احداث شهرهای جدید در ایران نیز بعد از انقلاب اسلامی مورد توجه‌مسؤولان قرار گرفت و از اوایل سال 1360 مطالعه و برنامه‌ریزی آن آغاز گردید. به‌همین مناسبت، شرکت عمران شهرهای جدید زیر نظر وزارت مسکن و شهرسازی‌شروع به فعالیت نمود و احداث 17 شهر جدید را برای اسکان سرریز جمعیتی 12شهر را در برنامه کاری خود قرار داد. بدین منظور وزارت مسکن و شهرسازی درراستای نیل به اهداف تعریف شده، لایحه ایجاد شهرهای جدید را به هیأت دولت‌تقدیم نمود که در تاریخی 20/9/64 به تصویب رسید.
2-1- اهداف عمده شهرهای جدید ایران:
1- اجرای طرح کالبندی ملی و توزیع مناسب جمعیت و اشتغال در سطح‌کشور در ارتباط با هدفهای استراتژیک
2- ایجاد مناطق مسکونی برای فعالیتهای جدید اقتصادی
3- کمک به اجرای کمی وکیفی برنامه‌های توسعه مسکن و ایجاد تعادل دربازار مسکن
3-1- نکته‌ای در حاشیه نوسازیها:
تجربه نشان داده است که پیش‌بینی طرحهای جامع و ای بسا طرحهای‌تجدیدنظر به علت شرایط ویژه ساخت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه با آنچه‌که در عمل در شهرها اتفاق می‌افتد، همخوانی ندارد. وفاق با هویت معماری وپیوند با حلقه‌های پرارزش گذشته، در ساخت و سازهای جدید از طریق تفکیکهای‌متداول به صورت خیابانهای موازی و یکنواخت با مقررات وضوابط طرحهای‌جامع میسر نیست.
مجموعه‌های مسکونی بسیار یکنواخت و فاقد فضاهای عمومی و ارزشهای‌بصری می‌باشند.
4-1- روشهای طرح محیط: (نظریه‌های اثباتی و هنجاری)
در حال حاضر طراحان قادر به استفادة صحیح از نظریه‌ها نیستند. به این‌دلیل که افراد حرفه‌ای بیشتر با استفاده از نظریه‌های هنجاری و با تکیه بر ادراک‌شخصی طراحی کرده‌اند. و در استفاده از نظریه‌های اثباتی که بعضی آن را نظریه‌تبیینی می‌نامند و توصیف و تبیین روشن پدیده‌ها و فرآیند شکل‌گیری آنها، ضعیف‌بوده‌اند. در نتیجه هرگاه طراحان برای مردمی با الگوهای رفتاری و دیدگاههای‌ارزشی متفاوت طراحی کرده‌اند در ادراک اثر طراحی بر زندگی مردم به نتایج‌اشتباهی رسیده‌اند.
با توجه به آنکه رشته‌های تحقیقی و علمی در حال چالش و تغییر مداوم‌هستند، بشدت از جهت بنیانهای نظری مورد توجه و نقد قرار گرفته‌اند. این توجه ونقد، بویژه در معماری و شهرسازی امروزه وجود داشته است.
یکی از محدودیتهای اساسی نهضت معماری تجدد، تدوین نشدن مبانی‌نظری آن عنوان شده است. باید این نکته را ذکر کرد که بسیاری از طراحان بویژه،معماران از وضع موجود راضی‌اند، آنها معتقدند که دانش موردنیاز طراحی خوب‌بیش از آنچه با کشف و شهود بدست میآید، نیست. آنها معتقدند که معرفت حاصل‌از درک عمومی جامعه برای طراحی کفایت می‌کند و اعتقاد دارند هدف معماری‌بیان شخصیت مستقل آن می‌باشد. (Norberg - Schulz 1965)
اگرچه بسیاری از طرحهای خوب از این طریق بوجود آمده‌اند، اما مخارج‌روزافزون ساختمان و گوناگونی استفاده کنندگان از محیطهای طراحی شده،طراحی براساس نظم شخصی را با ابهام مواجه ساخته است.
اگر طراحان به زبان خصوصی تکلم کنند از هم آهنگ کردن رشته‌های دیگرعاجز خواهند ماند. در رشته‌های دیگر ارباب تخصص مورد احترامند برای آنکه نه‌فوراً ولی سرانجام می‌توانند کارهای خود را توضیح دهند. معمار متخصص‌معمولاً با توسل به معجزات و نبوغ هنرمندانه خویش که مدعی آن است، جلب‌احترام می‌کند.
در دهه‌های 70 و 80 میلادی با رشد مکتب فراتجدد، تغییر جهتی در توجه‌طراحان به زیبایی‌شناسی نمادین و تاحدودی نیز به جنبه‌های اجتماعی طراحی‌ایجاد شد. نتیجه این حرکت بجای تغییر بنیادین فکری، ارائه شیوه‌های جدیدزیبایی‌شناختی بود. پایه معرفتی و مبانی نظری هر حرفه‌ای نیاز به یک ساختاراولیه قوی دارد.
در حال حاضر اساس مبانی نظر معماری بر دیدگاههای افراد معمار یا مکاتب‌فکری معماری استوار است. این مبانی بر هنرمند بودن معمار و بر باورهای فردی‌معماران در مورد معماری خوب تأکید دارد. توجیه این باورها و جهان‌بینی‌معماران کمتر به روشنی بیان شده است. طراحان حرفه‌ای اطلاعات زیادی از جهان‌هستی را در ذهن خود محفوظ نگاه داشته‌اند. معرفت شخصی یک معمار دردسترس دیگران نیست و امکان آزمودن و کاربرد آن وجود ندارد.
مبانی نظری اثباتی، درک ما را از محیطهای طبیعی و ساخته شده و نقشی که‌در زندگی مردم دارند بالا می‌برد. همان گونه که گفته شد، مبانی نظریه اثباتی،پژوهش و حرفه معماری، در تداوم و پیوستگی کامل هستند. این تداوم با آزمون‌فرضیه‌ها بدست میآید. بدین ترتیب که هر طرح شهری، طرح منظر یا طرح یک‌ساختمان، فرضیه یا مجموعه‌ای از فرضیه‌هاست که در چارچوب نظریه‌های‌معماری آزموده میشود. این آزمون می‌تواند از طریق ارزیابی نظام یافته بنای‌ساخته شده با نظرخواهی از طراح، تأمین کننده مالی و استفاده کنندگان، پس ازبهره‌برداری از آن انجام پذیرد.
الف - مدل مفهومی نظریه هنجاری برای رشته‌های طراحی
ب - مدل مفهومی نظریه اثباتی برای رشته‌های طراحی
5-1- نظریه اثباتی:
نظریه اثباتی در رشته‌های طراحی مانند دیگر رشته‌های کاربردی شامل‌نظریه‌های محتوایی و رویه‌ای است. نظریة محتوایی به ماهیت پدیده‌هایی که‌معماران و دیگر طراحان با آن سر و کار دارند، می‌پردازد. موضوع نظریه محتوایی،کیفیت محیط و چگونگی عملکرد آن و قابلیتهای آن برای تأمین نیازهای جسمانی وروانی انسان است. بنابراین برای تعریف مسائل نظری رشته‌های طراحی مدلی ازنیازهای انسانی موردنیاز است. یکی از مهمترین مدل‌های مبنا متعلق به‌روان شناسی بنام آبراهام مازلو (1954) است. در ارضای نیازهایی که آبراهام‌مازلو تشخیص داده است. تأمین امنیت، احساس تعلق، عزت نفس، خودشکوفایی ورضایت شناختی و زیبایی شناختی نقش مهمی دارند.
نظریة رویه‌ای با ماهیت رویه عملی طراحی در رشته‌های طراحی محیط، سرو کار دارد. فرآیندهای طراحی می‌توانند جزییات بیشتری داشته باشند. این‌فرآیندها اگر علمی نباشند، حداقل می‌توانند با موشکافی بیشتری تدوین شوند.فرآیند طراحی به هر حال نمی‌تواند کاملاً علمی باشد ولی با استفاده از روشهای علمی‌و شبه علمی می‌تواند توصیف و تبیین شود.
بنابراین به طور کلی نظریه رویه‌ای به دانش فرآیند تحلیل، ابداع و ارزیابی ونظریة محتوای به معرفت محیط، استفاده مردم از آن، چگونگی ارتباط مردم درمحیط و نگرش مردم به محیط مربوط میشود.
هدف تدوین نظریة محتوایی کاهش عدم قطعیت تصمیم‌گیریهای طراحی‌است. در دوره‌ای طولانی پرداختن به فرآیند طراحی منع شده بود و بیم آن می‌رفت‌که درک فرآیند طراحی، تفکر خلاقانه و نقش خلاقانه طراحان را مختل سازد. بسیاری‌از طراحان معتقدند که فرآیند طراحی پیچیده‌تر از آن است که قابل توضیح باشد.این موضع‌گیری قابل قبول نیست زیرا پذیرفتن آن سؤالهای جدی از رشته معماری‌را بدون پاسخ می‌گذارد و در نتیجه مانع پیشرفت آن میشود.
فرآیند طراحی تحت تأثیر زمینه وقوع آن و نگرش طراح به جهان هستی است.این فرآیند به میزان زیادی تحت تأثیر نظریه محتوایی طراح است. دانش حاصل ازارزیابی نتایح عملی طراحی موجب تقویت یا تغییر نظریه محتوایی میشود. مراحل‌اصلی فرآیند طراحی محیط به دلیل آنکه فرآیندی از تصمیم‌گیری است می‌تواند یک‌مدل عمومی تصمیم‌گیری به حساب آید.
شناخت، طراحی، گزینش و اجرا و ارزیابی پس از بهره‌برداری و اجرا مراحل‌اصلی فرآیند طراحی محیط هستند که در ارتباط تنگاتنگ با دانش محتوایی طراح‌قرار می‌گیرند. مرحلة شناخت خود شامل مراحلی تحت عنوان شناخت اولیه و تعیین هدف‌و برنامه‌ریزی می‌باشد.
افرادی که بیشتر در حرفه طراحی فعال هستند، ترجیح می‌دهند این مراحل رابرنامه‌ریزی، طراحی، ارزیابی و تصمیم‌گیری، اجرا، ارزیابی پس از بهره‌برداری‌بنامند. فرآیند طراحی محیط به طورکلی فرآیندی خطی است ولی لزوماً هر مرحله‌پس از اتمام مرحله قبل آغاز نمی‌شود.
روش فنی که انجام عقلایی و عینی یک مرحله فرآیند را به طور کامل میسرسازد وجود ندارد، فرآیند شامل شمار قابل توجهی رد گمشده است. هرگاه که برای‌طراحی اطلاعات بیشتری نیاز باشد یا طراحی نتواند به مجموعه‌ای از نیازها پاسخ‌گوید، در فرآیند رَدهای گمشده و کمبود اطلاعات وجود دارد. (Zeisel 1981)
فرآیند طراحی، جدلی است و شامل پیش‌بینی و ارزیابی پیش‌بینی‌هاست.پیش‌بینی‌های مطلوب به نظریه‌های خوب در مورد پدیدة موردنظر وابسته‌اند.
- مدل عمومی استفاده از نظریة‌اثباتی (نظریه‌های رویه‌ای و محتوایی) درطراحی محیط
2-دانش محتوایی
کیو آیزومی معتقد است که بعضی از ساختمان‌ها برای کارکرد درست‌ماشین و تجهیزات طراحی شده‌اند تا افرادی که با این تجهیزات کار می‌کنند و درساختمانهای دیگری به نیازهای مردم بیشتر اهمیت داده میشود. آیزومی گونه اول‌را آنتروپوزمیک و گونه دوم را آنتروپوفیلیک (انسانی) نامیده است. درساختمانهای آنتروپوفیلیک باید محیط قابلیتهایی برای تأمین نیازهای انسان داشته‌باشد و با او وفق پیدا کند. طراحی یک مجموعة مسکونی از زمرة همین فضاهای‌آنتروپوفیلیک است. قابلیتهای موردنظر ما همان مدل سنتی ویتروویوس یعنی‌سودمندی - استحکام - زیبایی است، که برای تأمین نیازهای انسانی تشخیص داده‌شده توسط آبراهام مازلو (1954) شامل امنیت - احساس تعلق - عزت نفس -خودشکوفایی - رضایت شناختی و زیبایی شناختی بکار گرفته میشود.
در مورد قابلیتهای محیط برای رفع نیازهای انسان ابتدا نظرات سر.ج. چرمایف وکریستوفر الکساندر و همچنین کوین لینچ را بررسی می‌نماییم و سپس به تعاریفی از خانه ای نگریم هک در همة آنها به نوعی به قابلیتهای محیط مطلوب برای پاسخگویی به نیازهای انسانی اشاره شده است:
الف - نظریات سر. ج. چرمایف و کریستوفر الکساندر:
در کتاب عرصه‌های زندگی جمعی و زندگی خصوصی بر بعضی از معیارهابدین گونه تأکید شده است:
1- مقیاس انسانی 2- حفظ ایمنی و امنیت فرد 3- آلودگی هوا و اختلال‌آرامش درونی 4- تمایز عوامل و عرصه‌های مختلف شهر (جدابودن عرصه‌ها)
ب - کوین لینچ در کتاب Good city form به ارائه معیارهای 7 گانه برای‌محیط زیست خوب شهری می‌پردازد:
1- قابلیت زیست 2- قابلیت درک 3- انطباق خوب فرم بر عملکرد 4-دسترسی مناسب 5- قابلیت کنترل، مراقبت، نظارت 6- کارآیی 7- عدالت
ج – تعاریف خانه
1- خانه جایی است که ساکنان آن احساس ناراحتی نکنند و اندرون خانه یاجایی که زن و بچه زندگی می‌کنند می‌بایست تنوع زیادی داشته باشد، تا احساس‌خستگی پیدا نشود. (استاد پیرنیا)
2- خانه پوششی است که در تطابق با برخی از شرایط رابطه صحیحی مابین‌محیط خارج و پدیده‌های زیستی انسان برقرار می‌سازد. در خانه، باید یک فرد یا یک‌خانواده زندگی کند، یعنی اینکه راه برود، بخوابد، دراز بکشد، ببیند، فکر کند.(لوکوربوزیه)
3- خانه مرکز جهان است برای ساکنانش و برای محله‌اش، شاخص‌ترین بنادر تحکیم مکان. (مور)
4- خانه در درجه اول یک نهاد است و نه یک سازه، و این نهاد برای مقاصدپیچیده‌ای بوجود آمده است. از آنجا که احداث یک خانه پدیده‌ای فرهنگی است، شکل‌و سازمان فضایی آن بشدت تحت تأثیر فرهنگی است که بدان تعلق دارد. حتی در آن‌زمان نیز که خانه برای بشر اولیه به عنوان سرپناه مطرح بود، عملکرد فضا تنها درفایده، صرف فضای عملکردی، خلاصه نمی‌شد. وجه سرپناهی به عنوان وظیفه‌ضمنی ضروری و انفعالی مطرح بود و جنبه مثبت مفهوم خانه، ایجاد محیطی برای‌زندگی خانواده به مثابه واحد اجتماعی بود. (راپاپورت - خلاصه شده از کتاب شکل‌خانه و فرهنگ)
5- از میان فضاهای پیرامونی، خانه بلافصل‌ترین فضای مرتبط با آدمی است‌که انسان به طور روزمره از او تأثیر می‌گیرد. اولین فضایی است که آدمی احساس‌تعلق فضایی را در آن تجربه می‌کند و مجموعه حواس پنجگانه دائماً سرتاسر آن راطی می‌کند و در مدت زمان کوتاهی بدان خو می‌گیرد.
خانه شما مکانی است که اولین تجربه‌های بی‌واسطه با فضا، در انزوا یا درجمع، صورت می‌گیرد و خلوت با خود، همسر و فرزندان و دیگران در آن ممکن‌می‌گردد.
(گزارش تحقیقاتی‌کاربرداصول معماری خانه‌های ایرانی‌درطراحی‌مسکن معاصر)
در اینجا دانش محتوایی ما شامل سه قسمت است:
1- کاهش هزینه ساخت در سطوح مختلف تواناییهای مالی و اجرایی کارفرما
2- تأمین قرارگاه رفتاری برای فعالیتهای جمعیت استفاده کننده
3- انسانی ساختن فضاها
1-2- کاهش هزینه ساخت و ساز در سطوح مختلف تواناییهای مالی و اجرایی‌کارفرما
فواید کاهش هزینه ساخت به طور مستقیم به کارفرما می‌رسد و به طورغیرمستقیم در صرفه‌جویی در منابع آشکار میشود.
پایین آوردن هزینه ساخت نباید منجر به این شود که بعداً چندین برابر مبلغ‌صرفه‌جویی شده دوباره صرف تعمیر و نگهداری از مجموعه شود بلکه همواره بایدبا نوعی دوراندیشی انجام شود. حتی اگر کارفرمایی قید کند که از لحاظ مالی به‌هیچ وجه مشکلی ندارد طراح نباید برای انجام فعالیتی که می‌تواند با مبلغ A انجام‌شود تدابیر غلطی اتخاذ کند که آن فعالیت با تأمین همان کیفیتهای قبلی هزینه‌ای‌بیشتر از A را طلب کند. نتیجه اینکه همان طوری که مطرح کردیم پایین‌آوردن‌هزینه‌ها در هر سطحی از تواناییهای مالی و اجرایی کارفرما می‌تواند مطرح باشد.
برنامه‌های پیشنهادی باید در زمینه‌های زیر تکلیف را روشن کند:
1- مشخص کردن تعداد طبقات بهینه برای ساخت و ساز
2- کامل کردن بعضی از قسمتهای داخلی بنا توسط خریدار برای آنکه هم‌سلایق او تأمین شود و هم از دوباره کاری پرهیز شود و هم بنا با قیمت کمتری دراختیار خریدار قرار گیرد.
3- انتخاب و اجرای سیستم تأسیساتی (آب گرم - سرمایش - گرمایش) ازلحاظ منبع و توزیع
4- انتخاب نوع سقف و نحوه اجرای آن
5- انتخاب نوع اسکلت و نحوه اجرای آن
6- انتخاب نوع جداره‌های داخلی و نحوه اجرای آن
7- انتخاب جنسیت‌های نما و نحوه اجرای آن
در برنامه‌هایی که برای انتخاب اجزا و اجرای قسمتهای مختلف در این قسمت ارائه میشود، باید مسائل زیر مدنظر باشد: (بندهای 3 تا 7)
- اصلاح روشهای اجرا
- استفاده از مصالح بومی
- استفاده از نیروی بومی (نیروی انسانی و ماشین آلات)
- نحوه انجام هزینه (دفعی - تدریجی)
2-2- تأمین قرارگاه رفتاری
در هر سازمانی رسمی یا اجتماعی چه در مقیاس یک کارخانه یا در مقیاس‌یک خانه تک واحدی تشخیص نظام‌های فعالیت و قرارگاههای رفتاری تأمین کننده‌آنها بسیار مهم است. یکی از اصلی‌ترین دلایل ایجاد و توسعه شهرها تأمین‌فعالیتهای جاری و بالقوه انسان است. پاسخ به نیازهایی چون احساس تعلق و عزت‌نفس و پاسخگویی به نیازهای شناختی از مسائل مورد توجه مازلو هستند که درقرارگاه رفتاری تجلی می‌یابند.
دیوید هاویلاند (1969) برای توضیح واحدهای مجزای رابطه - رفتار محیط‌در طراحی معماری واژه فضای فعالیت را بکار برده است و در روان‌شناسی‌اکولوژیک به جای فضای فعالیت مفهوم قرارگاه رفتاری بکار رفته است.
محیطهای جدید تمیزتر و بهداشتی‌تر از قبل هستند ولی غنای کمتری از لحاظ‌رفتاری دارند. برای غنی ساختن فعالیتها باید میزان تمایل مردم به رفتارهای خاص‌را شناخت و از این مطلب در ساخت دیالوگهای مختلف محیط که رفتارهای مختلف‌را تأمین می‌کند بهره جست. مشاهدات میدانی با استفاده از روشهای مداخله‌گرا وغیر مداخله‌گرا که در شناخت توضیح داده میشود. در تشخیص قرارگاههای‌رفتاری بسیار مهم است.
سیاستگذاران و طراحان نسبت به نیازهای نوجوانان غفلت زیادی کرده‌اند.در غیاب امکان قانونی خودآزمایی و ماجراجویی اغلب نوجوانان به رفتارهای ضداجتماعی رو می‌آورند. (Brooks 1974)
در بیشتر نقاط دنیا نوجوانان مکانهای خاص خود را کسالت‌آور می‌دانند.همچنین طیف وسیعی از افراد سالمند قرار دارند که نیازهای خاص خود را دارند وفضاهای خاص فعالیتهای خود را طلب می‌کنند.
بسته به اینکه انسانها از کدام قشر اجتماعی و از کدام فرهنگ و کشور باشندرفتارهایی را از حیطه شخصی تا اجتماعی بروز می‌دهند که هرکدام از این رفتارهافضاهای خاص خود را می‌خواهند.
انسان در استفادهة شخصی از فضاهای‌غیرخصوصی ممکن است به تعامل اجتماعی با دیگران بپردازد و یا اصلاً به نیت‌انجام تعامل اجتماعی به یک نهاد اجتماعی مراجعه نماید.
سعی طراح باید بر آن باشد تا میزان تعاملات اجتماعی را در فضاهای غیرخصوصی با اتخاذ تدابیری بالا ببرد.
1-2-2- فضاهای چند عملکردی
در این بین فضاهایی وجود دارند که انجام چند فعالیت رادر خود حمایت می‌کنند که آنها را فضاهای چند عملکردی می‌نامیم.
یکی از طرفداران استفاده از فضاهای چند منظوره در مناطق شهری جین‌جاکوبز است که در کتابش بنام زندگی و مرگ شهرهای بزرگ آمریکا نکات عمده‌شکست مجموعه‌های شهری، که عملکرد فضای آنها براساس تک عملکردی بودن‌فضاها بوده را توضیح داده است.
فواید چند عملکردی بودن فضاها:
- ایجاد روابط سالم و معتدل اجتماعی بین تمامی اقشار
- صرفه‌جویی اقتصادی
- ایجاد امنیت در فضا
اختلاط کاربری‌ها یا چند عملکردی بودن فضاها در نقاط شهری آن فضاها رابه کمال مطلوب می‌رساند و امنیت آنها را تأمین می‌کند.
2-2-2- تعامل اجتماعی و محیط ساخته شده
تعامل اجتماعی و دلبستگی مردم با محیطهای اجتماعی ساخته شده رابطه‌ای‌تنگاتنگ دارند. مطالعه لئون فستینگر و همکارانش در مجموعه مسکونی وست‌گیت که در مؤسسه فن‌آوری ماساچوست انجام شد بروشنی تأثیر طراحی محیط را برتماس‌های اجتماعی مردم نشان می‌دهد. در مطالعه وست گیت فاصله کارکردی بین‌واحدهای مسکونی کوتاه بود و درهای واحدهای مسکونی به هم نزدیک بود و اغلب‌از برخوردهای رو در رو استقبال میشد. در ساختمانهای دو طبقه، صندوِهای‌پستی ساکنین طبقه بالا در مکانی مشترک در طبقه پایین کنار در ورودی قرارداشت.
ساکنین طبقه بالا از ساکنین طبقه پایین که هرکدام دارای اتاقها با ورودی وصندوق پست مجزا بودند تماس اجتماعی بیشتری داشتند.
تعامل اجتماعی در فضای یک واحد مسکونی نیز می‌تواندمطرح باشد.
چیدمان وسایل و همچنین روابط فضایی داخلی می‌تواند بنحوی باشد تاتعامل بین افراد خانواده را بالا ببرد.
چیدمان اثاث اتاق می‌تواند تعامل اجتماعی را بالا ببرد و فاصله بین افرادتعریف کنندة صمیمیت و نزدیکی بین آنهاست. البته چیدمان اثاث ممکن است تحت‌تأثیر مکان قرارگیری پنجره‌ها و یا درها و کمد نیز قرار بگیرد.
استفاده از واژه‌های اجتماع‌پذیر و اجتماع گریز بیانگر فضاهایی است که‌مردم را دور هم جمع می‌کند یا از هم دور می‌کند. این واژه‌ها را همفری اُسموند(1960) در زمان مدیریت بیمارستان ساسکا در کانادا تعریف کرد.
در مکانهای عمومی گاه فضاها اجتماع پذیرند و ملاقاتهای مردم را میسرمی‌سازند و گاه اجتماع گریزند و هیچ فضای تجمعی در آنها درنظر گرفته نشده‌است.
همچنین گنز (1976) از مطالعه مجموعة مسکونی وست گیت نتیجه گرفت‌هرگاه تغییر در شیوة زندگی مردم با تغییر در محیطهای مسکونی همراه شود حتماًتمایل قبلی برای آن وجود داشته است. بدون درنظر گرفتن تمایلات و انگیزشهای‌جمعیت موردنظر این ادعا که طراحی بتواند نتایج رفتاری ویژه‌ای داشته باشدبسیار سؤال برانگیز است.
3-2-2- مرکزیت کارکردی و محیط ساخته شده
هرچه منطقه مسکونی از امکانات عمومی مشترک دورتر باشد، همبستگی‌اجتماعی ساکنین آن کمتر میشود. آنتونی والاس (1952) معتقد است که با ضعیف‌شدن مرکزیت کارکردی امکانات عمومی بین مردم تنش ایجاد میشود و ازنهادهای عمومی کمتر استفاده میشود. در چنین شرایطی فرصتهای ملاقات مردم‌نیز کمتر میشود. اگر مردم به تماس اجتماعی نیاز داشته باشند، در هر محیطی‌زمینه آن را فراهم می‌آورند. در بعضی از محیطها این زمینه آسان‌تر بوجود میآید.
برای توضیح مطلوب بودن تعامل اجتماعی دلایل زیادی وجود دارد،اصلی‌ترین دلیل آن است که رابطه متقابل اجتماعی برای پاسخ به نیازهای انسانی به‌پیوندجویی و احساس تعلق به یک مکان یک ضرورت است. در محیطهای محلی که‌تعامل اجتماعی قابل توجهی وجود دارد، میزان جرم و جنایت پایین‌تر است، زیراوظایف و التزامات اجتماعی روشن‌تر، حمایت مردم از یکدیگر بیشتر و ازخودبیگانگی کمتر است.
در قسمت تدوین برنامة قرارگاه رفتاری علاوه بر آگاهی‌های خودی ازشناخت مداخله‌گرا و غیر مداخله گرا در قسمت شناخت استفاده میشود و برنامه‌هادر سه زمینه فضای خصوصی شامل فضای داخلی واحد مسکونی و فضای بازخصوصی، فضای همسایگی شامل فضای نیمه خصوصی و یا نیمه عمومی وفضاهای عمومی تدوین می‌گردد.
3-2- انسانی ساختن فضاها
انسانی ساختن فضاها یعنی رعایت کردن اصول انسان سنجی و مهندسی‌عوامل انسانی به همراه تامین مسائلی نظیر خلوت، نقشه شناختی و… درمحیط ساخته شده، برای نیل به این مقصود که محیط ساخته شده‌سطوح قابل قبولی از آسایش جسمانی و روانی را فراهم بیاورد.
1-3-2- روشنایی
یکی از قابلیتهای محیط ساخته شده، تأمین روشنایی مجموعه است. در شب‌به اندازه کافی و در نقاط مناسب روشناییهای مصنوعی داشته باشیم. و در طول روز از سطح‌فضاهای داخلی یک واحد مسکونی تا عرصه‌های عمومی احتیاجی به‌روشن کردن چراغ روشنایی در هیچ فضایی پیدا نکنیم.
2-3-2- فضاهای بدون مانع
قابلیتهای محیط برای بخش بزرگی از جمعیت که از نظر فیزیولوژیک توانایی‌کمتری دارند، محدودیت ایجاد می‌کند. برای این افراد قابلیتهای محیط به شکلهای‌مختلفی کاهش پیدا می‌کند. اگر مسیرهای حرکت ناهموار باشد. برای عده زیادی یک‌مانع حرکتی است. درهایی که سنگین هستند و بزور بسته می‌شوند نیز یک مانع‌حرکتی دیگر محسوب می‌شوند.
نشانه‌گذاری روشن محیط و طراحی کالبدی خوانا برای جهت‌دهی به‌ناشنوایان کمک می‌کند، افراد نابینا مشکلات خاص خود را دارند. تصور محیط‌برای آنها بسیار مهم است. به آنها آموخته میشود برای فرم دادن به نقشه شناختی‌به بافت صداهای محیط توجه کنند. علاوه بر ناتوانان حرکتی سالمندان نیز برای‌حرکت در محیط احتیاج به لحاظ کردن نکاتی در طراحی مسیرها دارند.
3-3-2- فضاهای متناسب با ابعاد بدن انسان و نحوه انجام فعالیت او
یکی ازمسائلی که در طراحی فضاهای سکونتی در شهر مدنظر است تعیین‌اندازه عرصه‌های مختلف می‌باشد. تعیین اندازه فضاهای مختلف سکونتی از واحدمسکونی تا فضای همسایگی و بالاتر به ابعاد بدن انسان و نحوه انجام فعالیتهای روزمره او بستگی دارد. حدود فضاهای همسایگی وزیر محله و محله‌و همچنین نحوه بدست آوردن آنها را در برنامه‌ها خواهیم خواند و برای بدست‌آوردن حدود متراژ واحدهای مجموعه در این پروژه بدین ترتیب عمل‌می‌کنیم:
1- در مرحلة شناخت با توجه به نحوه زندگی استفاده کنندگان حدود حداقل‌تا حداکثر متراژ واحدهای 1 تا 6 خوابه مناسب برای جمعیت استفاده کننده راارزیابی می‌کنیم.
2- در مرحله شناخت توانایی مالی یک استفاده کننده با بعد خانوار 4 نفر را به‌طور تقریبی سنجیده میشود و حداقل قیمت فروش مسکن که پروژه برای کارفرماسودآوری داشته باشد نیز بدست میآید.
3- از تقسیم دارایی استفاده کنندگان بر حداقل قیمت فروش کارفرما،عددی‌بدست میآید که، مساحت تقریبی قابل خرید یک واحد 3 خوابه برای یک‌خانواده با بعد خانوار 4 نفر است. چنانچه این رقم در محدودة بدست آمده درقسمت 1 برای یک واحد 3 خوابه بود به مرحله بعد می‌رویم.
4- در مرحلة شناخت در این قسمت با تقسیم مساحت بدست آمده در مرحله 3 بر عدد 4 (تعدادنفرات خانواده) سرانه مسکونی مفید بدست میآید (به نکته 1 توجه شود) که براساس آن میتوان با توجه‌به حدود بدست آمده در مرحله 1، مساحت حدودی تمام واحدهای 1 تا 6 خوابه را، برای این پروژه در قسمت تدوین برنامه‌ها تخمین زد.
-نکته 1: سرانه مسکونی مفید بدست آمده در مرحلة 4 باید با عددی که ازتقسیم زیربنای مفیدی که طبق آیین نامه اجازه ساخت آن را داریم به تعداد نفراتی‌که در مجموعه ساکن خواهند شد، بدست میآید؛ حدوداً یکی باشد. (این تسمت بایددر مرحلة شناخت و در قسمت به سمت آوردن سرانه مفید مسکونی انجام شود تا سرانه مفید مسکونی که قرار است در تدوین برنامه‌استفاده شود، مطمئن باشد.)
- فهرست مطالب:
- پیشگفتار 1
- شهرهای جدید در ایران
2-1- اهداف عمده جدید ایران
3-1- نکته ای در حاشیه نوسازیها
4-1- روشهای طارحی محیط (نظریه های اثباتی و هنجاری)
5-1- نظریة اثباتی
- دانش محتوایی
1-2- کاهش هزینة ساخت و ساز در سطوح مختلف توانییهای کارفرما
2-2- تامین قرارگاه رفتاری
1-2-2- فضاهای چندگانه عملکردی
2-2-2- تعامل اجتماعی و محیط ساخته شده
3-2-2- مرکزیت کارکردی و محیط ساخته شده
3-2- انسانی ساختن فضاها
1-3-2- روشنایی
2-3-2- فضاهای بدون مانع
3-3-2- فضاهای متناسب با ابعاد بدن انسان و نحوة انجام فعالیت او
4-3-2- طراحی اقلیمی
5-3-2- راحتی نگهداری از مجموعه
6-3-2- جلوگیری از آلودگی محیط زیست و رعایت اصول بهداشتی
7-3-2- باقی ماندن اهالی در مجموعه در شرایط مختلف اقتصادی و جمعیتی
8-3-2- استفادة بهینه از فضا
1-8-3-2- استتفادة بهینه از فضای سکونتی از سطح بالاتر از همسایگی
9-3-2- خلوت (فضای شخصی ـ قلمروپایی)
1-9-3-2- خلوت
2-9-3-2- فضای شخصی
3-9-3-2- قلم و پایی
10-3-2- پیش گیری از خطرات (آتش سوزی – باران شدید یا سیل – زلزله و ریزش بنا)
11-3-2- نقشه شناختی
1-11-3-2- عناصر شهر از نظر لینچ
2-11-3-2- عناصر شهر از نظر الکساندر
3-11-3-2- بافت شهر (عامل بوجود آورنده شهر)
1-3-11-3-2 چگونگی ترکیب فضاهای پر و خالی
2-3-11-3-2- تراکم
4-11-3-2- فضای محیطی و فضای پس مانده شهری معاصر
5-11-3-2- ارزشهای زیبایی شناختی محیط
1-5-11-3-2- زیبایی شناس فرمی
1-1-5-11-3-2- نظم و بی نظمی
2-1-5-11-3-2- قوانین گشتالت
1-2-1-5-11-3-2- اصل تشابه
2-2-1-5-11-3-2- رابط دراکی بین اجزاء مشابه و کل
3-2-1-5-11-3-2- تنوع و رابط آن با ادراک فاصله در مسیرهای شهری
4-2-1-5-11-3-2- جهت یابی
5-2-1-5-11-3-2- یک مرتبگی یا غیر مترقبه بودن
3-1-5-11-3-2- تحقیقات تجربی اخیر
2-5-11-3-2- زیبایی شناسی نمادین
1-2-5-11-3-2- رویکرد یونگی نمادگرایی
2-2-5-11-3-2- نور محیط
3-2-5-11-3-2- رنگ
6-11-3-2- مقیاس انسانی
- شناخت
1-3- شناخت وضع موجود
1-1-3- شناخت پرند
2-1-3- شناخت عوامل
1-2-1-3- شناخت کارفرما
1-1-2-1-3- امکانات کارفرما برای ساخت و ساز
2-1-2-1-3- خواسته های کارفرما
2-2-1-3- شناخت استفاده کنندگان
1-2-2-1-3- توزیع درصدی متقاضیان بر اساس بعد خانوار و میانگین بعد خانوار
2-2-2-1-3- توزیع درصدی متقاضیان بر اساس سن
شامل 93 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود تحقیق احداث شهرهای جدید در ایران
