لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه: 77
مقدمه
از همان آغاز پیروزی انقلاب اسلامی ایران، دنیای غرب از راهبردها، فنون و شگردهای متنوع و متعددی بهره جست تا هم از گسترش دامنه نفوذ انقلاب در بین ملل دیگر جلوگیری کند، و هم زمینه را برای سلب هویت اسلامی و انقلابی اقشار مختلف، به ویژه قشر جوان، و مسخ باورها و ارزشهای بنیادی جامعه مهیا سازد. برای تحقق هدف اخیر، به ویژه در سالهای پس از ایان تهاجم نظامی عراق برخوردار از حمایت غرب، از روش پراثری به نام «تهاجم فرهنگی» سود جست.
غرب در تهاجم فرهنگی خود علیه ایران، تلاش کرد تا با اقدامات از پیش تعیین شده و منظم « نظام فرهنگی» برخاسته از انقلاب اسلامی را تضعیف، و به جای آن «نظام فرهنگی حاکم بر جهان غرب» را برجای آن بنشاند. او برای تحقق این هدف کلان، با بهره گیری از روشهای متعدد آموزشی، تبلیغی، تهییجی و انتشاراتی، برای تضعیف ارزشهای دینی مردم ایران ( از طریق تضعیف روحانیت، با اشاعه فساد، ترویج ایدئولوژیهای غیر دینی)، تغییر نگرش نوجوانان و جوانان نسبت به دنیای غرب و تحقیر فرهنگی ( از طریق تحقیر مفاخر ملی، معرفی و ترویج الگوهای غربی، تحقیر توانمندی های مردم ایران، ترویج از خود بیگانگی و ...) تلاشها و اقدامات گسترده ای طراحی و اجرا کرد. آشکار است که غرب به دلیل بهره گیری از ابزارها و رسانه های مختلفی نظیر شبکه های ماهواره ها، فیلم ها، تصاویر و نوارهای کاست مغایر با فرهنگ اسلامی، خبرگزاریهای جهانی ( استکبار خبری) و رادیوها، و برنامه ریزی حساب شده برای اوقات فراغت نوجوانان و جوانان، توانسته است حجم وسیعی از نوجوانان و جوانان کشورمان را مخاطب قرار دهد و برارزشها، هنجارها و نگرشهای آنان تاثیر بگذارد.
اما در مقابل نیروی مقاومت بسیج نیز با فعالیت ها و اقدامات فرهنگی و آموزشی خود به مقابله با تهاجم فرهنگی غرب پرداخته است. این نیرو، برای مقابله با تهاجم فرهنگی از راهبردها، فنون و روش های مختلفی استفاده نموده است. از جمله راهبردها و فنون مورد استفاده بسیج می توان به راهبردهای « ایمن سازی» ، «مبارزه مستقیم فرهنگی« و «ترویج اشاعه اندیشه های نو» ، و از میان فنون، به تقویت بنیه فرهنگی، رعایت بهداشت فرهنگی، تقویت عزت نفس و خودباوری، غنی ساختن اوقات فراغت، و ممانعت از ترویج ابزارها ضد فرهنگی اشاره نمود. همچنین، نیروی مقاومت بسیج برای مقابله با تهاجم فهرنگی، و افزایش طراز و غنای فرهنگی نوجوانان و جوانان از روشهای مختلفی نظیر آموزش، اردو، تبلیغات و جز آن استفاده نموده است.
با وجود این، میزان اثر بخشی اقدامات فرهنگی بسیج تاکنون به صورت دقیق و منظم مورد بررسی قرار نگرفته است. از همین روی، مسئولان فرهنگی بسیج برای بررسی میزان اثر بخشی اقدامات و فعالیت های خود شرایط را برای اجرای این پروژه مهیا ساختند. مطمئناً نتایج این تحقیق آنان را از میزان اثر بخشی اقدامات فرهنگی آگاه خواهد ساخت.
طرح مسئله
پس از تشدید تهاجم فرهنگی غرب، مجلس شورای اسلامی در مهرماه سال 1370 با تصویب لایه ای بخشی از ماموریت « مبارزه و مقابله با تهاجم فرهنگی» را به نیروی مقاومت بسیج واگذار نمود. بسیج، نیز که در دوران تهاجم نظامی به شکلی اعجاز انگیز با عاملین استکبار جهانب به مبارزه و مقابله برخاسته بود، بلافاصله پس از تصویب مجلس در پی چاره برآمد، اما، این بار به خوبی می دانست که دشمن به شکلی فراگیرتر و عمیق تر، هرچند به صورت پنهان، ارزشهای فرهنگ و انقلاب او را مورد یورش قرار داده است. از همین روی، تلاشهای استکباری و فراگیر بیشتری فراسو نهاد.و برای مثال، از همان آغاز مبادرت به تشکیل کانونهای متعددی نمود و طرحهای فرهنگی و آموزشی مختلفی، از جمله طرح میثاق، را اجرا نمود.
بسیج با انجام اقدامات فرهنگی توانست سالیانه چند میلیون نوجوان و جوان را که بیش از همه آماج تهاجم فرهنگی اند، تحت پوشش قرار دهد. و هر یک را به فراخور استعدادها، نیازها، علائق و ... در یک یا چند مقوله فرهنگی، هنری، عقیدتی، سیاسی، علمی و ... تحت آموزش قرار دهد.
بسیج در تمام این فعالیتها در صدد آن بود تا ارزشهای دینی را در نوجوانان و جوانان تقویت کند، هنجارهای مختلف را به آنان بیاموزد، اعتماد به نفس آنان را نیرومند سازد، پیوند آنان را با رهبری نیرومند سازد، و روحیه سلحشوری و مبارزه با استکبار را در آنان ایجاد کند.
اما، اگرچه چند سال از شروع ماموریت بسیج در مبارزه و مقابله با تهاجم فرهنگی غرب می گذرد، گستره اثر بخشی فعالیتهای فرهنگی بسیج در تقویت ارزشهای دینی، گسترش هنجارهای مذهبی و اخلاقی، جلوگیری از رسوخ هنجارها و ارزشهای غربی و ممانعت از تغییر نگرشهای نوجوانان و جوانان نسبت به فرهنگ اسلامی و ... همچنان ناشناخته مانده است. به همین سبب، در این تحقیق فردنگر، تلاش بر آن است تا نقش فعالیتهای فرهنگی بسیح در مقابله با تهاجم فرهنگی غرب، در سه مولفه ارزشها، هنجارها و نگرشها، مورد ارزیابی قرار گیرد.
یافته های این پژوهش اولاً به خودی خود بر دانش ما پیرامون تاثیر « فعالیتهای فرهنگی« در مقابله با « تهاجم و اشاعه فرهنگی« خواهد افزود، از همین روی، می تواند در حوزه مردم شناسی فرهنگی به عنوان یافته های بنیادی نگریسته شود. ثانیا، بانیان و عاملان فعالیتهای فرهنگی بسیج از میزان اثر بخشی اقدامات خود آگاه خواهند گشت و براساس آن می توانند فعالیتهای خویش را استمرار بخشند و یا در صدد تعدیل و اصلاح آن برآیند.
ضرورت تحقیق
یکی از گسترده ترین یورشهای دشمن به انقال باسلامی ایران «تهاجم فرهنگی» است. این یورش بیش از هرچیز در پی مسخ و کم رنگ ساختن بنیانهای فکری و عقاید دیرینه مردم مسلمان ایران است. گرچه ، این یورش همه گروههای سنی را، به فراخور ویژگیهای فرهنگی و روان شناختی، آنان آماج قرار می دهد، لیکن نوجوانان و جوانان را بیش از دیگر گروههای سنی فراخور یورش قلمداد می کند. از همین روی، بخش معنابهی از سرمایه و نیروی خود را معطوف آنان می سازد. چه دشمن نیک می داند که رویگردانی آنان از ارزشهای اسلامی و انقلاب اسلامی مخرب ترین اثرات را برای جامعه اسلامی در پی خواهد داشت.
نیروی مقاومت بسیج، گرچه وظایف و رسالتهای متعددی ر بر دوش می کشد، اما از این اقدام و «شبیخون» استکبار جهانی نیز غافل نمانده است و طرحهای فرهنگی و هنری مختلفی را بکار بسته است. تا با تقویت بنیانهای معنوی جوانان و نوجوانان آنان را در برابر «هجمه» فزاینده فرهنگی مصون دارد. اما، بسیج برای آنکه بتواند گامهای فرهنگی خود را استوارتر فراسو نهد و کاستیهای اقدامات فرهنگی خود را مرتفع سازد، نیازمند آن است تا اثر بخشی اقدامات خود را در حطیه پراهمیت تهاجم فرهنگی غرب مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد. افزون بر آن او نیازمند آن است تا مخاطبین خود را بازشناسد و خرسندی آنان را از اقدامات فرهنگی در یابد تا در آینده آنگونه گام بردارد که گستره مخاطبین خود را فزونی بخشد و دشمن را از تحقق نیات و امیال شیطانی اش مایوس نماید. این همه تنها زمانی میسر خواهد گشت که پژوهشی علمی در شمول نسبتاً فراگیری صورت یگرد. تلاش طرح حاضر بر ا« است تا بسیاری از ابهامات مربوط به حیطه اثر بخشی اقدامات فرهنگی بسیج را بزداید و راهگشای تلاشهای فرهنگی بعدی گردد.
بنابراین ضرورت اصلی انجام این طرح در شرایط فعلی را می توان به شرح زیر خلاصه کرد:
- بازنگری در فعالیتهای فرهنگی در صورت لزوم .
- شناسایی نقاط ضعف فعالیتهای انجام شده .
- ادامه و گسترش فعالیتها در صورت حصول اطمینان از اثر بخشی آنها.
- ارائه شواهد و دلایل در دفاع از ماموریت محوله بسیج در مقابله و مبارزه با تهاجم فرهنگی.
فرضیه های تحقیق
- فعالیتهای فرهنگی بسیج در تقویت ارزشهای نوجوان و جوانان می تواند اثر بخش باشد.
- فعالیت های فرهنگی بسیج در تقویت هنجارهای نوجوانان و جوانان اثر بخش است.
- فعالیت های فرهنگی بسیج در تقویت نگرشهای نوجوانان و جوانان اثر بخش است.
تعریف مفاهیم (واژه های کلیدی)
فرهنگ (Culture) :
به باور تایلر (1871) فرهنگ مجموعه پیچیده ای است که شامل معارف، معتقدات، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، قوانین، سنن و بالاخره تمام عبارات و رفتار و ضوابطی است که فرد به عنوان عضو جامعه از جامعه خود می گیرد.
گی روشه نیز (به نقل از روح الامینی، 1372) فرهنگ را چنین تعریف می کند: مجموعه به هم پیوسته ای از اندیشه ها، احساسات و اعمال کم و بیش صریح که به وسیله اکثریت افراد یک گروه پذیرفته شده است.
ارزشها (Values) :
تعریف نظری: احساسات ریشه دار و عمیقی که اعضای جامعه در آن شریکند ( کوئن. ترجمه: توسلی ، 1376)
تعریف عملیاتی: در این پژوهش مراد از ارزشها احساسات عمیق افراد پیرامون مولفه هایی نظیر: نظام خانواده، آزادی، عدالت، امنیت ملی، وفاق ملی، ایثار، شهادت و نظایر آن است.
هنجارها (Norms) :
تعریف نظری: هنجارها معیار رفتارهای ثاتبی هستند که گروه به لحاظ فکری یا رفتاری از افراد انتظار دارد، یا آنها را تایید می کند (توسلی، 1376).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش منظور از هنجارها عبارت است از نظرات آزمودنیها پیرامون روابط قبل از ازدواج، انجام عبادات اسلامی، امر به معروف و نهی از منکر، تمایل به استفاده از ابزارهای فرهنگی مبتذل، استفاده از موسیقی غربی، پوشش.
نگرش (Attitude) :
تعریف نظری: نگرش یک حالت روانی و عصبی آمادگی است که از طریق تجربه، سازمان یافته و تاثیری هدایتی و پویا بر واکنش های فرد در برابر کلیه اشیائ یا موقعیت هایی که به ان مربوط می شود، دارد ( آلپورت، 1960).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش منظور از نگرش اطلاعات (شناخت ها)، عواطف و احساسات نوجوانان و جوانان در برابر شاخص هایی نظیر، اعتاد به غرب، مفاخر ملی، مفاخر مذهبی، برقراری رابطه با امریکا، مطامع دنیای غرب، الگوها، ترجیحات ، اسلام و جمهوری اسلامی است.
فرهنگ پذیری (Accultruaion) :
فرهنگ پذیری عبارت است از رواج پدیده هایی که براثر تماس مستمر و مستقیم بین گروههایی از افراد یا فرهنگهای مختلف بوجود می آید. (بلیس و کلاگ، 1990، روح الامینی، 1372).
اشاعه فرهنگی (Cultural Diffusiox) :
اشاعه فرهنگی فرایندی است که از طریق آن عناصر یا مجموعه های فرهنگی از یک رهنگ یا جامعه به فرهنگ یا جامعه ای دیگر انتقال می یابد و به تدریج در فرهنگ اخیر جذب، و سبب دگرگونی آن می شود(کروبر، 1944).
تهاجم فرهنگی (Cultural invasion) :
تعریف نظری: فعالیتهای برنامه ریزی شده حاملان و حامیان یک فرهنگ در جهت از هم پاشیدن نظام فرهنگی جامه ای دیگر، و مستقر کردن نظام فرهنگی مورد علاقه یا مورد قبول خود به جای فرهنگی اولی آن جامعه ( پناهی، 1377).
تعریف عملیاتی: مراد از تهاجم فرهنگی در این پژوهش، تلاشهای برنامه ریزی شده و مستمر جهان غرب برای تغییر ارزشها، هنجارها و نگرشهای نوجوانان و جوانان است.
فعالیتهای فرهنگی (Cultural Activities) :
تعریف نظری: فعالیتهای فرهنگی به اقدامات و تلاشهایی اطلاق می شود که موجب افزایش شاخص های کمی فرهنگی ( افزایش سرانه کتاب، سرانه صندلی سینما، چاپ و نشر، کتابخانه، کلاسهای فرهنگی – هنری و ...) و ترویج علم و دانش و آگاهی و الگوهای رفتاری می شود (برستد، 1970) یا فعالیتهای فرهنگی به اقداماتی اطلاق می شود که موجب رشد و تحول ذهنی مردم و افزایش سطح معلومات و دانش هنری آنان می شود (دیکشنری آکسفورد، 1989).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش، منظور از فعالیتهای فرهنگی اقداماتی است که ناحیه مقاومت بسیج مقدار پس از واگذاری بخشی از مسئولیت مقابله با تهاجم توسط مجلس به آن، در قالبهای زیر انجام داده است:
- آموزش - بسیج و بهسازی - تربیت بدنی
- اردو - بهسازی مساجد
- دارالقران - نمایشگاه
- امر به معروف و نهی از منکر - مشاوره.
نوجوانان و جوانان:
تعریف نظری: به کسانی نوجوان گفته می شود که در سنین 19-12 سالگی قرار دارند ( شعاری نژاد، 1364) ، جوانان نیز به کسانی گفته می شود که در سنین 35-20 قرار دارند (ریبر، 1984).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش نوجوانان و جوانان 12 تا 25 ساله مورد بررسی قرار می گیرند، چه، پژوهشهای مختلف ( نظیر عجمی، 1372؛ امین صارمی، 1374؛ آزاد، 1374) نشان داده اند که نوجوانان و جوانان در این سنین، در برابر تهاجم فرهنگی آسیب پذیرترند، افزون بر آن، روان شناسان ( نظیر وستا، 1992؛ برک، 1991) نشان داده اند که نوجوانان در حال گذار از مرحله عملیاتی به مرحله صوری هستند. از همین روی طرحواره های ساخت شناختی خود را از نو مورد بازبینی قرار می دهند و مبانی اعتقادی و نظام باورهای خود را مورد مداقه، و حتی تردید، قرار می دهند.
همچنین، نوجوانی با برانگیختگی و فعال شدن تمایلات جنسی آغاز می شود. شدت این برانگیختگی پس از جوانی اول (25 سالگی) کم می شود (احمد، 1368). علاوه بر آن، تحقیقات (نظیر سادنی، 1373) نشان داده اند جوانان مجرد آسیب پذیرتر از جوانان متاهل هستند.
فصل دوم
مبانی نظری:
تهاجم فرهنگی نوعی فعالیت برنامه ریزی شده و منظم ( سیستماتیک) است که متولین و حامیان یک فرهنگ خاص، به منظور سست نمودن و از هم پاشیدن نظام فرهنگی یک جامعه دیگر، مبادرت به انجام آن می نمایند. از این منظر، تهاجم فرهنگی در واقع نوعی « فرهنگ پذیری» است که مروجان و مبلغان فرهنگی خاص با تدابیر ز پیش طراحی شده تلاش می کنند تا فرهنگی خویش را به جوامع دیگر تحمیل کنند. اما در این فرایند فرهنگ پذیری از حالت عادی خود خارج شده و به چالش و ستیزی برای به انقیاد در آوردن فرهنگهای دیگر تبدیل می شود. لیکن، تاثیر تهاجم فرهنگی بر همه جوامع و فرهنگ های یکسان نیست. چه ، فرهنگهایی که فاقد انسجام و کارایی لازم اند و از توان و قدرت کافی برای مقاومت در برابر هجوم عناصر فرهنگ بیگانه برخودار نیستند، در برابر تهاجم آسیب پذیرتر به نظر می رسند، و لاجرم جوامعی که علاقمند به حراست از فرهنگ خویش مصون داشتن آن در برابر تهاجم فرهنگی و نفوذ عناصر نامطلوب فرهنگهای بیگانه اند، ناگزیر از برخی تدابیر از پیش برنامه ریزی شده، نظیر ایجاد اصلاحات اساسی در ساختار فرهنگی جامعه، گسترش دامنه فعالیتهای فرهنگی و نظایر آن، هستند. این تدابیر نیز تنها زمانی موفقیت آمیز خواهند بود که بر شناخت بسنده از ماهیت و ویژگیهایی تهاجم فرهنگی مبتنی باشد. لیکن، شناخت تهاجم فرهنگی و ابعاد و مبانی نظری و روشها و ... آن، نیز هنگامی میسر خواهد گشت که فرهنگ و عناصر و ابعاد و اجزاء و کارکردهای آن، مورد مراقه و امعان نظر قرار گیرند. از همین روی در این فصل، به ترتیب مباحث زیر مورد بررسی قرار می گیرند.
- بخش اول: مفهوم فرهنگ و اجزاء و ... آن
- بخش دوم: تغییرات فرهنگی
- بخش سوم: تهاجم فرهنگی
- بخش چهارم: عملکرد فرهنگی بسیج
بخش اول- فرهنگ
در این بخش موضوعاتی نظیر: مفوم فرهنگ، تعریف فرهنگ، ابعاد فرهنگ، انسجام فرهنگی، تاخر فرهنگی، نسبیت فرهنگی، ویژگیهای فرهنگ، فرهنگ و شخصیت و کارکردهای شخصیت مورد بررسی قرار می گیرند.
1- مفهوم فرهنگی
در زبان فارسی واژه فرهنگ اسم مرکبی است که ریشه اوستایی دارد و از دوقسمت «فر» و «هنگ» تشکیل شده است. قسمت اول پیشونده است که به معنای جلو، بالا، پیش و بیرون به کار می رود، قسمت دوم نیز از ریشه تنک، به معنی کشیدن و فرهیختن است ( محمدی، 1373؛ بختیاری، 1370). اما، مفهوم فرهنگ در متون ادب فارسی عمدتاً در معانی زیر به کار رفته است:
1- ادب، تربیت
2- دانش، علم، معرفت
3- مجموعه آداب و رسوم
4- مجموعه علوم و معارف و هنرهای یک قوم ( فرهنگ فارسی معین، 1375، ص 2538).
معادل عربی و لاتین واژه فرهنگ
واژه معادل فرهنگ در زبان عربی «ثقافه» است. این واژه از ریشه ثقف، یثقف، ثقافه گرفته شده است و معنای ان آموختن ، اهر شدن و یافتن است ( رواح الامینی، 1372). اما، علیرغم قدمت دیرینه ای که این واژه در زبان عربی دارد، تنها در چند دهه گذشته علمای اجتماعی جهان عرب آن را به معنای کالچر (فرهنگ) به کار گرفته اند (صالحی، 1359).
واژه کولتور فرانسوی و کالچر انگلیسی نیز معادل مفهومی است که امروزه انسان شناسان برای فرهنگ به کار می برند. این واژه در زبانهای اروپایی دمت زیادی ندارد، چه اولین بار این واژه در سال 1750 در زبان آلمانی به کار رفته است ( آشوری، 1375).
کولتور از نظر لغوی به معنای کشت و زرع و آبادانی است. لیکن، فرانسویان از نیمه اول قرن نوزدهم میلادی این واژه را در حوزه های ادبیات و هنر و علوم نیز بکار بستند (بختیاری، 1370) و بدین ترتیب آن واژه واجد معنایی گشت که امروزه رایج است.
این فقط قسمتی از متن مقاله است . جهت دریافت کل متن مقاله ، لطفا آن را خریداری نمایید
دانلود تحقیق کامل درمورد تهاجم فرهنگی
