط موجودات جهان را دقیقاً درک نمی کند ، قادر به درک پدیده های جهان نمی باشد ، اصل علیت را به خوبی درک نمی کند، فکر منطقی ندارد ، جهان بینی او مبهم است ، روابط با دیگران را درک نمی کند و قادر به درک یک مجموعه نیست . او قادر نیست ، جهان را با اجزاء تشکیل دهنده آن تحلیل کند ، روابط بین اجزاء را ببیند ، قوه تحلیل در او شکل نگرفته و واقعیات را با خیال در هم می آمیزد . بنابراین ، درک او از پدیده ها عینی نیست و بیشتر ذهنی می باشد .
به منظور تقویت و اصلاح جهان بینی کودک ، باید اقداماتی از قبیل موارد زیر صورت گیرد:
پرورش یک سری مفاهیم اساسی در ذهن کودک .
2-خود مداری کودک پیش دبستانی : منظور از خود مداری ، این است که کودک، خود را محور عالم احساس می کند ، بر نقطه نظرات خود تأکید دارد، دارای انعطاف پذیری ذهنی و چرخش روانی جهت درک نظریات دیگران نیست و مسائل راتنها از دید خود بررسی می کند .
خودبینی ، یک بحث اخلاقی است ، بزرگسالان نیز خودبین هستند .
تفاوت خود مداری و خودبینی ، در این است که خود مداری یک مقوله شناختی ، اما خودبینی ، مقوله ای اخلاقی است . بزرگسالان نیز خودبین هستند و منافع خود را در نظر می گیرند ، اما کودک پیش دبستانی ، خود مدار است . بچه در مقوله خودمداری ، به کارهای خود آگاهی ندارد ، ولی بزرگسالان نسبت به خودبینی، آگاه می باشند .
کودکان در سالهای پیش دبستانی ، خود محورند ، یعنی قادر به سازگار کردن افکار و بیان تفکرات خود از نظر دیگران نیستند . برای مثال ، کتاب را به سمت خود می گیرند و از مادر می خواهند که آنرا بخواند . اغلب یک جلسه قصه گویی برای آنها ، با گفتگوهای نامربوط از جانب هر کودک همراه است .
کودکان متمایل به بازی ، کشف محیط و یادگیری ، از طریق اشیاء واقعی اند و از این طریق ، بهتر یاد می گیرند .
3-فراخنای محدود توجه : فراخنای تمرکز کودک پیش دبستانی نسبت به مسائل ، محدود است. برای مثال کودک سه تا شش ساله ، تنها بین هفت تا ١٥ دقیقه می تواند ، روی یک مسأله تمرکز داشته باشد و پس از آن، توجه او به سمت چیز دیگری معطوف می گردد .
بنابراین ، آنها نمی توانند ، فعالیتی را به مدت طولانی ادامه دهند و به مدت طولانی آرام بنشینند ، زیرا نیاز به تحرک و فعالیت جسمی دارند . آنها از تکرار ، به ویژه تکرار قصه ، داستان و اشعار ، لذت می برند .
4-تشخٌص طلبی ، یکی از ویژگیهای مهم کودک در مرحله پیش دبستانی، تشخص طلبی یا اثبات ذات است . کودک نیاز دارد که وجود خود را به دیگران اثبات کند احساس شدید شخصیت می کند ، شخصیتی که متمایز از دیگران است .
تشخص طلبی ، دارای جنبه های بسیار مهمی است ، از سه سالگی شروع می شود و مسبوق به سابق است ، یعنی ناگهانی رخ نمی دهد. هنگامی که کودک واژه " من " را به کار می برد ، به تدریج رشد می کند و در دوره پیش دبستانی ، از خود ، تشخص طلبی نشان می دهد .
به طور مثال ، او در برابر بزرگترها ، ابراز وجود و مخالفت می کند ، در برابر ارائه کمک به دیگران ، مقاومت می کند و با انجام کارهای مختلف ، اثبات وجود می کند .
از جنبه های تشخص طلبی این دوره ، نافرمانی ، سرکشی در برابر دیگران علاقمندی به جذب و برانگیختن تحسین آنها می باشد .
موریس دس معتقد است : دروغگویی بچه ها در سن پنج تا شش سالگی، ناشی از مسائل روانشناختی است ، نه اخلاقی . دروغ کودک ، برای جلب توجه دیگران و خودنمایی است و برای از بین بردن آن ، می توان از تقویت منفی استفاده کرد .
با توجه به ویژگیهای مختلف کودک پیش دبستانی ، از جمله فراخنای توجه محدود ، می دانیم که او نمی تواند ، به مدت طولانی آرام نشسته و هیچ تحرکی نداشته باشد ، از تکرار لذت می برد و توقع بیش از حد از او بیهوده است . هر چه زمان آموزش کودک ، کوتاه تر باشد ، میزان یادگیری او بیشتر است.
برای حفظ بهداشت روانی متناسب با ویژگیهای روانشناختی کودک پیش دبستانی ، باید با توجه به این ویژگیها با او برخورد نماییم تا لطمه و آسیبی به بهداشت روانی او وارد نگردد.
اهداف آموزش و پرورش پیش دبستانی
هدف ، یک نقطه مطلوب در تعلیم و تربیت است که فرایند تعلیم و تربیت به سمت آن سوق داده می شود . اهداف باید تکامل پذیر باشند . اهداف تعلیم و تربیت از پیش تعیین شده هستند ، باید تحت شرایط خاص ، قابلیت تغییر داشته ، تکامل پذیر و قابل تحقق باشند.
هدفهای آرمانی ، غیر قابل تحقق و غیر واقع بینانه ، برای تعلیم و تربیت، معقول و مناسب نیست . موارد زیر از ویژگیهای اهداف می باشند. در آموزش و پرورش پیش دبستانی و مقاطع بالاتر ، هدف بسیار مهم است، زیرا موجب هماهنگی فعالیت ها می گردد و به معلم و دانش آموز ، انگیزه می دهد . از طرف دیگر ، معیار ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، هدف است . دست یافتن به اهداف ، بیانگر آن است که آموزش و پرورش تأثیر مناسبی داشته و در رسیدن به اهداف خود ، موفق بوده است.
آموزش پیش دبستانی ، باید اهداف را به صورت رفتاری تعیین کند . اهداف رفتاری ، اهدافی هستند که منظور معلم را از آموزش ، به صورت رفتار قابل مشاهده و اندازه گیری بیان می کنند .
اهداف رفتاری ، سه شاخص بسیار مهم دارند :
الف ) قابل مشاهده و اندازه گیری هستند .
ب ) معیار دارند ، برای مثال ، اگر دانش آموز دبستانی به ٨٠ درصد سوالات پاسخ بدهد ، این معیار است . معیار ، ملاک قبولی دانش آموز را مشخص می کند .
ج ) هدف رفتاری ، شرایط را مشخص می کند .
هدفهای ما در دوره پیش دبستانی ، عبارتند از :
1-ایجاد رشد هماهنگی در دانش آموز : این رشد ، عبارت است از :
رشد عاطفی ، شناختی ، جسمانی و معنوی .
2-تقویت نظم و انضباط در دانش آموز
3-علاقمند کردن کودک به محیط دبستان
4-کنترل عواطف دانش آموز تا او به درستی ابراز وجود کند .
5-پرورش حواس پنجگانه
6-پرورش دقت
7-پرورش خلاقیت و کنجکاوی
8-ایجاد عادات بهداشتی و ایمنی
9-پرورش و سلامت جسمی و روانی دانش آموز .
10-زمینه سازی برای آموزش دبستانی
11-پرورش نظم ذهنی دانش آموز تا با اراده خود ، آموزشها را دنبال کند .
پرورش خودپنداری مثبت ، هدف مهمی در تمام مقاطع تحصیلی است.
تقویت خودپنداری در آموزش پیش دبستانی، همچون مقاطع دیگر، مهم است ، زیرا رابطه ای بسیار قوی ، بین تقویت، ایجاد خودپنداره و پیشرفت تحصیلی کودک در مقاطع مختلف، وجود دارد .
نکته قابل انتقاد در نظام آموزشی ، این است که بسیاری از معلمان، نه تنها خودپنداره کودک را تقویت نمی کنند ، بلکه آن را تخریب می کنند .
مربی باید تربیت کننده باشد ، نه اینکه دانش آموز را تحقیر کند . تقویت خودپنداره کودک ، باید سرلوحه فعالیتهای تربیتی والدین و مربی پیش دبستانی قرار بگیرد . نکته مهم ، ایجاد فرصت های یادگیری است که دانش آموز در آنها ، احساس موفقیت بکند و در خودپنداره وی موثر باشد .
یکی از اهداف این دوره ، شناخت کودک است که از راه مشاهده نیز ، می توان به این هدف نائل گشت . افرادی مثل مونته سوری و دکرولی ، عقیده داشتند که دانش آموز پیش دبستانی را باید در حین فعالیت های آزاد مشاهده کرد.
یکی دیگر از اهداف پیش دبستانی ، تعدیل درون نگری کودک و توجه کودک پیش دبستانی ، به اشیاء ، پدیده ها و اموری است که در بیرون قرار دارند، در نتیجه ، او جهان بینی بهتر و شناخت بیشتری از مسائل به دست می آورد .
هنگامی که ما توجه دانش آموز را به محیط بیرونی معطوف می کنیم ، او بیشتر به روابط ، رغبت ها ، مفاهیم اساسی ، پدیده ها ، خصوصیات اشیاء و روابط اشیاء و پدیده ها دقت می کند . این امر لزوماً موجب جهان بینی عینی تری در ذهن کودک پیش دبستانی خواهد شد .
خانه ، مدرسه و پیش دبستانی ، همه جا جزء زندگی فرد است و بین زندگی در خانه و پیش دبستانی ، نباید تفاوت باشد . ما باید فضای پیش دبستانی را طوری آماده سازیم که با انگیزه ها ، علائق و تجارب کودک هماهنگ باشد .
آموزش و پرورش برای زندگی است ، یعنی تعلیم و تربیت کودکان ، برای این است که بچه بتواند زندگی کند . به گفته دیویی : تعلیم و تربیت ، همان زندگی است . در تمام مراحل تربیت ، اگر محتوا طوری ارائه شود که با زندگی کودک عجین نشده باشد ، کودک علاقه ای به آنها نشان نمی دهد. اگر مسائل پیش دبستانی ، با زندگی واقعی دانش آموز و کودک پیش دبستانی ارتباط نداشته باشد ، منجربه بی میلی و بی رغبتی کودک می شود . هر چه ارتباط بیشتری بین موضوع درسی ، فعالیت های پیش دبستانی و زندگی واقعی کودک ایجاد شود ، موجب میل و رغبت کودک به این مسائل خواهد شد.
فرصتهای یادگیری مورد نیاز برای کودکان پیش دبستانی / ملاکهای گزینش مواد درسی در دوره ابتدایی / اهداف آموزش و پرورش ابتدایی و...
در دوره پیش دبستانی سه نوع فرصت وجود دارد :
1- فعالیتهای معلم ساخته
2- فعالیتهای خودیاری
3- یادگیری از طریق اکتشافات .
این موارد ابعاد برنامه درسی پیش دبستانی را تشکیل می دهند . یکی از اهداف مهم آموزش پیش دبستانی ، پرورش خلاقیت ، ابتکار و نوآوری است که یادگیری اکتشافی می تواند موجب این تواناییها شود .
آموزش و تسهیل یادگیری زبان
یادگیری زبان در کودک تدریجی صورت می گیرد . از دو سالگی زمینه بیان برخی از کلمات با معنی در کودک ایجاد می شود . یکی از اهداف آموزش پیش دبستانی پرورش زبان کودک است . در این دوره باید کودک را با مفهوم اسامی جمع آشنا کرد ، وظایف مربیان در این دوره عبارت است از : ایجاد زمینه برای تقویت مثبت قوه تکلم ، اصلاح تلفظ کودک و جمله بندی وی و افزایش خزانه لغات و ... .
بازیهای کودکان پیش دبستانی
تمایل ذاتی کودکان که از طریق آن بسیاری از جنبه های درونی خود را به نمایش می گذارند بازی نام دارد . کودکان از طریق بازی به شناخت دنیای اطراف می پردازند .
بازیها دو نوعند :
آزاد
قاعده دار
بازیهای کودک در دوره پیش دبستانی بیشتر آزاد و بی قاعده است و مربی باید آنها را ازاین بازیها به سمت بازیهای قاعده مند سوق دهد تا مفهوم قانون و قاعده در ذهن کودک شکل گیرد .
آموزش هنر به کودکان
حس زیبایی شناختی بدین معناست که قوه ادراک زیباییها را در کودکان ایجاد کنیم . زیباییها با هنر رابطه مستقیم دارند . کودکان در نظام آموزشی باید بتوانند آثار زیبا و بدیعی خلق کنند .
نقش مربی در آموزش هنر بسیار مهم است و باید :
1- هدف را تعیین کند
2- ایجاد مواد آموزشی لازم
3- ارزشیابی از عملکردهای صورت گرفته
آموزش ریاضی در کودکان پیش دبستانی
منظور از آموزش ریاضی ، زمینه سازی برای تشکیل مفاهیم عدد و مقار برای مراحل بعدی است.زمینه های آموزش ریاضی عبارتند از:ایجاد توانایی طبقه بندی و نظم و تربیت دادن،بازنمایی ، دانش منطق ریاضی، شمردن و انجام عملیات
آموزش علوم در پیش دبستانی
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله13 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله ویژگیهای کودک پیش دبستانی -اهداف آموزش و پرورش پیش دبستانی