هدف :
شناسایــــی پرت آب در شبکه های آب رسانی شهری بصورت های فیزیکی و غیر فیزیکی که از مخازن ذخیره و لوله های اصلی شبکه توزیع آب شهری و نیز شبکه های فــرعی و انشعابات مشترکین که ممکن است بصورت نشت آب و یا ترکیدگی لوله های اصلی و فرعی شبکه و انشعابات و شیرهای شبکه به خارج از ســــیستم توزیع آب منتقل شود و حجم عظیمی از آب سالم و بهداشتی هدر میرود که با مشکلات فراوانی تولیـــــــد و در بعضی از شهرها تصفیه می شود و هزینه های هنگفتی را شرکتــهای آب و فاضلاب بابت آن خرج می نمایند و در کشور ما علاوه بر آنکه از نظر اقتصادی هزینه های کلانی متوجه دولت در این زمینه می شود کشور ما دارای منابع محدود آب می باشــــــد و در بیشتر موارد 60-40 درصد آب تولید شده برای شرب شهری بصورت تلفات هدر میرود که رقم بسیار بالایی است .
بنابراین شناسایی راههای بروز تلفات آب و ارائـــــه راهکارهـــــای مقابله با آن شکلات زیادی را از پیش پای صنعت نوپای آب و فاضلاب کشور بر میدارد.
تعریف آب به حساب نیامده : (پرت شبکه یا تلفات شبکه)
تلفات آب در شبکه آبرسانی شهری به دو صورت مشهود است .
الف :تلفات فیزیکی آب.
ب : تلفات غیر فیزیکی .
تلفات فیزیکی:
آب بصورت نشت از مخازن ذخیره آب ،نشت ازلوله ها و شیر فلکه ها و تلفات آب ناسی از اتفاقات و شکستگی لوله های اصلی و فرعی و نیز انشعابات .
تلفات غیر فیزیکی آب :
عدم کارکرد صحیح کنتور های حجمی موجود دروروی و خروجی مخازن ذخیره آب که ممکن است مقدار حجمی را کمتر یا بیشتر از میزان واقعی نشان دهد
عدم کارکرد صحیح کنتور های مشترکین
کنتور های خراب ،کنتور های معکوس ،کنتور های دست کاری شده توسط مشترک یا افراد غیر مجاز دیگر
انشعابات غیر فنی و غیر اصولی
عدم وجود کد بندی و پلاک کوبی اماکن
خطای انسانی
بنابراین اتلاف آب در شبکه ها ممکن است به یکی از صورت های فیزیکی و غیر فیزیکی صورت گرفته باشد . برای کاهش میزان تلفات آب باید عوامل ایجاد تلفات در شبکه شناسایی شود و بعد از شناسایی راههای جلوگیری از ایجاد تلفات بررسی شود . [1]
بخش اول :
شناسایی عوامل ایجاد تلفات آب در
شبکه های آب رسانی
شناسایی عوامل ایجاد تلفات آب (آب به حساب نیامده)
الف: شناسایی عوامل ایجاد تلفات غیر فیزیکی:
برای شناسایی عوامل ایجاد تلفات غیر فیزیکی به یکی از روشهای زیر استفاده میشود.
1)جمع آوری اطلاعات از طریق اکیپ قرائت کنتور .
2)انجام عملیات کنترل و ممیزی اماکن .
جمع آوری اطلاعات از طریق اکیپ قرائت کنترل : (روش اول )
با تغییر در فرم کامپیوتری قرائت کنتور می توان در هر دوره تمام یا بخشی ازاطلاعات مورد نیازاز وضعیت انشعابات در شبکه را به دست اورد و لیستی از انشعابات نامناسب را تهیه کرد .[10]
پس از تهیه لیست انشعابات نامناسب ، این لیست در اختیار اکیپ اجرائی قرار داده شده و به روشهایی که قبلا توضیح داده شده است اصلاح خواهد شد.
در مورد روش دوم ،نحوه کار بدین ترتیب بوده که با انجام فعالیت کنترل اماکن کلیه اماکن مورذد بازدید قرار گرفته و وضعیت انشعاب آنها قابل شناسایی می باشد. با استفاده از نتایج به دست آمده از عملیات کنترل اماکن لیست کلیه انشعابهای نامناسب به تفکیک در یک فرم تهیه شده، لیست مزبور در اختیار اکیپ اجرایی مربوطه قرار داده می شود .[1]
دستورالعمل کنترل اماکن :
در مطالعات کاهش آب به حساب نیامده، از جمله فعالیت های مثبت تعریف شده،فعالیت مربوط به کنترل و ممیزی اماکن سطح شهر است . این فعالیت به طور کلی به منظور بررسی و شناخت وضعیت موجود اماکن در ارتباط با بخش مشترکین و توزیع آب(شامل کلیه مشترکین و غیر مشترکین )، اگاهی از مسائل و کمبود های مرتبط با آن و همچنین بررسی و شناخت نواقص و ایراداتی که از این جهت به سیستم توزیع آب تحمیل می گردد،گردیده است .[1]
ازآنجایی که در انجام این فعالیت هزینه های قابل ملاحظه ای صرف میگردد،لذا ضروری است این هزینه ها منتج به نتایج مناسبی گردد و از لحاظ فنی و اقتصادی مقرون به صرفه باشد ، با توجه به این امر ،این فعالیت یک فعالیت مهندسی بوده که می بایست با در نظر گرفتن شرایط محلی و فنی اقتصادی با یک برنامه ریزی دقیق و سازمان دهی شده اقدام به انجام آن گردد .[10]
در این راستا بنا بر مطالب فوق ،در دستور العمل حاضر سعی گردیده کلیه جوانب امر مورد بررسی قرارگیرد و روش مناسب این فعالیت ارائه گردد ، به طورکلی در دستور العمل حاضرنحوه انجام این فعالیت از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته و به عنوان راهنمایی جهت کنترل اماکن در شرکتهای آب و فاضلاب ارائه گردیده است
بطور کلی فعالیت های مورد نظر به شرح زیر است :[10]
- تهیه نقشه ها
- تهیه روش کنترل اماکن با توجه به شرایط محلی
- جذب ،سازماندهی و آموزش گروههای پیمایش محلی
- پیمایش محلی و برداشت اطلاعات
- مقایسه اطلاعات جمع آوری شده در حین عملیات پیمایش با اطلاعات پرونده ای مشترک به منظورتعیین تغییرات و مغایرتها
- تهیه برناممه کاربردی کنترل اماکن ( نرم افزار کنترل اماکن) به منظور ثبت ، بازیافت و اخذ گزارشات
- ورود اطلاعات جمع آوری شده به نرم افزار کنترل اماکن
- اخذ گزارشات و انجام پردازشهای لازم
(در مورد سه بند آخر میتوان به صورت دستی نیز لیستی از انشعابات مورد نظر تهیه کرد) .
در این خصوص، در دستورالعمل کنترل اماکن ابتدا دلایل نیاز به این فعالیت، اهداف انجام فعالیت کنترل اماکن ، کاربرد ها، و قابلیت های قابل حصول و کلیات اجرای طرح تشریح گردیده و متعاقب آن روش انجام ، نحوه جمع آوری ثبت ، بازیافت و پردازش اطلاعات تحت فعالیتهای فوق الاشاره مورد بحث قرار گرفته است.[10]
1- کلیات
1-1- دلایل نیاز به انجام کنترل و ممیزی اماکن
از جمله دلایل نیاز بهانجام چنین فعالیتی در مطالعات کاهش آب به حساب نیامده ، موارد زیر قابل اشاره است .
- شرکتهای در گیر در امر خدمات رسانی آب و فاضلاب با توجه به روند توسعه شاهد تولید اطلاعات بسیاری از جمله اطلاعات مربوط به مشترکین بوده که اغلب به دلیل عدم وجود یک روند و نظام سازمان یافته ، بسیاری از این اطلاعات تولید شده در زمان کوتاهی بدون هیچ گونه شناختی حذف یا از دقت آنها کاسته شده است بدین لحاظ علیرغم اهمیت خاص و با ارزش که این اطلاعات دارا می باشند ، اغلب نقش مؤثری در برنامه ریزی ها ایفا نمی نمایند . همچنین در روند کنونی در طول زمان کوتاهی اطلات کارایی لازم خود را از دست داده و بازیافت آنها نیز نیازمند صرف هزینه در زمان زیادی است .در این بین با توجه به تغییرات و تحولاتی که در چندین سال اخیر در مدیریت بخش تأمین و توزیع آب صورت گرفته( انتقال خدمات از شهرداری هاو ادارات آب به شرکتهای آب و فاضلاب) بسیاری از اطلاعات حذف یا نابود گردیده است.از این رو ، انجام چنین فعالیتی ، کمک مؤثری به جمع آوری و نظام دادن اطلاعات مرتبط با این بخش خواهد نمود . ذکر این نکته ضروری است اکثرشرکتهای آب و فاضلاب از این قاعده مستثنی نبوده و این امر به عنوان مشکل در آنها همواره مطرح بوده است.[1]
- آمار و اطلاعات مشترکین مربوط به سالهای قبل ، به ویژه قبل از تشکیل شرکتهای آب و فاضلاب بسیار محدود و عمدتاً از دقت و کیفیت لازم برخوردار نمی باشد . با توجه به این امر اقدا م جهت تهیه آمار و اطلاعات به روز از وضعیت اماکن و مشترکین ضروری است . [10]
- مدیریت مؤثر در بخش مشترکین و همچنین سایر بخشها همواره نیازمند اطلا عات همه جانبه از اماکن و به ویژه از مشترکین است . به این لحاظ که تعیین و تحلیل سیاستهای مورد نظر بستگی خاصی به وجود اطلاعات داشته و جامع و قابل دردسترس بودن آن برای مدیران و برنامه ریزان به منظور حمایت از تحلیلهای لازم ضروری است .[10]
- در حال حاضر بسیاری از درآمد های قانونی در ارتباط با مشترکین که رقم قابل ملاحظه ای را نیز به خود اختصاص می دهد، بصورت بالقوه بوده ، که با توجه به روند فعلی بالفعل نمودن آن تقریباً مقدور نمی باشد . ولی در صورت اجرای چنین فعالیتی اینگونه در آمد ها به راحتی و با دقت تمام بالفعل خواهد گردید ( از قبیل در آمد های حاصل از کاربری ، وضیت انشعابات ، شناسایی نقاط قوت و ضعف سیستم قرائت و بسیاری موارد دیگر)
- از دلایل دیگر انجام این فعالیت این بوده که امروزه تنها سازمانها و شرکتهایی در فعالیتهای خود موفق خواهند بود ، که بتوانند به طور مؤثر و کارا از اطلاعات تولید شده استفاده نمایند . به عبارتی تحلیل و اجرای مؤثر برنامه های بهینه سازی سیستم به تشخیص اقدامات مناسب و تحقیق در ارتباط به میزان تأثیر این برنامه ها ، نیازمند داشتن اطلاعا ت کافی در بخشهای مختلف ازجمله بخش مشترکین است . [10]
1-2- اهداف ، کاربرد ها و قابلیت ها
در صورت اجرای فعالیت کنترل و ممیز اماکن در شرکتهای آب و فاضلاب ، امکان استفاده از اطلاعات جامع و به روز مشترکین سطح شهر ، به منظور به کار گیری و استفاده در بخشهای مختلف مدیریتی ، فنی و اجرایی فراهم خواهد گردید . ازجمله مواردی که با اجرای این فعالیت قابل حصول میباشد یا به عبارتی اهداف قابل انتظار از اجرای چنین فعالیتی ، عبارتند از :[1]
-شناسایی وضعیت یکایک اماکن و تهیه اطلاعات به روز از آنهادر جنبه های مختلف
- ایجاد هما هنگی در ساختار اطلاعاتی و محتوای منابع اطلاعاتی مشترکین از شرکتهای آب و فاضلاب و به روز نگه داشتن آن
- تهیه و استقرار سیستم مکانیزه اطلاعاتی مورد نیاز امور مشترکین و سایر بخشها در ارتباط با مشترکین و به روز نمودن اطلاعات بدون صرف دوباره کاریها .
- تهیه و در اختیار قرار گرفتن نقشه های به روز کد گذاری شده امور مشترکین
- افزایش راندومان و قابلیت های تکنولوژیکی شرکت با توجه به ایجاد توانایی های آنالیزی بهبود یافته و جدیدی که فراهم گردیده است .
- فراهم آمدن امکان تحقیق و انجام بررسی های مستمر در ارتباط با مشترکین
-فراهم آمدن زمینه جهت ارائه و به کارگیری راهکارهای عملی و علمی سازمان یافته در ارتباط با نگهداری ، اصلاح و بهینه سازی انشعاب آب .
- فراهم آمدن امکان زمینه جهت اخذ درآمدهای قانونی
- فراهم آمدن شرایط جهت تهیه و پیاده سازی سیستم علمی و عملی قرائت کنتورهای مشترکین (سیر بهینه قرائت ).
- فراهم آمدن امکان کاهش آب به حساب نیامده(به ویژه غیر فیزیکی)باتوجه به شناسایی عوامل بروز نشت
- فراهم آمدن شرایط جهت تهیه برنامه وتدوین بودجه بر طبق واقعیت های موجود.
-فراهم آمدن زمینه جهت شناخت کمبودها در مدیریت امور مشترکین و برنامه ریزی جهت رفع آن .
- پیش بینی فعالیتها و برآورد فعالیتها و پتانسیلهای مورد نیاز آینده.
- تخصصی نمودن ارائه خدمات با توزیع مناسب فعالیت ها و مسئولیت ها.
- ارتقاء کیفیت و کمیت ارائه خدمات.
- ایجاد و بهبود و تحکیم زیربنا های مناسب حقوقی و قانونی .
- جلب هرچه بیشتر و عمیقتر مشارکتها ی مردمی یا به عبارتی ایجا د یک ارتباط دو جانبه با مشترکین و ارتقاء همکاری مشترکین .
- فراهم آمدن امکان سازماندهی و فعال نمودن یک ارتباط مستمر با مشترکین[10]
1-3-کلیات اجرای طرح
اولین گام در روند انجام فعالیت ممیزی و کنترل اماکن در مطالعات کاهش آب به حساب نیامده ، تعیین اهداف و پس از آن تبیین استراتژی دستیابی به اهداف مزبور و روند اجرای آن بوده است .
کلیات اجرای این فعالیتها به شرح زیر است:
در گام اول شناسایی کلی وضعیت و ساختاراطلاعاتی،به همراه نحوه گردشکاری در وضعیت موجود مورد عمل قرار خواهد گرفت و بر اساس آن استراتژی های لازم تدوین میگردد .
در گام بعدی بر اساس استراتژی های تعیین شده و با در نظر گرفتن ابزار مورد استفاده و واقعیتهای موجود در اجرای این فعالیت و شیوه اجرای جمع آوری و ثبت اطلاعات در قالب فعالیتهای از قبیل تعریف وتعیین اطلاعات مور نیاز(اقلام اطلاعاتی ) روش جمع آوری و ثبت آن ، محدوده زمانی جمع آوری و ثبت اطلاعات، روش پردازش و اخذ نتایج ، مدیریت تحلیل نتایج ، مدیریت تحلیل اطلاعات و کاربرد های آن و موارد خاص دیگر بنا به موضوع و نوع تکنولوژی و ابزارهای به کار رفته در این طرح مورد عمل قرار خواهد گرفت . [1]
در این راستا، پردازش داده های ثبت شده و بررسی آنها مرحله دیگری از روند انجام این فعالیت بوده است و بر این اساس ، ارائه نتایج نیز بر طبق اهداف تعیین شده و نیازهای شرکت های آب و فاضلاب صورت خواهد گرفت .[10]
2-فعالیت های کنترل اماکن
همان گونه که در ابتدا اشاره شد انجام این فعالیت در اصل در بر گیرنده چندین فعالیت می باشد، که با تهیه نقشه ها شروع شده و به اخذ گزارشات و پردازشهای لازم ختم میگردد. در این ارتباط در ادامه به تشریح هر یک از این فعالیت ها پرداخته شده ا ست .[1]
2-1- تهیه نقشه ها
در کنترل و ممیز ی ا ماکن ، به منظور پیمایش محلی ، وجود نقشه های پایه شهر سازی بامقیاس مناسب به صورت رقومی که در آنها مو قعیت خیابان ها ، کوچه ها و بلوکها به همراه اطلاعات توصیفی مربوط به آن مشخص شده باشد ، از ضروریات است . چرا که اصولاً پیمایش منطبق بر نقشه ها بوده ودر حین پیمایش مکانهای کنترل شده بر روی نقشه ها منعکس می گرددو ضمناً هر یک از بلوکها ، خیابانها و معابر بن باز و اماکن باکدهای منحصر به فرد خویش مشخص می گردد . در این راستا اختصاص کد جغرافیایی ده رقمی به کلیه اماکن از ضروریات بوده که به موازات اجرای عملیات پیمایش مکانئ به مکان انجام میگیرد . [1]
ماحصل نهایی این فعالیت ، فراهم آمدن نقشه های کد گذاری شده اماکن ، بلوکها ، خیابان ها و معابر بن باز ، یا به عبارتی نقشه های کنترل اماکن در مقیاس مناسب (عموماً 1:500 )است . در این ارتباط به منظور آشنایی بانقشه های رقومی و نحوه تهیه آن و سایر مسائل مربوط به آن در پیوست شماره 1 دستورالعمل حاضر کلیاتی در ارتباط با آن آورده شده است . [5]
با توجه به اهداف مورد نظر از انجام کنترل اماکن می بایست لزوماً نقشه های رقومی تهیه و به کار گرفته شود در صورتی که نقشه هابه صورت دستی و سنتی تهیه شده باشد بایستی به طرق ذکر شده در پیوست فوق، اقدام به تهیه نقشه رقومی گردد از نقطه نظرتهیه نقشه های رقومی مورد استفاده در کنترل اماکن، مقیاس مناسب برای نقشه های پایه مورد استفاده در طرح عموماً مقیاس1:500 میباشد که با استفاده از آن می توان کلیه مشترکین و اماکن را به همراه محدوده تقریبی قطعات آنها در روی نقشه ها درج نمود . لذا چنانچه نقشه های پایه شهر سازی با مقیاس مذکور در دسترس نباشد ، باید با تبدیل مقیاس نقشه های موجود و یا نقشه با مقیاس مورد نظر نسبت به این امر مبادرت ورزید . بدیهی است بزرگ نمودن مقیاس نقشه ها باعث افزایش دقت آن نمیگردد ، بلکه تنها بزرگ نمایی مورد نظر را به دست میدهد، از این رو در تبدیل مقیاس نقشه های موجوود به 1:500 بهتراست از نقشه های اصل از 1:1000 بزرگتر نباشد .[1]
متعاقب اخذ نقشه های فوق و بررسی های انجام شده بر روی آن ، بسته به مورد می بایست ، اقداماتی علاوه بر آنچه در پیوست دستورالعمل حاضر آورده شده ،را نیز به شرح ذیل در صورت نیاز مورد عمل قرار داد.
- در صورت عدم وجود لایه بندی مناسب در فایل نقشه ها ، اقدامات لازم به منظور لایه بندی مناسب صورت گیرد .
- در صورتی که مقیاس نقشه ها 1:500 نباشد لازم است نسبت به تغییر مقیاس نقشه ها به 1:500 اقدام شود .[5]
بنابر آنچه که در ابتدا به آن اشاره شد ، تهیه نقشه ها در این فعالیت از تهیه نقشه ها شروع شده و به نقشه کد گذاری شده اماکن ختم میشود. برای این منظور ، فعالیتهایی به شرح زیر مورد نیاز است .[5]
- تهیه نقشه های تطبیقی شهر
- تهیه نقشه های تقریبی قطعات
- تهیه نقشه کنترل اماکن ( نقشه کد گذاری شده اماکن )
در ادامه به تشریح هر یک از این فعالیت ها پرداخته شده است .
الف- تهیه نقشه های تطبیقی
از آنجا ئیکه ساخت و سازهای شهری اغلب موجب تغییرات عمده ای در نقشه های پایه شهر سازی می شود و احیاناً معابر و بلوک های جدید ایجاد گردیده و یا نحوه بلوک بندی ها به دلیل احداث خیابان ها و معابر جدید دست خوش تغییر میشود ، لازم است نقشه های پایه شهرسازی با وضعیت مورد مقایسه قرار گرفته و در همین زمان ضمن تعیین بلوک بندی های وضع موجود ، تغییرات اجتماعی به وجود آمده تا حد امکان بر روی نقشه های پایه شهر درج گردد .[5]
بطور کلی چنانچه این تغییرات موارد همچون تعریض خیابانها ، کوچه ها ، ایجاد پخ ها و قوس تقاطع ها ، ایجاد کوچه های جدید و نظایر آن باشد ، میتوان با کروکی برداری و به صورت تقریبی نقشه های پایه شهر را به هنگام نمود ولی در صورتی که این تغییرات بکلی بافت قبل شهر یا ناحیه مورد برسی را دگرگون ساخته باشند ، ضروریست با انجام عملیات نقشه برداری ، نقشه دقیق مناطق توسعه یافته تهیه گردد .
در این بین اطلاعات توصیفی همچون اسامی خیابانها و کوچه ها که در نقشه های فوق موجود نبوده ، تعداد تقریبی اماکن واقع در هر بلوک و سایرموارد مورد نیاز نیز بایستی برداشت گردد . متعاقب این فعالیت ، کلیه موارد پس از برداشت بر روی نقشه های پایه شهر سازی وارد گردیده و فایل کامپیوتری آن نیز به روز گردد .[1]
ب- تهیه نقشه تقریبی قطعات
در کنترل اماکن به منظور شناسایی موقعیت تقریبی اماکن در هر یک از بلوکها ، نیاز به مشخص نمودن حدود یا مرز تقریبی قطعات و اماکن جهت اختصاص کد جغرافیایی است . از این رو در این فعالیت همگام با انجام پیمایش محلی و تکمیل پرسشنامه ها مرز تقریبی قطعات و اماکن بر اساس دستور کارهای صادره مشخص ودر نهایت جهت تهیه نقشه های کنترل اماکن بر روی نقشه های پایه شهرسازی پیاده می گردد.[5]
ج- تهیه نقشه کنترل اماکن
نقشه های کنترل اماکن به نقشه های اطلاق می شود که حاوی کلیه خیابان ها ، معابر ، کوچه ها و بلوکهای سطح شهر به همراه کد های اختصاص داده شده به هر یک از این عوارض است . به منظور تهیه نقشه ای کنترل اماکن عموماً سه مرحله به شرح ذیل مورد عمل قرار میگیرد.[10]
مرحله اول :
در این مرحله براساس نتایج و اطلاعات حاصل از پیمایش اولیه سطح شهر و نقشه های تطبیقی تهیه شده از آن و با آگاهی به تعداد بلوکها و اماکن موجود در آنها ، اقدام به منطقه بندی سطح شهر میگردد. منطقه بندی شهر به نوعی صورت می گیرد که هر منطقه در بر گیرنده 5000-2000 امکنه باشد ، در منطقه بندی شهر موارد و مسائلی به شرح زیر مد نظر قرار میگیرد.[1]
- تراکم محدوده های شهری
از آنجائی که در مناطق مرکزی شهر تراکم ساختمانی و بافت شهری از انسجام و تراکم بیشتری برخوردار است ، لذا محدوده انتخابی در این مناطق در مقایسه با مناطق حاشیه ای ورود به توسعه شهر از وسعت کمتری برخوردار است .[10]
به لحاظ اینکه منطقه بندی انجام شده در دراز مدت مورد استفاده شرکت آب و فاضلاب قرار خواهد گرفت ، لذا سعی گردد منطقه بندی به گونه ای باشد که مرور زمان از کارایی و دقت آن نکاهد ،به عبارتی .،بگونه ای نباشدکه برخی مناطق بسیاربزرگ وبرخی کوچک باقی بماند.دراین ارتباط لازم بذکراست که تعدادمعابربن باز باتوجه به تعریفی که برای کدآن صورت میگیرد ،بایستی از99 معبربیشترنباشد.[10]
مرحله دوم:
متعاقب منطقه بندی سطح شهر،کلیه بلوکها ، خیابانها و معابر بن باز واقع در سطح یک منطقه کد گذاری شده و در روی نقشه های تطبیقی وارد می گردد (نحوه کدگذاری متعاقباً تشریح گردیده است ) .[1]
مرحله سوم:
طی این مرحله همگام با انجام عملیات پیمایش محلی و برداشت اطلاعات اماکن ، ضمن مشخص کردن محدوده یامرزتقریبی قطعات ،کدجغرافیا یی ده رقمی به هر یک از اماکن تخصیص داده میشود ودر نهایت بر روی نقشه های تهیه شده در مرحله سوم پیاده میگردد .
در این راستا بر اساس نقشه مناطق ، کلیه بلوکها و خیابانهای واقع در آنها کد گذاری شده است . نحوه کد گذاری خیابانها ، بلوکها و اماکن به تفضیل در ادامه تشریح گردیدده است .[1]
2-2- تهیه روش کنترل اماکن و نحوه انجام
نظر به اهمیت بررسی وضعیت یکایک اماکن و بهنگام سازی اطلاعات آنها در مطالعات کاهش آب به حساب نیامده ، تهیه و ارائه روشی که بتوان بر مبنای آن اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری و تهیه نمود، از اهمیت شایان توجهی برخوردار است . [1]
در این راستا ، در این بخش به منظور بررسی و شناخت وضعیت موجود ، مسائل و نا رسائیها ، امکانات و قابلیتها در ارتباط با مشترکین و غیر مشترکین و ارائه یک چارچوب کلی برای جانمایی فعالیتهای مختلف مرتبط با کنترل اماکن ، پرسشهای زیر مطرح است .[5]
- نیازهای اطلاعاتی اعم از نقشه های مورد نیاز ، اطلاعاتی که می بایست جمع آوری گردد و نحوه ثبت آن و…چیست و چگونه میتوان به آنها دست یافت ؟
- نحوه جمع آوری اطلاعات به چه صورت می باشد ؟
-جمع آوری اطلاعات توسط چه افرادی صورت پذیرد و چه آموزشهایی مورد لزوم است؟
- نظارت بر دقت عملیات جمع آوری اطلاعات چگونه مبذول میگردد؟
- نتایج چگونه پردازش و تفسیر گردد؟
پاسخ به پرسشهای مطروحه فوق و بسیاری پرسشهای دیگر ، در نهایت منجر به ارئه روش مناسب وکاربردی کنترل اماکن خواهد گردید . البته قابل ذکر است در انتخاب روش کنترل اماکن باید کلیة مسائل و مقتضیات ویژه محلی ومنطقه مورد مطالعه نظیر مسائل فرهنگی ، اجتماعی ،سیاسی و … درنظر قرار گیرد،چه در غیر این صورت بروز مشکلات پیش بینی نشده مانع از ارائه عملیات و یا حسن انجام آن میگردد. همانگونه که بطور کلی در ابتدا نیز اشاره گردید ،روند برنامه ریزی و انجام عملیات کنترل اماکن در مطالعات کاهش آب بحساب نیامده را میتوان به شرح ذیل خلاصه نمود .[5]
- تهیه نقشه های پیمایش شهرسازی
- پیمایش محلی و تهیه نقشه های تطبیقی
- منطقه بندی سطح شهر
-کد گذاری بلوکها ، خیابانها و معابر بن باز
- تهیه فرمها و پرسشنامه های کنترل
- جذب نیروها ی کنترل اماکن ،سازماندهی و آموزش گروههای پیمایش محلی
- انجام هماهنگی با سایر ادارات ،سازمانها و ارگانهای ذیربط محلی
- آگاه سازی مردم با پخش و ارائه اطلاعات
- پیمایش محلی و برداشت اطلاعات
- کنترل و نظارت بر عملیات پیمایش
- مقایسه اطلاعات پرونده ای مشترکین با پرسشنامه ها
-کنترل فرمهای تکمیل شده
- تهیه نرم افزار کنترل اماکن
- ورود اطلاعات به کامپیوتر از طریق برنامه کاربردی (نرم افزار)کنترل اماکن
- ورود اطلاعات به نقشه کامپیوتری و تهیه نقشه کنترل اماکن
- اخذ گزارشات موضوعی و تجزیه و تحلیل آن
- بهنگام سازی اطلاعات کنترل اماکن
در این ارتباط ،به تشریح روند کلی انجام عملیات کنترل اماکن بر طبق آیتم های فوق در ادامه آورده شده است .[10]
کدگذاری :
مدیریت صحیح و کارامد،بهبود روشها و بکارگیری سیستم های اطلاعاتی و عملیاتی در شرکت های آب و فاضلاب به منظور ارائه خدمات مطلوب و به همراه آن کاهش هزینه ها، زمان و تلفات آب از بدو تأسیس این شرکتها همواره مورد توجه و تأکید مسئولین و دست اندرکاران بوده است . لازمه این امر ،انجام مطالعات سازمان یافته و بکارگیری ابزارهاو تکنولوژیهای نوین(از جمله سازماندهی اطلاعات جغرافیایی-GIS ) است. در این بین ،تهیه اطلاعات جامع و طبقه بندی شده نیز از جمله ضروریات است .[5]
در بسیاری از کشور های جهان به منظور نیل به این موارد ،سهولت، سرعت، دقت و نیز استفاده از امکانات مکانیزه ، علائم اختصاری را جایگزین اطلاعات و مشخصات مربوط به عوارض مختلف نموده اند که بطور عام تحت عنوان سیستم کدگذاری در دنیا شناخته شده است . در کشور ما بدلیل همنامی بسیاری از معابر در شهرها و نیز همنامی بسیاری از نقاط تجمع جمعیت ودر موارد زیادی عدم وجود پلاک معابر و اماکن بطور معمول ارائه نشانی محل اماکن به منظور دستیابی به آنها همواره بامشکلات زیادی همراه بوده است . بطور یکه در در بسیاری از موارد،ذکر بیش از 15 کلمه و کشیدن کروکی محل را هگشا می باشد . با توجه به این امر از آنجایی که در کنترل و ممیزی اماکن دستیابی به نشانی اماکن ، موقعیت جغرافیایی و اطلاعات توصیفی مربوط به آن مورد نیاز است. لذا نیاز به کد گذاری عوارض مرتبط با این امر از ضزوریات است . به منظور نیل به این هدف ، بر اساس مطالعات انجام شده و تجربیات به دست آمده ، طرح کد گذاری عوارض مورد نیاز در کنترل اماکن به شرح زیر تنظیم و ارائه گردیده است .[5]
هدف کلی این فعالیت در مرحله نهایی حذف کامل نشانی و جایگزینی سیستم کد گذاری جغرافیایی به جای آن است.
-کد گذاری مناطق
به هر یک از مناطق تعیین شدده ، یک کد یک رقمی اختصاص داده میشود . به عنوان مثال کد 3 مشخص کننده منطقه 3 در طرح کنترل اماکن است .
کد گذاری خیابان ها
در این مرحله به منظور اختصاص کد جغرافیایی به هر یک از اماکن لازم است کلیه خیابانها و معابر بن باز در سطح شهر شناسایی و کد گذاری گردد . لذا پس از تکمیل و بهنگام سازی نقشه ها و منطقه بندی شهر ، اسامی خیابانها و معابر بر روی نقشه تطبیقی درج میگردد .سپس کد گذاری خیابانها و معابر بن باز که تشکیل دهنده محدوده یک بلوک مستقل می باشند به شرح ذیل انجام می گردد.[10]
- بررسی ترکم نسبی جمعیت و روند توسعه
- مشخص نمودن تعداد خیابانها و معابر بن باز در منطقه مورد نظر
- مشخص نمودن منتهی الیه جنوب غربی منطقه به عنوان نقطه شروع کد گذاری
-اختصاص کد سه رقمی به کلیه خیابانها و معابر با حرکت در جهت غرب به شرق در منطقه مورد نظر
- دقت در عدم کد گذاری مجدد خیابانها و معابری که مرز مشترک مناطق است .
- کد هر یک معابر بن باز و خیابانها متشکل از یک عدد سه رقمی بوده که رقم اول از سمت چپ نمایانگر منطقه ای بوده که خیابان در آن واقع گردیده و دو رقم بعدی شماره خیابان یا معبر بن باز در این منطقه است .[10]
به عنوان مثال در کد 324یعنی خیابانی که در منطقه 3 واقع گردیدهو 24 امین خیابان این منطقه است .
در این ارتباط ،خاطر نشان می سازد بز اساس تراکم، بافت شهری و نحوه توسعه ، فواصل شمارنده خیابانها تعیین می گردد .[10]
به گونه ای که در محدوده هایی که احتمال تغییرات در آینده وجود ندارد فاصله بین شمارنده داده نمی شود ولی در نواحی رو به توسعه ودرحال تغییر این فاصله در شمارند ه به صورت دودویی یا بیشتر لحاظ می گردد .
در مورد خیابانها و معابری که مرز مشترک مناطق را تشکیل میدهند کد گذاری به این صورت خواهد بود که کد منطقه در مورد آنها صفر است .بعبارتی که خیابان با رقم صفر شروع می شود . [10]
متعاقب کد گذاری خیابانها و معابر بن باز ، لیست کلیه کدهای تخصیصی ، به همراه نام محله در جدول همانند جدول –1- درج می شود.
جدول شماره 1: نام و کد خیابان ها و معابر بن باز منطقه .
ردیف نام خیابان یامعبربن باز کدجغرافیایی ردیف نام خیابان یا معبربن باز کدجغرافیایی
کدگذاری بلوکها
بنا به تعریف بلوک عبارت است از محدوده ای که اطراف آن را خیابانها و معابر بن باز احاطه نموده و ممکن است شامل یک یا چند معبر بن بست ( کوچه بن بست)باشد روند اختصاص کد به هر یک از بلوکهای واقع در یک منطقه به شرح زیر است .[5]
- بررسی نقشه های تطبیقی یا به هنگام شده شهر سازی و تعیین تعداد بلوک های موجود در هر منطقه
- انتخاب منتهی الیه جنوب غربی نقشه منطقه مورد نظر به عنوان مبدأ کد گذاری
- اختصاص کد به هر یک از بلوکها با حرکت از جهت غرب به شرق
- کد هر یک از بلوکهای واقع در یک منطقه از یک عدد چهار رقمی تشکیل گردیده است . در این عدد ، عدد اول از سمت چپ مشخص کننده منطقه ای که بلوک در آن واقع شده و سه رقم بعدی نماینده شماره بلوک در آن منطقه است . به عنوان مثال در کد2345 یعنی بلوک شماره345 در منطقه 2
در این ارتباط خاطر نشان می سازد که فاصله بین شمارنده بلوک در جلوی تغییرات احتمالی آینده و بافت و سیمای شهری مرتبط با آن صورت میگیرد .بعنوان مثال در بخشهایی که احتمال می رود دو معبر بن بست تبدیل به یک معبر بن باز گردد این فاصله گذاری رعایت شود . [1]
پس اختصاص کد به هر یک از بلوکها ، مشخصات مر بوط به آن در جدولی مطابق جدول -2-درج می گردد.
جدول شماره -2-: مشخصات بلوکهای منطقه شماره …
ردیف کد بلوک نام خیابان و معابر کد خیابانها و معابر تعداد کوچه تعداد اماکن
کد گذاری اماکن :
به منظور دسترسی سریع به هر یک از اماکن و به عنوان پایه ای جهت پیاده سازی سامانه های اطلاعات جغرافییایی ( GIS) به هر یک از اماکن یک کد
ده رقمی ( کد جغرافییایی) حین عملیات پیمایش محلی اختصاص داده می شود .
در کد ده رقمی، عدد اول از سمت چپ بیانگر شماره منطقه ، دو رقم بعدی شماره خیابانی که مکان در آن واقع شده ، سه رقم بعدی مشخص کننده بلوک وچهار رقم آخر نماینگر شماره اماکن در آن بلوک است . فواصل بین شمارنده اماکن عمدتاً به صورت ده تایی صورت می گیرد . البته در نواحی در حال تو سعه ، بسته به سطح کل بلوک و تراکم کلی سطح شهر و آن منطقه، تعداد تقریبی اماکن بر آورد شده و بر این مبنا فواصل بین کدها داده می شود .[10]
به عنوان مثال در کد5124356780 یعنی مکانی که در منطقه 5 خیابان 12 بلوک 435 به شماره 6780واقع شده است .
در این ارتباط ذکر این نکته ضروری است که هدف از بکار گیری ده رقمی در اجرا و انجام فعالیت کنترل و ممیزی اماکن ، حذف کامل نشانی اماکن و جایگزینی سیستم کد گذاری استاندارد به جای آن است .[1]
تهیه فرمهای جمع آوری اطلاعات
تهیه فرمها و پرسشنامه های جمع آوری اطلاعات از جمله مهمترین و پر اهمیت ترین در یک برنامه کنترل اماکن به حساب می آید . چرا که ناقص بودن ویا کمبود اقلام اطلاعاتی موجب دوباره کاریهای بعدی خواهد شد و همچنین قرار دادن اقلام اطلاعاتی زائد (منظور اقلام اطلاعاتی که کاربرد خاصی برای آنها مقدور نیست) موجب اتلاف وقت و هزینه خواهد شد. از جمله اقلام اطلاعاتی که در این طرح مورد نیاز است می توان به موا رد زیر اشاره کرد.[1]
- موقعیت محلی ملک
- مالک و خانوار
- وضعیت ملک
- مشخصات انشعاب
- مشخصات کنتور
- وضعیت کنتور و متعلقات
- امکانات و وسایل آب بر
- منابع تأمین آب
- وضعیت مخازن ذخیره و پمپ تأ مین فشار
- میزان رضایت مندی مشترک
بخش دوم
روشهای کاهش تلفات غیرفیزیکی
دستورالعمل نصب صحیح انشعابات
مقدمه
نگاهی به آمار و ارقام ارائه شده و تجربیات حاصل از مطالعات کاهش آب به حساب نیامده در ایران و جهان مؤید این است که اکثر حوادث و اتفاقات پدید آمده در سیستم های توزیع آب شهری ناشی از انشعابات مشترکین بوده که در اغلب موارد عدم رعایت مقررات و موازین فنی در اجرا و بهره برداری از آن ، موجب بروز چنین مواردی گردیده است . این امر بر تحمیل بار مالی موجب تلفات آب خواهد گردید [10]
در حال حاضر با توجه به نیازها و تقاضای قابل ملاحظه خدمات شهری بویژه در بخش آب لزوم عملکرد صحیح در این بخش ضروری است . در این ارتباط ، از جمله خدمات شهری که شرکتهای آب و فاضلاب در بخش آب متوالی ارائه آن می باشد ، واگذاری انشعابات به متقاضیان است . لذا با توجه به حجم قابل ملاحظه فعالیتها در این بخش لزوم استانداردها و دستور العمل های فنی و اجرایی بوضوح مشخص است .[3]
با توجه به این امر ، دستور العمل حاضر به عنوان راهنمایی در نصب انشعابات آب تدوین گردیده است. در این دستور العمل ابتدا تعاریف اولیه آورده شده و پس ازآن اصول و مقررات لازم الرعایه در نصب انشعابات آب مورد بحث قرار گرفته و در نهایت مراحل نصب انشعابات آب به تفصیل تشریح گردیده است . [3]
الف: تعاریف
متقاضی
متقاضی عبارت است از شخص حقیقی یا حقوقی که برقراری انشعابات آب وفاضلاب و یا تعیین در قطر انشعاب و ظرفیت قراردادی را در خواست نموده ولی هنوز در خواست وی انجام نشده باشد .[3]
مشترک
مشترک شخص حقوقی یا حقیقی بوده که انشعاب یا انشعابهای آب وفاضلاب مورد تقاضایش طبق مقررات برقرار شده باشد .[3]
شرکت
در اینجا شرکت همان شرکت آب وفاضلاب می باشد .
شبکه عمومی توزیع آب
شبکه عمومی توزیع آب عبارت است از کلیه تأسیسات و تجهیزات توزیع آب از قبیل مخازن ذخیره ، خطوط اصلی و توزیع آب و همچنین ایستگاهای پمپاژ داخل شبکه که کاملاًمتعلق به شرکت است .[3]
خط آب رسانی اختصاصی
تأسیسات و خطوط ایجاد شده در شبکه توزیع عمومی موجود تا ابتدای لوله انشعاب (محل نصب شیر انشعاب ) اعم از لوله و سایر ملحقات ،خط آب رسانی اختصاصی نامیده می شود .[3]
انشعاب آب
آن بخش از لوله فرعی که مقطع آن متناسب با کنتور و ظرفیت انشعاب آب مشترک در نظر گرفته می شود ودر نهایت خط آبرسانی اختصاصی یا شبکه عمومی توزیع آب(محل نصب شیر انشعاب ) به نقطه تحویل (محل نصب کنتور) متصل می نماید ، اعم از لوله و متعلقات مربوطه تا شیر فلکه بعداز کنتور انشعاب نامیده میشود و متعلق به شرکت است .[5]
تأسیسات وتجهیزات آب مشترک
کلیه تأسیسات و تجهیزات آب و نیز سیستم لوله کشی که به بعد از نقطه تحویل (محل نصب کنتور) توسط مشترک یا مشترکین ایجادمی شود تأسیسات و تجهیزات مشترک نامیده می شود و متعلق به مشترک یا مشترکین است . [3]
وسایل اندازه گیری
وسایل اندزه گیری و کنترل عبارتند از کنتور یا کنتورها و سایر ملحقات و کلیه وسایل و دستگاههای مربوطه که به منظور محدود کردن یا سنجش دبی وحجم آب ، طبق قرارداد در نقطه تحویل نصب می گردند . این وسایل کلاً متعلق به شرکت و در اختیار وی می باشد و محل نصب آنها در تمامی موارد توسط شرکت تعیین می گردد .[1]
خدمات آب بر
خدمات آب برعبارت است از در دسترس قرار دادن و فراهم بودن امکانات برداشت و
استفاده از شبکه آب رسانی توسط انشعاب آبرسانی توسط انشعاب آب و وسایل اندازه گیری (کنتور) با ظرفیت مشخص و با فشار مقرر و کیفیت مناسب ( در نقطه تحویل )اعم از اینکه مشترک از این ظرفیت استفاده نماید یا ننماید .[3]
ب: اصول و مقررات
اصول و مقرراتی که در این مجموعه ارائه گردیده است ، مجموعة اصول وقواعد فنی بوده که رعایت آن در طراحی ،محاسبه ، اجراء و بهره برداری و نگهداری از انشعاب آب آشامیدنی اماکن ، اعم از مسکونی و غیر مسکونی به لحاظ اطمینان از ایمنی ، بهداشت، بهره برداری مناسب ، کاهش تلفات آب، آسلیش و صرف اقتصادی الزامی است .حدود کاربرد اصول ومقررات تعریف شده در دستورالعمل حاضر به شرح زیر است : [3]
- ساختمانهای موجود و دارای انشعاب مشمول اجبار رعایت ضوابط مندرج در این دستور العمل نمی باشند .
- هرنوع تغییر ، توسعه یا نو سازی که در ساختمان های موجود صورت میگیرد ، بای با رعایت نکات مندرج در این دستور العمل باشد .
- در کلیه ساختمان های جدید الاحداث رعایت مقررات مندرج در این دستورالعمل اجباری بوده و مسئولیت نظارت و اجرای آن بر عهده امور مشترکین شرکت آب و فاضلاب است .[1]
ب-1) استانداردها
در نصب انشعاب آب آشامیدنی ، مشخصات مصالح و ضوابط نصب و اجرای لوله کشی از قبیل فیتینگ،فلنج ، شیر ، کنتور و سایر لوازم باید در هر مورد با استانداردهای زیر مطابقت داشته باشد.[10]
- مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI )
- سازمان بین المللی استاندارد (ISO )
- مؤسسه استاندارد آلمان (DIN)
- مؤسسه استاندارد بریتانیا (BSI)
- مؤسسه ملی استادارد آمریکا (ANSI)
در صورتی که مصالح انتخابی طبق استاندارد کشور دیگری ساخته شده باشد ،باید در هر مورد قبل از کاربرد با ضوابط ساخت و آزمون یکی از استاندارد های مندرج در فوق مطابقت داشته باشد و پس از تأیید مورد استفاده قرار گیرد .[10]
ب-2) نقشه ها و مشخصات فنی
هر ساختمانی که قرار است احداث گردد و یا ساختمان موجودی که نیاز به باز سازی و نوسازی و یا توسعه دارد ، باید قبل از صدور پروانه ساخت مدارک و نقشه های زیر از طرف متقاضی به تأیید شرکت آب و فاضلاب رسانده شود . از این رو لازم است برای هر متقاضی پرونده ای در شرکت آب و فاضلاب تشکیل و کلیه اسناد و مدارک در آن بایگانی گردد . لازم به ذکر است که مقیاس هیچیک از نقشه ها نبایستی از 1:1000کوچکتر باشد .[1]
ب-3) مصالح
در نصب انشعابات آب انتخاب و مصرف مصالح بایستی موارد زیر مد نظر قرار گیرد .
- تنها از مصالحی استفاده شود که با یکی از استاندارد های فوق الذکر مطابقت داشته باشد .از مصالح دست دوم بویژه کنتور تنها پس از آزمایش و کنترل و اخذ تأئیدیه می توان استفاده نمود.[11]
- مصالح انتخابی با توجه به خصوصیات اقلیمی بایستی در برابر اثر خورندگی وتغییرکیفیت آب آشامیدنی مقاوم باشد .
- موادی که برای آب بندی در اتصال دنده ای روی دنده ها بکار میرود بایستی از جنسی مرغوب و فاقد سرب باشد .
- فشار کار مجاز همه قطعات و اجزا و انشعابات در دمای 65 درجه سانتیگراد نباید کمتر از 6 اتمسفر باشد.
فتینگهایی که در لوله کشی استفاده می شود باید از لحاظ استاندارد های جنس ، اندازه ، ضخامت جداره ، نوع دنده و دیگر مشخصات با لوله ها مطابقت داشته باشدو برای با لوله های انتخاب شده مناسب باشد . سطح داخلی فتینگها نباید برامدگی ، لبه یا تغییر سطح مقطع ، که ممکن است مانعی در برابر جریان آب ایجاد کند داشته باشد .[11]
ب- 4 ) مسیر نصب انشعاب
رعایت موارد زیر در حفاظت انشعاب آب از صدمات احتمالی که موجب تلفات وخسارت بعدی می گردد الزامی است .
- کانالهایی که برای لوله گذاری به موازات پی ساختمان حفر می شوند ، نباید زیر خط 45درجه ای که سطح باربر پی رسم شده باشد قرار گیرد .
- لوله هایی که از زیر یا داخل دیوار ساختمان عبور می کنند باید در برابر شکسته شدن حفاظت شوند ، اگر لوله از یر یا داخل دیوار عبور کند ، باید روی لوله سقف طاقی شکل ایجاد نمود ویا لوله را از داخل غلاف لوله با قطر نامی حداقل دو برابر مقداری که برای عبور لوله از دیوار لازم است ، عبور داد تابار دیوار یا پی مستقیماً روی لوله وارد نشود .
- در صورتی که لوله از داخل مصالح خورنده ای که ممکن است بر سطح خارجی لوله اثر خورندگی داشته باشد عبور می کنند ،باید سطح خارجی آن در مقابل خورندگی ، با اندود یا روکش های مناسب حذف شود .
غلاف لوله ، که برای عبور لوله از دیوار ها یا پی های خارجی ساختمان نصب می شود ، باید طوری کار گذاری شوند که فاصلة بین سطح خارجی لوله و سطح داخلی غلاف ، با مواد مقاوم در برابر نفوذ آب کاملاً مسدود شود .[4]
- در صورتیکه لوله انشعاب شهر از زیر کف وارد ساختمان شود باید اطراف آن طوری با مصالح ساختمانی بسته شود که از ورود جانوران به داخل ساختمان جلوگیری گردد .
- محل اتصال لوله به لوله ، لوله به فیتینگ یا فیتینگ به فیتینگ مطلقاً‌در اجزای ساختمان یا زیر کف دفن شوند .
دانلود مقاله پروژه شناسائی و کاهش آب بحساب نیامده در شبکه های آبرسانی شهری
