اختصاصی از
اس فایل دانلود مقاله نقش آبزیان در حیات بشر دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
نقش آبزیان در حیات بشر
اشاره:
اگرچه صید آبزیان بی¬قصد و غرض صورت نمی¬گیرد، امّا مصرف آن¬ها به حساب نیازهای انسانی متفاوت است. بهره¬برداری غذایی و نیز استفاده¬های زینتی ـ زینت¬های آرایشی و نگه¬داری آن¬ها در آکواریوم ـ ، تفریحی، ورزشی، اقتصادی، صنعتی، آزمایشگاهی و دارویی از مصارف عقلایی آبزیان شمرده می¬شود که بسیار قابل توجه بوده و باید در جای خود بررسی گردد. در این نوشتار گذری کوتاه بر این مباحث داریم:
استفاده زینتی
با این¬که انسان¬ها دارای سلیقه¬های گوناگون می¬باشند، امّا در به¬کارگیری اشیای مختلف زینتی سازگارند. آبزیان یکی از منابع مهمّ دست¬یابی به تزیینات به شمار می¬آیند که گاه با انجام تغییرات ساده یا پیچیده، طراوت بخش فضای زندگی هستند. دو کفه¬ای¬ها و حلزون¬های دریایی به خوبی دارای این اثرند. برخی حلزون¬ها به عنوان دکمه¬های زینتی برای لباس استفاده می¬شوند و گونه¬هایی از صدف¬ها و مرواریدها در جواهرسازی کاربرد دارند.
فقه اسلام نه تنها این امور را نهی نمی¬کند، بلکه نسبت به مصرف صحیح و اصولی آن تشویق می¬نماید؛ چرا که کشش و گرایش انسان به زیبایی ودیعه¬ی الهی و جزو ارزش¬ها به شمار می¬آید.
همچنان که صاحب تفسیر گران¬سنگ المیزان در ذیل آیه¬ی شریفه¬ی: (.... وَتَسْتَخْرِجوُا مِنْهُ حِلْیَةً تَلْبَسُونَهَا...)([1]) می¬فرماید: مقصود از استخراج زینت برای پوشیدن لؤلؤ و مرجانی است که از دریا گرفته می¬شود و زنان خود را با آن می¬آرایند.([2])
استفاده تفریحی
نگه¬داری آبزیان در آکواریوم و کلکسیون¬ها از جمله استفاده¬های تفریحی مجاز است. صید ورزشی نیز از اقسام استفاده تفریحی می-باشد.
آبزیان یکی از منابع عمده¬ی اقتصاد بعضی کشورها به حساب می¬آیند. درآمد ارزی حاصل از صید، فروش و صادرات این نعمت¬های الهی می¬تواند به عنوان یکی از شاخص¬های رشد ارز و نیز اشتغال زایی شمرده شود.
قواعد عمومی قراردادها مانند وجود شرایط کافی برای طرفین قرارداد؛ همچون قصد، اختیار، بلوغ و نیز قواعد عمومی کالای مورد معامله از جمله؛ معلوم بودن کالا و قابلیت تسلیم آن و ... که در فقه معاملات آمده است باید رعایت شود. ازاین¬رو می¬توان گفت: بهره¬مندی عقلایی و شرعی¬خواه در زمینه خرید و فروش و تجارت یا دیگر کاربردهای اقتصادی بلامانع است.
استفاده صنعتی
استفاده از آبزیان در امور صنعتی و آزمایشگاهی تا آن¬جا که مغایر قواعد عمومی فقه آبزیان نباشد، بدون اشکال است. می¬توان از روغن ماهی¬ و بعضی سموم آبزیان برای درمان بیماری¬ها استفاده نمود. استفاده¬ی درمانی از فرآورده¬های ماهی بدون فلس با اجازه-ی مجتهد جامع الشرایط و به تشخیص پزشک متعهد در شرایط اضطراری نیز یکی از موضوعات روز است که در نوشتارهای بعدی به این گونه مصارف می¬پردازیم. این مقاله نگاهی به بررسی استفاده تغذیه¬ای به عنوان مشهورترین مصرف دارد.
استفاده تغذیه¬ای
توجه عموم انسان¬ها در طول تاریخ به آبزیان نگاه تغذیه¬ای بوده است. امروز نیز این موضوع بخش عمده¬ای از مطالعات و پژوهش-های علمی را به خود اختصاص داده است.
تغذیه از ماهی
ماهی مشهورترین نوع از اقسام آبزیان به شمار می¬آید. کشور ما با داشتن آب¬های شمال و جنوب امکان دسترسی به این نعمت الهی را بسیار آسان کرده است. با این وجود نوع ماهی¬ها به حسب دریا متفاوت¬اند:
1. ماهی¬های دریای خزر (حوزه¬ی جنوبی دریای خزر؛ بخش آب¬های ایران).
2. ماهی¬های خلیج فارس و دریای عمان.
براساس برخی پژوهش¬ها تا کنون حدود 100 گونه ماهی در جنوب دریای خزر یافت شده است.([3]) از انواع ماهی¬های خلیج فارس و دریای عمان نیز تا کنون 380 گونه شناسایی گردیده است.([4])
تغذیه از غیر ماهی¬
خوردن آبزیان غیر از ماهی و میگو در فقه ما حرام است و بر این مطلب ادعای اجماع شده است. در برخی از روایات نیز این حکم آمده است. از آن¬جمله در روایت موثق عمار از امام صادق(علیه السلام) نسبت به حیوان دریایی به نام ربیثا پرسش شد. امام7 فرمود: ای عمار ما آن را از ماهی¬ها نمی¬دانیم.([5]) تعلیل به این¬که حیوان نام برده از ماهی¬ها نیست؛ نشان دهنده این است که از حیوانات دریایی فقط ماهی قابلیت خوراکی برای انسان را دارد.
همچنین درباره¬ی برخی از آبزیان تصریح به حرمت تغذیه شده است، مانند: گوشت صدف¬های دریایی یا رودخانه¬ای و همچنین گوشت قورباغه، خرچنگ و لاک پشت.
شیخ کلینی1 با سند از امام کاظم7 نقل کرد که حضرت فرمود: لایحلّ أکل الجرّی، ولا السلحفاة، ولا السرطان. قال: و سألته عن اللحم الذی یکون فی أصداف البحر والفرات، أیؤکل؟ قال: ذلک لحم الضفادع، لایحلّ أکله؛ خوردن ماهی جری (از ماهی¬های بی فلس)، لاک پشت و خرچنگ حلال نیست. راوی از خوردن گوشت درون صدف¬های دریایی و رودخانه¬ای ¬پرسید، امام7 ¬فرمود: حکم آن¬ها حکم گوشت قورباغه را دارد و حلال نیست.([6])
خوردن مارهای آبزی نیز تحریم گردیده است و دلیل آن اطلاق روایتی از امام صادق(علیه السلام) است که فرمود: لایؤکل من الحیّات شیء.([7])
مصرف ماهی از نگاه قرآن و روایات
ماهی از جمله غذاهای قدیمی بشر است.
آیه¬ی شریفه¬ی: (وَهُوَ الَّذی سَخَّرَالْبَحْرَ لِتَأکُلوُا مِنْهُ لَحْماً طَرِیّاً وَتَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْیَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَری الْفُلْکَ مَوَاخِرَ فِیهِ وَلِتَبْغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعلَّکُمْ تَشْکُرُون)([8]) که به آیه¬ی شیلاتی مشهور است، اشاره به گوشت تازه¬ی ماهی دارد. علامه بزرگوار طباطبایی1 می-فرماید: ... مقصود از خوردن گوشت تازه از دریا، خوردن گوشت ماهی است که از دریا صید می¬شود.([9])
خوردن ماهی در روایات نیز مورد تأکید است. امام کاظم7 فرمود: بر شما باد به خوردن ماهی؛ چرا که اگر آن را بدون نان بخوری برای تو کافی است و اگر همراه نان بخوری بر تو غذایی دلنشین است.([10])
هرگاه رسول خدا9 ماهی میل می¬کرد، می¬فرمود: اللّهم بارک لنا فیه و أبدلنا به خیراً منه.([11])
البته مباحث فقهی صید و نیز شرایط ماهی مورد استفاده در تغذیه و دیگر مصارف مورد بحث در کتاب¬های فقهی آمده است.
در روایات بر حرمت استفاده خوراکی از ماهی بدون فلس مانند: مار ماهی اشاره شده است.
در برخی روایات نیز خوردن آن دسته از ماهیانی که دارای فلس بوده، ولی به دلایلی، هنگام صید، فاقد فلس شوند، جایز شمرده شده است. در روایت صحیح از حمّاد بن عثمان از امام صادق(علیه السلام) نسبت به خوردن ماهی سؤال ¬شد، امام7 ¬فرمود: آنچه که فلس داشته باشد، خوردنش جایز است.
حمّاد از ماهی کنعت پرسش می¬نماید. امام7 می¬فرماید: خوردنش جایز است. حمّاد می¬گوید: کنعت ماهی بدون فلس است. امام7 می¬فرماید: بلی و لکنّها حوت سیئه الخلق تحتکّ بکل شی فاذا نظرت فی أصل أذنها وجدت لها قشر.([12])
بلی، و امّا کنعت ماهی بد خُلقی است که خودش را به هر چیزی می¬زند (و در نتیجه پولک¬هایش می¬ریزد)؛ اگر به کنار گوشش نگاه کنی در آن فلس¬هایی می¬بینی.
میگو را نیز از جنس ماهی فلس¬دار می¬دانند.
امام خمینی (ره) در مسأله سوم از کتاب اطعمه و اشربه می¬فرماید: الإربیان المسمی فی لسان اهل هذا الزمان بالروبیان من جنس السمک الذی له فلس فیجوز أکله.([13])
چند نکته
1. مراد از فلس آن چیزی است که در عرف به آن پولک گفته می¬شود. چنانچه عرف گونه¬هایی از ماهی¬ها را بدون فلس بداند، استفاده غذایی از آن ماهی جایز نیست. از این نظر ماهی¬ها را می¬توان به سه دسته تقسیم کرد:
الف. ماهی¬های دارای فلس دایم.
ب. ماهی¬های دارای فلس غیر دایم.
ج. ماهی¬های بدون فلس.
2. حکم تخم ماهی و هرگونه فراورده¬های غذایی تابع همان ماهی است؛ پس اگر خوردن گوشت آن ماهی حلال باشد، استفاده¬های غذایی دیگر از آن نیز جایز است، وگرنه جایز نمی¬باشد. این حکم در بین فقها مشهور است. محقق حلی1 در شرایع می¬گوید: و بیض السمک المحلّل حلال و کذا بیض المحرّم حرام.([14])
3. چنانچه در شکم ماهی صید شده، ماهی دیگری باشد، در صورتی که آن ماهی از انواع حلال باشد، خوردنش اشکال ندارد. سکونی از امام صادق(علیه السلام) روایت نمود که از امیرالمؤمنین(علیه السلام) درباره¬ی ماهی که درون شکم ماهی دیگر است، سؤال شد. حضرت فرمود: هر دو را بخور.([15])
5 . خوردن ماهی زنده، به نظر برخی از فقها جایز است، از نظر بعضی فقها نیز احتیاط در مصرف آمده است. مگر در مقام درمان و ضرورت که اشکالی ندارد.
ویژگی¬های تغذیه با ماهی
1. پروتئین غذاهای دریایی ارزش بالایی دارد و دارای کلیه اسیدهای آمینه مورد نیاز بدن برای رشد و نمو می¬باشد.ن آن ماهی از انواع آن ماه
2. ماهی با دارا بودن 19% پروتئین و جذب 99% از این میزان و نیز وجود چربی¬ها و اسید آمینه¬های ضروری بدن و ویتامین¬ها و مواد معدنی مهم، دارای ارزش بسیار بالای غذایی است.
3. برای درمان ناراحتی¬های گوارشی و عروقی مؤثر است. از گذشته¬های دور پزشکان بیشتر کشورها از جمله روسیه به جای تجویز دارو بیماران خود را به خوردن ماهی تشویق می¬کردند؛ زیرا داروهای شیمیایی دارای عوارض جانبی است و مصرف زیاد و طولانی آن باعث بروز ناهنجاری و ناراحتی¬های دیگر می¬گردد.
4. در مقایسه با سایر انواع گوشت¬ها، گوشت ماهی بافت پیوندی کمتری دارد. از این¬رو می¬توان گفت که تقریباً همه گوشت ماهی مصرف شده جذب بدن می¬گردد. به همین دلیل برای درمان بسیاری از ناراحتی¬ها خوردن گوشت ماهی توصیه می¬شود.
5 . بسیاری از غذاهای پر ارزش¬ دارای موادی هستند که ممکن است خوردن آن¬ها چندان نافع نباشد. بیشتر غذاهای جانوری از نظر پروتئین کامل هستند، و همه اسیدهای آمینه مورد نیاز بدن را دارا می¬باشند. ولی غذاهای دریایی از این نظر اهمیت بسیاری دارند، چون علاوه بر تأمین پروتئین مورد نیاز بدن دارای بسیاری از انواع مواد معدنی و ویتامین¬ها، به ویژه ویتامین ب 12 است. بدیهی است اگر این غذاها تؤام با سبزیجات مصرف گردد، ارزش غذایی آن افزون خواهد شد.
6 . گوشت، تخم و جگر ماهی دارای پروتئین، چربی و مواد معدنی بسیار مفید در سلامت انسان است.
7. پروتئین ماهی از نوع پروتئین سفید است و هضم آن در معده به راحتی انجام می¬شود. از این¬رو به کسانی که مبتلا به زخم یا ورم معده هستند خوردن گوشت ماهی توصیه می¬شود؛ زیرا هیچ¬گونه درد و ناراحتی در معده ایجاد نمی¬کند.
8 . چربی ماهی نیز از جمله چربی¬های اشباع نشده به شمار می¬آید و دارای دو نوع اسید چرب لینولینگ و لینولئیک می¬باشد که به علت پایین بودن درجه ذوب هیچ¬گاه در خون و دیگر قسمت¬های بدن ذخیره نمی¬شود، بلکه جذب بدن می¬گردد. کسانی که دارای چربی خون هستند، مولکول¬های چربی ماهی قادر است تا مولکول¬های چربی موجود در خون و نیز چربی¬های رسوبی جداره-ی رگ¬ها را وارد عمل سوخت و ساز نماید و با این گردش زمینه¬ی کاهش چربی خون را فراهم کند.
9. گوشت¬ ماهی دارای امگا 3 و امگا 6 می¬باشد که امگا 3 برای درمان ناراحتی¬های قلب و عروق بسیار مفید است و امگا 6 نقش مؤثری در شادابی پوست بدن و نشاط انسان دارد. خاویار نیز سرشار از امگا 3 و امگا 6 و اسیدهای چرب اشباع نشده، می¬باشد.
10. چربی امگا 3 موجود در گوشت ماهی در پیش¬گیری سکته مغزی و لخته شدن خون در عروق چشم و مغز و سایر اندام نقش مهمی دارد.
11. امگا 3 سبب کاهش میزان تری گلیسریدها نیز می¬گردد.
12. چربی امگا 3 به علت اثر بر روی پروستاگلاندین سبب کاهش فشار خون می¬شود.
13. ماده امگا 3 یک اسید چرب است که نقش عمده¬ای در جلوگیری از آرتریت¬ها (تورم مفاصل) دارد.
14. چربی امگا 3 نقش ضد سرطان دارد؛ شاید به همین دلیل زنان اسکیمو به ندرت مبتلا به سرطان سینه می¬شوند.
15. گوشت ماهی¬ها محتوی انواع متعدد و مقادیر مناسب ویتامین¬ها و مواد معدنی است و چربی ـ کلسترول ـ آن بسیار کم می-باشد.
هرچه در رژیم غذایی روزانه، ماهی و سایر آبزیان بیشتر جایگزین شود؛ سلامت و فراغت از بیماری¬های گوناگون ارمغان زندگی خواهد بود.
16. وجود فسفر در مغز ماهی و میگو در رشد مغز و ازدیاد شیارهای مغزی بسیار مؤثر بوده و سبب بالا رفتن ضریب هوشی کودکان می¬شود. ید نیز برای رشد و نمو کودکان مفید است. به همین دلیل باید خانم¬های باردار ماهی را در طول دوران بارداری به عنوان غذای اصلی استفاده نمایند.
البته در مصرف ماهی اعم از پرورشی و دریایی باید این نکته بسیار مهم مورد توجه قرار گیرد که از مصرف و تغذیه پوست ماهی خودداری شود؛ زیرا پوست ماهی با داروهای شیمیایی ضد عفونی کننده¬ی آب و نیز میکروب¬های موجود در آب تماس یافته و احتمال آلودگی آن زیاد است؛ از این¬رو بهتر است که پوست ماهی مورد استفاده قرار نگیرد.
پیام¬های کوتاه
° ماهی هدیه¬ی الهی است، آن را از کودکان خود دریغ ننمایم.
° با مصرف ماهی سلامتی را به خانواده خود هدیه کنید.
° مصرف آبزیان باعث کاهش درصد سکته¬های قلبی می¬شود.
° با مصرف ماهی، کودکانی سالم¬تر، شاداب¬تر و باهوش¬تر خواهید داشت.
° تناسب اندام، سلامتی جسم و ... با مصرف ماهی نسبت دارد.
° مصرف دو وعده ماهی در هفته موجب تقویت هوش و ذکاوت فرزندان ما می¬گردد.
° با مصرف ماهی بدن خود را در مقابل افزایش رسوب کلسترول بیمه نمایید.
° گوشت ماهی حاوی 13 نوع ویتامین ضروری برای بدن است.
° مصرف ماهی از بروز افسردگی جلوگیری می¬کند.
° طراوت و شادابی روحی و جسمی با مصرف آبزیان نسبت دارد.
° مصرف ماهی موجب طول عمر بیشتر می¬شود.
° ویتامین موجود در گوشت ماهی موجب تقویت قوه¬ی بینایی می¬گردد.
° با مصرف مرتب گوش ماهی خطر ابتلا به بیماری گواتر و آسم کاهش می¬یابد.
° سلامتی بدون پزشک با مصرف ماهی میسر است.
° مصرف ماهی در سلامتی دندان¬ها مؤثر است.
° با مصرف ماهی از پیری زودرس جلوگیری کنید.
° ماهی فقط غذا نیست، دوا نیز هست.([16])
نوشتار دیگر را به بررسی راه¬های مصرف دارویی و زینتی آبزیان اختصاص می¬دهیم.
--------------------------------------------------------------------------------
پی¬نوشت:
[1]. النّحل (16) : 14.
[2]. علامه طباطبایی1، تفسیر المیزان، ج 12، ص 318، ذیل آیه.
[3]. نادری جلودار، اطلس ماهیان حوزه جنوبی دریای خزر، مؤسسه تحقیقاتی شیلات.
[4]. دهقانی پشت رودی، اطلس ماهیان خلیج فارس و دریای عمان، انتشارات سازمان تحقیقاتی و آموزشی شیلات ایران.
[5]. شیخ حر عاملی1، وسائل الشیعه، ج 24، ص 140، ح 4.
[6] . وسائل الشیعه، ج 24، ص 146، ح 1.
[7] . همان، ج 24، ص 147.
[8] . النحل (16) : 14.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 6 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود با لینک مستقیم
دانلود مقاله نقش آبزیان در حیات بشر 
