نوع فایل: word
قابل ویرایش 115 صفحه
جهت دریافت درجه ی کارشناسی در رشته ی روان شناسی
چکیده:
امروزه، استرس یا فشار روانی، یکی از مسائل همه گیری است که انسانها به آن مبتلا می‌باشند. دامنه نفوذ استرس از زندگی فردی به زندگی سازمانی سریع است. عوامل فشار روانی (استرس زاها)، هرآنچه که باشند، در موقعیت های مختلف آثار و عواقبی را برای انسان به همراه دارند. در این میان، مدیران را یکی از حساسترین قشرها در برابر فشار روانی معرفی نموده اند. (ابزری، 1379، ص 115)
تحقیق حاضر به منظور ارزیابی عوامل استرس زای شغلی مدیران آموزشی دبیرستانهای شهر تهران تهیه و تدوین گردیده است. برای انجام این تحقیق، یک سوال اصلی و سه فرضیه فرعی تدوین گردید که سوال اصلی عبارتست از: از نظر مدیران آموزشی، از عوامل امکانات فیزیکی نامناسب، سنگینی کار، عدم امکان رشد حرفه ای، روابط نامناسب کاری، ویژگیهای نقش و مسائل و مشکلات مالی، کدام تاثیر بیشتری در ایجاد استرس دارند؟
در فرضیات فرعی تحقیق به مقایسه نظرات مدیران زن و مرد، متخصص و غیرمتخصص و بر سابقه و کم سابقه پرداخته شده است جامعه آماری تحقیق، شامل کلیه مدیران مدارس متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 82-81 می باشد، که از بین آنها، 174 نفر از طریق روش نمونه گیری تصادفی- سهمیه ای با استناد به جدول مورگان انتخاب شدند، به منظور انجام پژوهش، پرسشنامه ای با 35 سوال از نوع بسته با استفاده از مقیاس پنج گزینه‌ای لیکرت، در بین مدیران مدارس پنج منطقه از مناطق 19 گانه آموزش و پرورش تهران توزیع گردید و پس از جمع آوری و طبقه بندی اطلاعات، با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج حاصل از آزمون سوال تحقیق نشان داد که میزان اهمیت و تاثیر عوامل فشارزا به صورت زیر می باشد: مسائل و مشکلات مالی (با میانگین رتبه ای 59/4 بعنوان مهمترین منبع فشارزا)، عدم امکان رشد حرفه ای (با میانگین رتبه ای 71/3)، روابط نامناسب کاری (با میانگین رتبه ای 47/3)، سنگینی کار (با میانگین رتبه ای 40/3)، ویژگیهای نقش (با میانگین رتبه ای 14/3) و امکانات فیزیکی نامناسب (با میانگین رتبه ای 70/2 بعنوان کم اهمیت ترین منبع فشارزا). در مورد فرضیات فرعی: 1- تفاوت بین دیدگاه مدیران آموزشی زن و مرد راجع به عوامل استرس زا فقط در مورد عامل روابط نامناسب کاری معنادار است. 2- تفاوت بین دیدگاه مدیران آموزشی متخصص و غیرمتخصص فقط در مورد عامل سنگینی کار معنادار است. 3- تفاوت بین دیدگان مدیران با سنوات خدمت کم و سنوات خدمت زیاد معنادار نیست.
مقدمه:
اکنون که در آستانه قرن بیست و یکم به سر می بریم با توجه به پیچیدگی و تغییرات روزافزون جامعه و رشد ، توسعه فن آوری، مساله فشار روانی در جامعه یک مشکل چشمگیر و خطرناک به نظر می رسد.هر چند کاربرد واژه استرس در روانپزشکی سابقه طولانی دارد ؛ولی در سالهای اخیر استفاده از آن در روانشناسی مدیریت و رفتار سازمانی نیز متداول گردیده و به سبب رایج بودن آن در زندگی اجتماعی افراد، بخشی از مباحث سازمانی به استرس اختصاص یافته است.
کسی به درستی نمی داند که آیا فشار روانی واقعا در حال حاضر بیش از گذشته است یا خیر ،اما کارشناسان معتقدند نفوذ این پد یده روزافزون است.دکتر بنسون از دانشگاه هاروارد می گوید ما در دنیایی از بی ثباتی و عدم امنیت زندگی می کنیم هر چیزی از تهدید اتمی گرفته تا نداشتن تامین شغلی و اثرات زیانبار داروها گواه این مدعاست. (الیوت ، 1370، ص13)
استرس فرسودگی بدنی یا عاطفی است که بر اثر مسایل و مشکلات واقعی یا تصوری پدید می‌آید. استرس گاه سبب رسیدن آسیبهای فراوانی به فرد و سازمان می شود .فشار روانی در فرد باعث می شود که بدن وظایفی را که به طور عادی و به سادگی می‌تواند انجام دهد با دشواری بیشتر به انجام برساند. نزاع با یک همکار ،محروم شدن از پاداش ،دیر رسیدن به سر کار ،پیش آمدن یک مشکل مالی و از دست دادن یکی از نزدیکان همه نمونه هایی از عوامل فشار زای روانی فردی است.تغییراتی که در محیط سازمان پدید می آید، همچون تغییر در گردش کار ،استفاده از تکنولوژی تازه ، برپایی جلسات اداری ، بحث درباره نیازهای هر بخش ، بحث های مالی و بودجه ای ،کمی در آمد موسسه ، قوانین و مقررات محدود کننده ، تزلزل وضع سازمانی کارکنان ، فشار مدیریت و کارمندان ،فشار هیئت مدیره یا روسای سازمان بر مدیر را می توان نمونه‌هایی از عوامل فشار روانی سازمانی به حساب آورد. (علوی ، 1378، صص 34-33)
بیان مساله:
در دنیای کنونی استرس به عنوان یکی از آفات نیروی انسانی محسوب شده است، اثرات مخرب استرس بر زندگی فردی و اجتماعی کاملا مشهود بوده و مدیران یکی از آسیب پذیرترین قشرها در برابر استرس هستند.علی رغم این نظر که فشارهای عصبی مفید نیز وجود دارد و مقداری از فشارهای عصبی برای ایجاد تحرک و تلاش در انسان ضروری است زمانیکه بحث فشار عصبی مطرح می شود بیشتر به عوارض و ضایعات آن توجه شده و فشار عصبی مضر مد نظر قرار می گیرد.به هر حال فشار عصبی آثار فراوانی بر عملکرد فعالیتهای اعضای سازمان دارد ، فشار عصبی حاد نیروی انسانی سازمان را ضایع می کند و پایه های سازمان را متزلزل می سازد بدین ترتیب است که فشار عصبی در سازمان همچون آفتی نیروها را تحلیل می برد و فعالیتها و تلاشها را عقیم می سازد.از میان نشانه های عمومی استرس موارد زیر از جمله بی اشتهایی یا اشتهای زیاد ، بیخوابی یا خواب بیش از اندازه، دردهای مداوم ،خلاء ذهنی و احساسی ، فشار در محیط کار، درگیری با کارفرما ، ترس از شکست ، و غیره آشکارتر است. (غفوریان ، 1375، ص37)
به طور کلی ، بروز فشار در سازمانها کارآیی نیروها را می کاهد ، همکاری جای خود را به رقابت مخرب می دهد و ارتباطات سازمانی مختل می گردد.مدیری که گرفتار فشارهای عصبی و روانی است نمی تواند با زیر دستان خود رابطه صحیح برقرار نماید ، با فرادستان خود دچار مشکل می شود و ارباب رجوع را از خود ناراحت می کند.به علاوه ،عوارض ناشی از کم کاری ، تاخیر ،غیبت ، جابجایی ، ترک خدمت و در نتیجه کاهش بهره‌وری و عوارض فیزیکی ـ روانی فشارهای عصبی ، خسارتهای جبران ناپذیری را برای سازمانها به ارمغان می‌آورد.
در میان سازمانهای اجتماعی، هیچ سازمانی به اندازه آموزش و پرورش حساس نیست ،زیرا همچنانکه می دانیم آموزش و پرورش زیر ساز تمامی سازمانهای یک جامعه است و در این میان مدیران آموزشی از مهمترین ارکان تعلیم و تربیت می باشند.بنابراین بررسی عوامل فشار زای مدیران آموزشی می تواند گام مثبتی در جهت ارتقای شغلی آنان از طریق کاهش یا تعدیل تاثیر عوامل فشارزا و در نتیجه ،ارتقای آموزش و پرورش باشد.
فهرست مطالب:
فصل اول- کلیات تحقیق
مقدمه
بیان مساله
ضرورت و اهمیت موضوع
اهداف پژوهش
سوال و فرضیات پژوهش
تعریف واژه های اساسی
فصل دوم- مبانی نظری تحقیق
مقدمه
تاریخچه استرس
استرس
ماهیت فشار روانی
نظریه های استرس
استرس بعنوان پاسخی درونی
عوامل محیطی استرس
استرس بعنوان کنش متقابل
مدل خبرپردازی
مقابله بعنوان پاسخی درونی
مقابله متکی بر منابع محیط
مقابله از راه کنش متقابل
فیزیولوژی فشار روانی
شخصیت نوع B,A
علائم و نشانه های استرس
عوامل موثر در تشدید یا کاهش فشار روانی
علل استرس
ده فرمان برای کنترل استرس
استرس شغلی
تقسیم بندی مشاغل برحسب استرس
رابطه میان استرس و قابلیت اجرای کار
عوامل استرس زای شغلی
1. حوزه اجتماعی و فرهنگی
از خود بیگانگی و بی‌هنجاری
آب و هوا، رژیم غذایی و عوامل مشابه آن
جابجایی مکرر
رانندگی
زندگی در شهر در مقایسه با زندگی در روستا
2. حوزه خانواده
3. حوزه شغلی
ویژگیهای نقش
ویژگیهای شغل
روابط میان- فردی
جو و ساختار سازمانی
روشهای مدیریت منابع انسانی و فن آوری و خصوصیات مادی
فن آوری خصیصه های مادی
هزینه های استرس شغلی
استراتژیهای مقابله با استرس در سازمان
پیشنه تحقیقات
تحقیقات خارجی
تحقیقات داخلی
خلاصه فصل
فصل سوم- روش تحقیق
مقدمه
روش تحقیق
جامعه تحقیق
نمونه و روش نمونه گیری
روش و ابزار گردآوری اطلاعات
پرسشنامه
تعیین اعتبار و روایی
روشهای آماری تجزیه و تحلیل داده ها
فصل چهارم- تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
مقدمه
الف- توصیف ویژگیهای جمعیت شناختی
ب- بررسی آماری سوال و فرضیات تحقیق
بررسی آماری سوال اصلی تحقیق
بررسی آماری فرضیات تحقیق
نتیجه گیری
فصل پنجم- نتیجه گیری و پیشنهادات
مقدمه
خلاصه
نتیجه گیری
پیشنهادات
محدودیتهای تحقیق
منابع فارسی
منابع لاتین
ضمائم
فهرست جداول:
جدول 1-3: حجم آمار و نمونه پنج ناحیه آموزش و پرورش
جدول 2-3: عوامل استرس زای شغلی و سوالات مربوطه
جدول 1-4: توزیع فراوانی نمونه پژوهش برحسب جنسیت
جدول 2-4: توزیع فراوانی نمونه پژوهش برحسب تحصیلات
جدول 3-4: توزیع فراوانی نمونه پژوهش برحسب رشته تحصیلی
جدول 4-4: توزیع فراوانی نمونه پژوهش برحسب سنوات مدیریت
جدول 5-4: شاخص نمرات توصیفی عوامل استرس زا برحسب جنسیت
جدول 6-4: شاخص نمرات توصیفی عوامل استرس زا برحسب تخصص
جدول 7-4: شاخص نمرات توصیفی عوامل استرس زا برحسب سنوات مدیریت
جدول 8-4: بررسی عوامل استرس زای شغلی مدیران
جدول 9-4: بررسی میانگینهای رتبه ای عوامل استرس زا به تفکیک جنسیت و
جدول 10-4: بررسی میانگینهای رتبه ای عوامل استرس زا به تخصص و نتایج آزمون
جدول 11-4: بررسی میانگینهای رتبه ای عوامل استرس زا به سنوات خدمت و
فهرست اشکال:
نگاره شماره 1-2: استرس بعنوان پاسخ درونی
نگاره شماره 2-2: مدل تاثیر متقابل
نگاره شماره 3-2: فیزیولوژی استرس
نگاره شماره 4-2: رابطه میان استرس و قابلیت اجرای کار
نگاره شماره 5-2: عاملهای مادی استرس در محیط کار
پیشنهادات اجرایی
پیشنهادات پژوهش
منابع و مأخذ:
1. آر. راس، رندال و آلتمایر، الیزابت ام، استرس شغلی، غلامرضا خواجه پور (مترجم). تهران: انتشارات سازمان مدیریت صنعتی. چاپ اول، 1377.
2. ابزری، مهدی وابراهیمی کنی،الهام. بررسی آثار فشار روانی ناشی از عوامل سازمانی بر کیفیت تصمیم گیری مدیران. دانش و پژوهش. شماره سوم، بهار 1379.
3. احمدی، اسداله. بررسی برخورداری مدیران مدارس متوسطه از مهارتهای مدیریت و رابطة آن با اثربخشی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 1381.
4. احمدی، عباداله. منابع استرس مدیران آموزشی و مقایسه آن در بین زنان و مردان. پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه علامه طباطبایی، 1374.
5. استورا. تنیدگی یا استرس. پریرخ دادستان (مترجم). تهران: انتشارات رشد، 1377.
6. الیوت، روبرت. فشارهای روحی. شاهرخ وزیری (مترجم). تهران: نشر مترجم، 1370.
7. باترا، پرومود. رهایی از استرس. محمدرضا شیدفر (مترجم). مشهد: نشر سیاوش، 1375.
8. بست، جان. روشهای تحقیق در علوم تربیتی ورفتاری. پاشا شریفی و طالقانی (مترجمین). تهران: انتشارات رشد، 1376.
9. بوشهری، احمد. استرس و مدیریت. مدیریت. شماره 24، بهار 1376.
10. ترکاشوند، جمیله. بررسی عوامل فشارزای مدیران آموزشی در ارتباط با نقش مدیر، عوامل گروهی و مسائل مالی و تجهیزات آموزشگاه، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه علامه طباطبائی، 75-1374.
11. جعفری، پرویز. بررسی رابطة بین استرس و عملکرد مدیران مدارس شهرستان بناب. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه علوم طباطبایی، 1379.
12. خاکی، غلامرضا. راهنمای طرح و تدوین و نقد تحقیق. جلد اول. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، 1381.
13. دلاور، علی. روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی. تهران: نشر ویرایش، 1375.
14. رستمی نیا، طاهره. عوامل موجد فشارهای عصبی در کارمندان دانشگاه تربیت مدرس، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، 1378.
15. رشیدی، محمدمهدی. فشار روانی درمحیط کار. مدیریت. شماره 36 و 37، شهریور 1378.
16. زارع نژاد، محمد. بررسی میزان فشار روانی مدیران و رابطة آن جو سازمانی دبیرستانهای پسرانه تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه تهران، 74-1373.
17. سراج، معصومه. بررسی علل و عوامل استرس مدیران مناطق 19 گانه تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، 1378.
18. سرمد، زهره و بازرگان، عباس. روشهای تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات ترمه، 1379.
19. سلیمی، قربانعلی و قضاوی، منصوره. بررسی عوامل مؤثر بر استرس شغلی از دیدگاه مدیران و دبیران دبیرستانهای دولتی شهر اصفهان. دانش و پژوهش، شمارة 5، پاییز 1379.
20. سیفی، شهلا. مدیریت استرس. استاندارد و کالاهای ایرانی. شماره 84، شهریور 1377.
21. طوسی،محمدعلی. فشار در سازمانها. مدیریت دولتی. دورة جدید، شمارة ششم، 1375.
22. علوی، امین اله، فشارهای عصبی و روانی در سازمان. مدیریت دولتی. دورة جدید، شمارة بیستم، 1376.
23. علوی، امین الله. روانشناسی مدیریت. تهران: انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی، 1370.
24- غفوریان، هما. عوامل استرس‌زا در مدیران. تدبیر. شمارة 86، مهر 1377.
25- کراس، بلو و شیلد. روانشناسی استرس. عباس چینی (مترجم)، تهران: نشر ترمه، 1371.
26- کراون، جین و وراد، ول. غلبه بر استرس. بابک مهرآئین (مترجم). مشهد، انتشارات جاودان خرد، 1373.
27- کرلینجر، فرد، مبانی پژوهش در علوم رفتاری. حسن پاشا شریفی، جعفرنجفی زند (مترجمین). تهران: انتشارات آوای نور، 1376.
28- کوپر، کاری. مدیریت عوامل روانی ـ اجتماعی محیط کار. محمد نقی براهنی (مترجم). تهران: نشر رسانش، 1379.
29- کوپر، کاری. غلبه بر اضطراب. ماشاء الله مدیحی (مترجم). تهران: نشر یادآوران، 1370.
30- کیانی، کاووس. بررسی عوامل فشارهای عصبی مدیران و تأثیر آن بر بهره وری فردی سازمان جهاد سازندگی استان فارس. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت دولتی. دانشکدة علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، 1374.
31- لو، هنری و پیر. استرس دائمی. عباس قریب(مترجم). مشهد: نشر درخشش، 1371.
32- لوتانز، فرد. رفتار سازمانی. غلامعلی سرمد (مترجم). تهران: انتشارات مؤسسه بانکداری ایران، 1372.
33- ملکوتی، کاظم. بررسی ارتباط استرسهای شغلی و اختلالات افسردگی و اضطراب در کارکنان بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی زاهدان. اندیشه و رفتار، شماره 3 و 2، 1374.
34- نزهت، محمدرضا. بررسی میزان و منابع استرس شغلی مدیران آموزشی استان فارس. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز، 1375.
35- هاشمی، حسین، اثرات فشار روانی بر عملکرد مدیران مدارس متوسطه استان سمنان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه علامه طباطبائی، 1374.
36- هومن، حیدرعلی. شناخت روش علمی در علوم رفتاری (پایه‌های پژوهش)، تهران: انتشارات پارسا، چاپ سوم، 1376.
37- هیلگارد واتکینسون. زمینة روانشناسی. محمد نقی براهنی (ترجم). تهران: انتشارات رشد، 1370.
38- یغما، جواد. تبیین زمینه‌های سازمانی پدیدآورندة تنش روانی در شهرداری مشهد و ارائه راهکار جهت کاهش آن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت دولتی، دانشکده علوم اداری دانشگاه شهید بهشتی، 1382.
منابع لاتین:
- Blankinship, David A. Personality Priorities, stress Management, and the Research Administratior, SRA Journal V26 n3-4 P29-35 win – SPr 1994-1995.
- Brewer, Kristine c. Managing stress. National press publications, Inc. chester and Printed in Great Britain – 1997.
- Chaplain, Roland P. stress and Job staisfaction among Primary Headteachers: A Question of Balance?
Journal – Citation: Education: Educational Management & Administration, V29 n2 P197-215 Apr2001.
- Long, Bonitac. stress in the work place : Eric Oige st. Eric # : ED 414521-1995.
- Morrow, Carol. Stress in an International School: one Administrators Approach to Its Management, International Schools Journal n27 P18-26 & Pr 1994.
- Pollak, Ave. stress Management. ERIC#: ED368974. 1994.
- Shapiro, Shanunal, and ... , Stress Management in Medical Education: A Review of the Literature, Academic Medicine V75 n7 P748-59 Jul 2000.
- Torell, Joseph A. Sex Roles and Perceived Job Stress of washington Elementary Principal. ERIC# : ED324765 – 1990.
پایان نامه ی ارزیابی عوامل استرس زای شغلی مدیران آموزشی مدارس متوسطه. doc
