فصل اول
آناتومی و بیومکانیک مفصل پتلوفمورال[1]
مفصل پتلوفمورال در بین کلیه مفاصل بدن، از کمترین میزان تطابق[2] برخوردار است و شامل سطح خلفی پتلا و شیار بین کندیلی واقع در سطح قدامی انتهای استخوان فمور می باشد (تصویر1-1).
تصویر 1-1 سطوح مفصلی خلف پتلا و قدام فمور
استخوان پتلا، یک استخوان سزاموئید[3] مثلثی شکل می باشد که قاعده آن در بالا و نوک تیز آن در پایین قرار دارد، و تاندون آن با تاندون عضله کوادری سپس[4] یکی می‌شود. ابعاد این استخوان در افراد مختلف، کمی متفاوت است بطوریکه عرض آن از 51 تا 57 میلی متر و طول آن از 47 تا 58 میلی متر، متغیر است. سطح خلفی استخوان پتلا با لایه ضخیمی از غضروف هیالین[5] پوشیده شده است. در قسمت فوقانی این سطح خلفی، یک ستیغ عمودی وجود دارد که این سطح را به دو سطح مفصل داخلی و خارجی تقسیم می کند (تصویر 2-1). علاوه بر این ستیغ، یک ستیغ عمودی دیگر سطح مفصل داخلی را از Oddfacet جدا می کند. Oddfacet در هنگام فلکسیون[6] کامل زانو، با کندیل داخلی استخوان فمور مفصل می شود.
تصویر 2-1. سطح مفصلی پتلا، توسط یک سنیغ عمودی به دو سطح داخلی و خارجی تقسیم شده است. به oddfacet در سطح داخلی پتلا توجه کنید.
یکی دیگر از سطوح مفصلی پتلوفمورال، شیاری است که در قسمت انتهای تحتانی استخوان فمور قرار دارد و دو کندیل داخلی و خارجی استخوان فمور را از هم جدا می کند (تصویر 3-1). ستیغ عمودی سطح خلفی استخوان پتلا، با این شیار بین کندیلی استخوان فمور، مفصل می شود. برجستگی بیشتر کندیل خارجی فمور نسبت به کندیل داخلی، باعث شده که جابجایی پتلا به سمت خارج، کمتر اتفاق بیافتد.
تصویر 3-1. شیار بین کندیلی استخوان فمور که کندیلهای داخلی و خارجی را از هم جدا کرده و با ستیغ عمودی پتلا مفصل می شود.
توده‌عضلانی ناحیه زانو که از آن به عنوان مکانیسم اکستانسور[7] نیز نام برده می‌شود، از عضله کوادری سپس تشکیل شده که خود شامل چهار عضله رکتوس فموریس[8]، وستوس اینترمدیوس[9] و واستوس لترالیس[10] و وستوس مدیالیس[11] می باشد (تصویر4-1). عمل این عضله در طول gait، اکستانسیون زانو و ثبات و کنترل آن از طریق انقباض Eccentric می باشد. چهار قسمت عضله کوادری سپس در قسمت تحتانی[12] بهم نزدیک شده، تاندون کوادری سپس رامی سازند که این تاندون با تاندون پتلا یکی شده در نهایت به تکمه استخوان تیبیا[13] متصل می شود.
تصویر 4-1. قسمتهای مختلف مکانیسم اکستانسوری زانو.
الیافی از عضلات وستوس مدیالیس و وستوس لترالیس تحت زوایای مختلف به قسمت داخلی و
خارجی استخوان پتلا متصل می شود (تصویر 5-1). که این زاویه در الیاف عضله وستوس مدیالیس مایل[14] بیشتر و در حدود 65 درجه می باشد. این عضلات نقش مهمی در وضعیت استاتیک و دینامیک و ثبات داخلی- خارجی استخوان پتلا ایفا می کنند.
...
فصل دوم
اختلالات حرکتی در مفصل زانو
اختلالات حرکتی در مفصل پتلوفمورال
در این بخش، اختلالات حرکتی و تظاهرات بالینی، مهمترین اختلالات مفصل پتلوفمورال بحث و بررسی می شود. این اختلالات عبارتند از:
- سندرم دردناک مفصل پتلوفمورال[1] (که به آن سندرم درد قدام زانو یا سندرم تغییر مکان پتلا نیز گفته می شود.)
- نیمه در رفتگی و در رفتگی پتلا[2]
- التهاب تاندون پتلا[3]
- تغییرات آرتریتی ناشی از کندرومالاسی پتلا[4]
سندرم دردناک مفصل پتلوفمورال (PFPS)
یکی از مهمترین و رایج ترین حالات بیماری و اختلال در مفصل پتلوفمورال، PFPS است. شیوع این ضایعه در بین ورزشکاران بالا بوده از هر 4 نفر، یک نفر به این سندرم مبتلا می شود. همچنین گزارش شده که بیش از 25% سربازان به این سندرم دچار می شوند. در تحقیقی که روی 83 نفر ورزشکار دونده انجام شد، مشخص شد که 5/57% از آنها مبتلا به PFPS هستند. نسبتهای مختلفی از این ضایعه بین زنان و مردان بدست آمده است. به عنوان مثال، Goodfellow و همکارانش نسبت زنان به مردان را 3 به 2 گزارش دادند. این نسبت توسط Gerrard 2 به 1 و توسط Dehaven و همکارانش 2 به 3 گزارش شده، علائم این ضایعه در نوجوانان در حال رشد یکسان است که شاید به علت عدم تعادل در عضلاتی باشد که ثبات داخلی- خارجی پتلا را ایجاد می کنند. مهمترین علامت PFPS درد قسمت قدامی زانو است، این درد با بالا رفتن از پلکان، نشستن به مدت طولانی و انجام فعالیتهای شدید، تشدید می گردد.
علائم دیگر آن عبارتند از تورم، صدای Click در مفصل و احساس خالی شدن مفصل[5] درمعاینه بالینی، سطوح دردناک پتلا،پروناسیون[6] بیش از حد مفصل ساب‌تالار[7]، سفتی باندایلیوتبییال، کاهش نیروی گشتاور Eccentric و ظهور مجدد علائم با انجام تست Clarke روی مفصل پتلوفمورال (تصویر 1-2). به خوبی احساس می شود.
تصویر 1-2.تست Clarke، که وقتی همزمان با انقباظ ایزومتریک عضله کوادری سپس، فشاری به قسمت فوقانی پتلا وارد می شود، در صورت بروز درد و صدای Crepitus، تست مذکور مثبت است.
اولین و مهمترین عامل ایجاد درد در PFPS، ایجاد فشار غیرطبیعی بر روی سطوح مفصلی پتلا است که ناشی از راستای غلط و لغزش نادرست پتلا در شیار بین کندیلی می‌باشد. راستاگیری غلط به علت وجود یک یا چند عامل زیر است:
وجود مفصل پتلوفمورال غیرطبیعی، اختلال در بافت نرم، و راستای نادرست کل اندام تحتانی، وجود مفصل پتلوفمورال غیرطبیعی، علل مختلفی دارد. از جمله می تواند به علت افزایش زاویه Sulcus باشد همانطور که قبلاً هم گفته شد، زاویه Sulcus زاویه‌ای است که بین سطوح مفصلی داخلی و خارجی فمور تشکیل می شود. افزایش این زاویه باعث کاهش عمق شیار بین
کندیلی و در نتیجه بی ثباتی و حرکت لغزشی نامناسب پتلا می گردد. یکی دیگر از عللی که باعث می شود پتلا حرکت لغزشی نامناسبی داشته باشد، عمود قرار گرفتن پتلا نسبت به Femoral Sulcus است.
در صورت صحیح قرار گرفتن پتلا نسبت به Femoral Sulcus، نسبت طول تاندون پتلا به طول خود پتلا، یک به یک باقی می ماند. در صورتیکه طول تاندون نسبت به طول خود پتلا بیشتر از حد معمول باشد، حالت غیرطبیعی بنام Patella alta ایجاد می‌شود (تصویر2-2). برعکس، اگر طول تاندون نسبت به طول پتلا کمتر باشد، حالت غیرطبیعی بنام Patella baja ایجاد می شود که در اثر افزایش نیروهای وارده به مفصل پتلوفمورال، دردی در قسمت قدام زانو احساس می شود.
...
فصل سوم
ارتزهای زانو
ارتزهای مفصل پتلوفمورال
اگر چه درمان تخصصی برای اختلالات پتلوفمورال متفاوت است، ولی جامعه پزشکی معتقد است که درمانهای غیر جراحی نیز به اندازه روشهای جراحی موثر است. روشهای درمانی غیر جراحی شامل ورزشهای مخصوص تقویت عضلات، انعطاف پذیری و افزایش تحمل در برابر خستگی، عوامل فیزیکی مؤثر در کنترل درد دو تورم و بالاخره ساپورتهای خارجی می باشد. در بیماریها و اختلالات مختلف مفصل پتلوفمورال می توان از ارتزهای مختلفی استفاده کرد. در این بخش، سعی می شود انواع مختلف ارتزهای موجود، بر اساس نوع اختلال معرفی گردد. اگر چه استفاده از ارتز در کاهش علائم مؤثر است ولی باید به خاطر داشت که استفاده از ارتز، تنها راه درمان نیست. یک برنامه ورزشی جامع می تواند بخش مهمی از برنامه توانبخشی جهت افزایش کنترل حرکتی و بالا بردن سطح کارایی بیمار را تشکیل دهد.
- v ارتزهای مربوط به سندرم دردناک مفصل پتلوفمورال
هدف از تجویز ارتزها در درمان PFPS ایجاد حرکات صحیح لغزشی در پتلا و جلوگیری از بروز نیروی فشاری غیر طبیعی دژنراتیو در مفصل می باشد. معمول ترین شیوه های ایجاد حرکت صحیح لغزشی در پتلا عبارتند از استفاده از ارتزهای زانو، بانداژهای چسبنده[1] و ارتزهای پا[2]
ارتزهای زانو
هدف از کاربرد ارتزهای زانو، به حداقل رساندن فشار وارده به پتلا، نگه داشتن پتلا در شیار بین کندیلی جهت جلوگیری از بروز هر گونه انحراف به سمت خارج پتلا می باشد. امروزه انواع گوناگونی از ارتزهای پتلا در دسترس می باشد انتخاب بهترین وسیله به نیازهای خاص بیمار، رضایت او از وسیله و قیمت آن بستگی دارد.
یکی از انواع ارتزهای زانو که مربوط به مفصل پتلوفمورال می شود، Sleeve نئوپرنی زانو بنام Palumbo Brace است که از یکسری پدهای حلالی شکل تشکیل شده که در قسمت تحتانی و خارجی پتلا قرار می گیرند. ناحیه پتلا در این وسیله خالی می گردد ( تصویر A1 -3 ). نقش استرپهای بکار رفته در این ارتز، اعمال فشار دینامیک به سمت داخل پتلا است و از جابه جایی پتلا به سمت خارج جلوگیری می کنند. طرح جدیدتری از این ارتز نیز وجود دارد که دارای محفظه های قابل تنظیم هوا و استرپهای قابل تعویض می باشد که نقش آنها کمک به حرکات صحیح لغزشی و چرخشی پتلا است. این ارتز بنام Air Donjoy می باشد ( تصویر B1-3 ). بعلاوه این ارتز می تواند با تغییر کشش[3] در بافت نرم اطراف زانو، کنترل بهتری روی حرکات لغزشی پتلا داشته باشد.
تصویر 1-3. ارتزهای کنترل کننده حرکات پتلا. A) ارتز Palumbo که از جنس Sleeve نئوپرنی بوده و استرپهایی برای کنترل حرکت پتلا به سمت خارج دارد. B) Air Donjoy که فضاهای هوایی دارد و دارای چهار استرپ است ( در شکل نسان داده نشده اند) که برای کنترل حرکات لغزشی و چرخشی پتلا به کار می رود.
دیگر ارتز مفصل پتلوفمورال یک استرپ پوشیده شده از Vinyl است که در قسمت فوقانی ساق در زیر پتلا قرار گرفته و به وسیله ولکرو[4] از پشت محکم می شود. این استرپ بنام استرپ اینفراپتلار[5] است که برای بالا بردن پتلا و کنترل حرکات آن بکار می رود ( تصویر 2-3 ). نقش این استرپ، حمایت قسمت تحتانی پتلا تغییر و اصلاح مکانیک مفصل پتلوفمورال جهت ایجاد حرکت صحیح لغزشی در پتلا می باشد. عکسهای رادیوگرافی، حاکی از آن است که چون این استرپ، پتلا را به سمت بالا نگه می دارد لذا از میزان نیروهای فشاری مابین سطوح مفصلی کاسته می شود.
تصویر 2-3. استرپ اینفرا پتلار که برای بالا بردن پتلا و کنترل حرکات صحیح لغزشی آن بکار می رود.
...
مجوعاّ 144 صفحه در 6 فایل Word
دانلود مقاله آناتومی و بیومکانیک مفصل زانو
