یان نامه مقایسه گلستان سعدی و بهارستان جامی

اختصاصی از اس فایل یان نامه مقایسه گلستان سعدی و بهارستان جامی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

این فایل در قالب ورد و قابل ویرایش در 140 صفحه می باشد.

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته ی زبان و ادبیات فارسی

 

فهرست

۱-    چکیده رساله   ۹
۲-    پیشگفتار  ۱۰
بخش اول :      انواع نثر در بستر تاریخ ادبیات ( قرن چهارم تا قرن نهم هـ ق )  ۱۳-۲۶
۱-    مقدمه ۱۳-۱۴
۲-    فصل اول

۱- چگونگی شکل گیری نثر مرسل اول  ۱۵
۲- چگونگی شکل گیری نثر مرسل دوم  ۱۵
۳- ویژگیهای نثر مرسل اول و دوم  ۱۶
۳-    فصل دوم

  ۱- چگونگی شکل گیری نثر فنی در بستر تاریخ ادبیات  ۱۷
۲- تقسیم بندی نثر موزون به دو دسته
۳- ویژگی های نثر موزون مرسل   ۱۸
۴- ویژگی های نثر موزون فنی  ۱۸-۱۹
۵- دیدگاه نثر نویسان درباره نثر موزون فنی  ۱۹-۲۰

۴-    فصل سوم

۱- نثر فارسی قرن هفتم و هشتم در بستر تاریخ ادبیات ۲۱-۲۲

 ۲- جایگاه نثر فارسی در قرن هفتم و هشتم ۲۳
۳- امتزاج نثر موزون مرسل و فنی در قرن هفتم در گلستان سعدی  ۲۴

۱- مقدمه ۳۰
۲- فصل اول

۱- بحث لغوی مقامه   ۳۱
۲- مقامات در معنی اصطلاحی   ۳۲
۳- ویژگی های مقامه ۳۳-۳۴

۳- فصل دوم

۱- گلستان و مقامات  ۳۵-۳۷
۲- وجوه اشتراک گلستان با مقامات  ۳۸-۴۰
۳- وجوه اشتراک گلستان با مقامات  « جدال سعدی با مدعی » و « مقدمه کتاب »
۴- وجوه اختلاف گلستان و مقامات   ۴۱-۴۲

۴- فصل سوم

۱- مقامات حمیدی  ۴۳-۴۴
۲- ارزش مقامات حمیدی در نثر فارسی   ۴۴-۴۵
۳- مقایسه گلستان سعدی و  مقامات حمیدی  ۴۶-۴۹

بخش سوم :

مقایسه ویژگی های سبکی گلستان و بهارستان   ۵۳-۷۰
۲- فصل اول

  ۱-  ویژگی های سبکی گلستان سعدی   ۵۳-۵۷
۲- ویژگی های سبکی بهارستان جامی   ۵۸-۶۰

۳- فصل دوم

مقایسه ویژگی های سبکی گلستان و بهارستان

بخش چهارم :

مقایسه حکایت های گلستان و بهارستان  ۷۳-۱۰۳
۱- مقدمه    ۷۳
۲- بررسی بابهای گلستان و بهارستان از لحاظ وجوه اشتراک و افتراق   ۷۳-۷۴
۳- تشابه موضوع و مفهوم در حکایت اسکندر مقدونی   ۷۴-۷۵
۱- در سیرت پادشاهان  ۷۶-۸۴
۲- عشق و جوانی  ۸۵-۹۱
۳- در آداب صحبت ۹۲-۹۵
۴- سلامت و سلامتی   ۹۶-۹۸
۵- بخشش و بخشندگی  ۹۹-۱۰۱
۶- قناعت  ۱۰۲-۱۰۳
بخش پنجم :

بررسی آیات ، حدیث و اشعار در گلستان و بهارستان  ۱۰۷-۱۳۴
۱- مقدمه  ۱۰۷
۲- بررسی آیات قرآنی در گلستان

۱- تاکید مطلب   ۱۰۸-۱۱۴
۲- بار معنایی  ۱۱۵
۳- بررسی آیات قرآنی در بهارستان

۳- تاکید مطلب  ۱۱۶-۱۱۷
۴- بار معنایی  ۱۱۸
۴- بررسی احادیث گلستان

  ۱- تاکید مطلب   ۱۱۹-۱۲۰
۲- بار معنایی  ـــــ
۵- بررسی احادیث بهارستان

 ۳- تاکید مطلب  ۱۲۱
۴- بار معنایی  ـــــ
۶- بررسی اشعار عربی گلستان

۱- تاکید مطلب  ۱۲۲-۱۲۹
۲- بار معنایی  ـــــ

  ۳- اشاره به آیه و حدیث  ۱۳۰-۱۳۱
۷- بررسی اشعار عربی بهارستان

    ۱- تاکید مطلب   ۱۳۲-۱۳۴
۲- بار معنایی  ــــــ

   ۳- اشاره به آیه و حدیث  ـــــ
۸- نتیجه گیری کلی از پایان نامه ۱۳۶-۱۳۷
منابع

فهرست منابع و مأخذ پایان نامه

۱-    ابرقویی ، مقامات حمیدی ، دانشگاه اصفهان ، ۱۳۳۹ .

۲-    انصاری ، خواجه عبدالله : رسائل تصحیح وحید دستگردی ، جلد ۳ ، تهران ، فروغی ۱۳۴۹ .

۳-    الهی قمشه ای ، حسین : قرآن ، چاپ نهم ، ۱۳۷۶ .

۴-    بهار ، محمد تقی : سبک شناسی نثر ، جلد دوم ، چاپ نهم ، ۱۳۷۶ ، چاپخانه ورامین .

۵-    ـــــ ،  ــــــــــ   ، ـــــــــــ  ، جلد سوم ، چاپ پنجم ، ۱۳۸۵ ، انتشارات اطلاعات .

۶-    جامی ، بهارستان ، تصحیح اسماعیل حاکمی ، چاپ پنجم ، ۱۳۸۵ ، انتشارات اطلاعات .

۷-    خطیبی ، حسین : فن نثر در ادب پارسی ، چاپ دوم ، ۱۳۷۵ ، انتشارات زوّار .

۸-    رامیار ، محمود: قرآن مجید و فهارس القرآن ، تهران ، امیر کبیر ، ۱۳۴۵ .

۹-    سعدی ، گلستان ، تصحیح غلامحسین یوسفی ، چاپ هفتم ۱۳۷۴ ، انتشارات خوارزمی .

۱۰- شمیسا ، سیروس : سبک شناسی نثر ، چاپ دوم ، ۱۳۷۷ ، نشر میترا .

۱۱-صفا ، ذبیح الله : تاریخ ادبیات ایران ، جلد اول ، ۱۳۷۴ ، انتشارات ققنوس .

۱۲- ــــــــــــــ ، ــــــــــ ، جلد سوم ، ۱۳۷۴ ، انتشارات ققنوس .

۱۳- ـــــــــــ ، مختصری در تاریخ تحول نظم و نثر پارسی ، چاپ سیزدهم ، ۱۳۶۸ ، انتشارات ققنوس.

۱۴-کشاورز ، کریم : هزار سال نثر فارسی ، سازمان کتاب های جیبی ، ۵ جلد ، ۱۳۴۵ .

۱۵-گلبن ، محمد : بهار و ادب فارسی ، شرکت سهامی کتاب های جیبی ، ۱۳۷۱ .

۱۶-معین ، محمد : فرهنگ معین ، ۶ جلد ، چاپ هیجدهم ، ۱۳۸۰ ، چاپ خانه سپهر .

۱۷-محمد بن منور ، اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید ، به تصحیح ذبیح الله صفا ، تهران ، امیر کبیر ، ۱۳۴۸ .

۱۸- یا حقی ، محمد جعفر و ناصح محمد مهدی ، راهنمای نگارش و ویرایش مشهد ، آستان قدس رضوی ، ۱۳۶۳ .

۱۹-یوسفی ، غلامحسین : دیداری با اهل قلم ، جلد دوم ، چاپ دوم ، چاپخانه مهارت .

مقدمه

در گذر زمان ، همه چیز آبستن دگرگونی و تحول است . و سلسله های تاریخی ، یکی پس از دیگری می روند و جای خود را به سلسله های دیگر می دهند . تنها ، آثار بزرگان هر کشور می باشد که خود را از گزند داس دروگر مرگ و نیستی ، و تغییر و تحول در گذر زمان حفظ می کنند  و به موجودیت و حیات خویش ادامه می دهند .

هنگامی که ، متن زیبای گلستان سعدی ،رحمه الله علیه ، را می خوانیم گوش ما ، زیبایی  دل انگیز نثر ، و عطر آن را با مشام دل ، احساس می کند . و مانند پرنده سبک بار ، می خواهد به ملکوت عروج پیدا کند .

 « با مدادان که خاطر باز آمدن ، بر رأی نشستن غالب آمد . دیدمش دامنی گل و ریحان و سنبل و ضَیَمران فراهم آورده و آهنگ رجوع کرده . گفتم : گل بستان را چنان که دانی بقائی ؛ و عهد گلستان را وفائی نباشد و حکیمان گفته اند : هرچه نپاید ؛ دلبستگی را نشاید . گفتا : طریق چیست ؟ گفتم : برای نزهت ناظران و فُسحت حاضران کتاب گلستانی توانم تصنیف کردن که باد خزان را بر ورق او دست تطاول نباشد . و گردش زمان ، عیش ربیع آن را به طیش خریف مبدل نکند .

به چه کار آیدت زگل طبقی ؟                                از گلستان من ببر ورقی

گل همین پنج روز و شش باشد                               وین گلستان همیشه خوش باشد »

 ( یوسفی ، ۱۳۸۴ ،ص۵۴ )

و یا حکمتی ، در بهارستان جامی می خوانیم التذاذ ادبی ، بسیاری از آن به ما دست می دهد . و اندیشه این بزرگان در ادب پارسی ، فرا راه ما می شود  و چراغی می شود تا ما را به سر منزل هدایت و خوشبختی برساند .

« حکمت – هر نعمتی که به مرگ زوال بپذیرد ( آن را خردمند ) در حساب نعمت نگیرد . ( عمر اگرچه دراز بود ) چون مرگ روی نمود از آن درازی چه سود ؟ نوح هزار سال در جهان به سر برده است ، امروز پنج هزار سال است که مرده است . قدر ، نعمتی را بود که جاودانه باشد و از آفت زوال بر کرانه .

قطعه :

به نزد مرد دانا نعمت آنست                           کزو جانت بود جاوید و مسرور

نه سیم و زر که چون گورت شود جای           بماند همچو سنگت بر سر گور »

( حاکمی ،۱۳۸۵،ص۴۲ )

بزرگترین گنجینه بشری ، در طول تاریخ هر کشور ( ادبیات ) آن کشور است که به صورت مکتوب  از گذشتگان ما ، به یادگار مانده است . انسانها ، یکی پس از دیگری می آیند و می روند .

ولی ادبیات ، پا برجاست و به حیات خود ادامه می دهد . و هر گاه که روی به پستی و نزول می گذارد  روح تازه ای در آن دمیده می شود و تنه تنومند آن را از گزند حفظ می کند . به راستی راز جاودانه بودن ادبیات در چیست ؟ راز جاودانگی آن را باید در زبان آن ملت جستجو کرد . در طول حیات ادبی ، همگام و همصدا پیش می رود . مانند موجی خروشان است که در برابر طوفان های زمانه ، می ایستد و خم نمی شود . و در برابر حوادث روزگار ، سر تسلیم فرود نمی آورد و ادبیات را به سر منزل غایی ، که همان رسیدن به تعالی و شکوفایی است رهنمون می سازد .

هنگامی که به ادبیات ایران ، این مرز و بوم کهن نیاکانمان ، نگاه می اندازیم به خود می بالیم ، که      در سرزمین فرهنگ و هنر زاده شده ایم .و در این سرزمین مقدس ، روح خود را تسلیم یگانه هستی   می کنیم .

با بررسی انواع نثر ، در این بخش متوجه می شویم که : در بستر حوادث تاریخی ، و تغییر در بافت اجتماعی و سیاسی ، در هر برهه ای از زمان ، نثر فارسی راه تکامل و پیشرفت را سپری کرده است . و هر گاه حادثه ای رخ داده است ، درخت تنومند زبان فارسی ، قد خم نکرده است ؛ و در برابر طوفان حوادث ایستادگی کرده است . تا ما هم اکنون ، از ثمره آن سود ببریم .

به همین دلیل در این بخش تکامل نثر فارسی را از ( قرن چهارم تا  قرن نهم هـ . ق ) مورد            بررسی قرار می دهیم ، تا در ادامه مباحث متوجه شویم که سعدی ، شیرین سخن ، چه کمک شایانی به نثر پارسی کرده است . و در ادامه کار ، جامی ، نویسنده توانا و ماهر ، با روی آوردن به نثر        ساده ، چه کمک قابل توجهی به نویسندگان بعد از خود انجام داده است . تا در بخش های بعدی  راحت تر بتوانیم کتاب گلستان سعدی و بهارستان جامی را ، با دید علمی و مستند ، مورد نقد و بررسی قرار دهیم

 فصل اول

  ۱-  چگونگی شکل گیری نثر مرسل دوران اول

 « مرُسَل اسم مفعول از ارسال به معنی رها شده و آزاد است . یعنی نثر  بی تکلف و غیر مقیّد به صنایع ادبی و فنون تزئینی کلام . و آن معادل Prosa  یا proversa oratio  در لاتین ( prose انگلیسی ) است که به معنی نثر و سخن مستقیم و سر راست و آزاد است . به نثر مرسل ، نثر سبک خراسانی ( به اعتبار اینکه نخستین نویسندگان در خراسان بودند و به لهجه مادری خود می نوشتند ) و نثر بلعمی ( به اعتبار اینکه بلعمی ، جزو اولین و شاخص ترین نویسندگان این سبک است ) و نثر دوره اول هم میتوان گفت نثر مرسل به لحاظ تاریخی دو دوره سامانیان و غزنویان ( تغییراتی ) را دربر می گیرد . آغاز دوره   اول نیمه اول قرن چهارم هجری است ( سال ۳۴۶ که شاهنامه ابومنصوری نوشته شد ) و پایان آن اواخر قرن پنجم است و بدین ترتیب مدت این دوره حدوداً ۱۵۰ سال است . البته نثر مرسل در دوره های بعد هم تقلید می شد ، اما در آن به اعتبار هر دوره تغییراتی دیده می شود .»

( شمیسا ، ۱۳۷۷ ، صص ۲۳-۲۴ )

« توجه و اقبالی که به زبان فارسی ، در عهد سامانیان شد . باعث شد که نثر پارسی ، مانند نظم ، رواج و رونقی بگیرد و کتاب های به زبان دری در انواع مطالب تالیف شود  و یا از تازی به پارسی درآید .      و تقریباً ، همان توجه و اقبالی را که پادشاهان و رجال قرن چهارم و اوایل قرن پنجم به شعر و شعرا داشتند . به نثر و نویسندگان ، علی الخصوص مورخان و مولفان کتب علمی و ادبی بذل می نمودند، و برای تالیف و تصنیف یا ترجمه کتب جوایزی اهدا می کردند »              ( صفا ، ۱۳۷۴ ، ص ۱۳۶ )

۲- چگونگی شکل گیری نثر مرسل دوران دوم

« سبک نثر سامانی در قرن پنجم و حتی ، قرن ششم هم تقلید می شد . البته در دوره غزنوی تغییراتی در نظام سیاسی و اجتماعی به وجود آمد که اندک اندک باعث تغییر تدریجی سبک شد . عمده ی این تغییرات اولاً روی کار آمدن عناصر ترک به جای سامانیان ایرانی نژاد بود ، لذا دیگر از آن تشویق و یا تایید ها در باب گسترش فرهنگ ایرانی و تدوین تاریخ پیش از اسلام خبری نبود . و ثانیاً به دلیل وابستگی غزنویان به دستگاه خلافت ( هرچند صوری ) نفوذ لغات عربی در فارسی بیشتر شد .

با این همه به طور کلی می توان گفت : که سبک دوره سامانی و غزنوی به یک منوال است و تحول    فی الواقع بعد از ۴۲۰ هـ . که محمود ری و اصفهان را فتح کرد صورت می پذیرد . این حادثه به اختلاط مردم خراسان و عراق معروف است که بعداً به آن اشاره خواهد شد .»

( شمیسا ، ۱۳۷۴ ، ص ۳۱ )

۳- ویژگی های نثر مرسل ، دوران اول و دوم

« نثر این دوره ، کاملاً ساده و مبتنی بر طبیعت گفتار است . لغات عربی کم است . و ضرب المثل عربی اصلاً ندارد . آمیختن شعر و نثر به هم مرسوم نیست تا چه رسد به آوردن شعر عربی . استفاده از صنایع بدیعی و بیانی مرسوم نیست . جملات کوتاه و روشن اند . تکرار ، مخصوصاً تکرار فعل مرسوم است . سجع جز به ندرت – در خطبه کتاب – دیده نمی شود . از نظر فکری ، توصیفات بیشتر مربوط به بیرون است  تا درون و به اصطلاح نگاه ها آفاقی و عینی است ، نه انفسی و ذهنی .

از نظر ادبی چنانچه اشاره شد  خبری از نکات بدیعی و بیانی نیست » ( صفا ، ۱۳۷۴ ،صص ۱۳۶ -۱۳۷ )

مثال : « شیخ ابوسعید ، یک بار به طوس رسید مردمان از شیخ استدعای مجلس کردند . شیخ اجابت کرد. بامداد در خانقاه ایستاد . تخت بنهادند و مردم می آمدند و می نشستند . چون شیخ بر تخت شد و مقریان قرآن برخواندند و مردم می آمد . چندان که کسی را جایی نماند . معرّف بر خاست و گفت : خدایش بیامرزد که هر کسی از آنجا که هست یک گام فراتر آید . » شیخ گفت : « هر چه ما خواستیم گفت و جمله ی پیغامبران بگفتند ، او بگفت : خدایش بیامرزاد که هر کسی از آنجا که هست یک گام فراتر آید . چون این کلمه بگفت ، از تخت فرود آمد و آن روز پیش از این نگفت »

 ( اسرار التوحید ، ص ۲۱۶ )

از اوایل قرن ششم ، به علت حوادث تاریخی و تغییر در اوضاع سیاسی و اجتماعی آن زمان ، نثر    مرسل ، جای خود را به نثر فنی می دهد . و نثر ساده و روان جای خود را به تن پوش لباس های فاخر وزن و قافیه همانند شعر می دهد . وظیفه خود را که همان انتقال تجارب به آیندگان است به فراموشی می سپارد . و اگر بزرگانی مانند : ( سعدی ) در قرن هفتم ظهور نمی کردند ، معلوم نبود که بر سر نثر فارسی ، چه آورده می شد .

فصل دوم :

۱- چگونگی شکل گیری نثر فنی در بستر تاریخ ادبیات

« سلطان محمود در سال (۴۲۰ ) هـ . ری را تصرف کرد و این امر که باعث اختلاط مردم خراسان و عراق شده بود می توانست ، زمینه تغییر سبک باشد . چه مردم خراسان ، از مرکز حکومت اسلامی      ( بغداد ) دور بودند . و برعکس مردم عراق ، بیشتر با معارف اسلامی و زبان عربی در تماس بودند . مضافاً بر اینکه زبان مادری مردم عراق ، فارسی رایج در عراق نبود .

اما محمود در سال ( ۴۲۱ ) هـ . در گذشت . و بعد از چند سالی ، برسر پادشاهی بین مسعود و محمد پسران او اختلاف افتاد . سرانجام مسعود در سال ( ۴۳۱ ) هـ . در دندانقان مرو از سلجوقیان شکست خورد . و همراه با دیوانیان خود ، به طرف افغانستان و هند رفت . ( غزنویان دوم ) سلجوقیان یک راست از خراسان ، به عراق عجم رسید و اصفهان را پایتخت خود کردند و زمینه های تغییر          سبک ، از همه نظر فراهم شد . و توجه آنان به صوفیه و حکومت بغداد و رواج زبان عربی ، و توجه به معارف اسلامی ، و تاسیس مدارس علمی ، و خانقاه ها و غیره و غیره – در تغییر نثر مرسل به فنی دخیل است . » ( شمیسا ، ۱۳۷۷، ص ۷۴ .)

نثر این دوره ، نثر موزون یا مسجع است که به دو دسته تقسیم می شود : نثر موزون مرسل که در آثار خواجه عبد الله انصاری دیده می شود و دیگری نثر موزون فنی که در مقامات حمیدی دیده می شود .