طراحی و ساخت مساجد در دوره های مختلف شامل 42 صفحه
بنای مذهبی، همواره مورد احترام و توجه ملل و اقوام مختلف در طول تاریخ بوده است و به لحاظ همین اهمیت، پیوسته کاملترین تجربه های هنری هنرمندان برجسته هر دوره تاریخی در خدمت معماری و تزئین نقوش به کار رفته در احداث چنین اماکنی بوده است.
این علاقه و توجه و بذل سرمایه های مادی و معنوی، نه از باب منافع اقتصادی و اغراض مادی بلکه بر مبنای کشش و علاقه ی قلبی بر اساس گرایش فطری مردم به مکاتب بروز کرده است.
بر این اساس هر انچه که تحت عنوان معماری اسلامی در سرزمین های گشوده شده با سبک ها و شیوه های شناخته شده :اندلسی، افریقای شمالی، شامی و مصری، ایرانی و بین النهرینی، عثمانی ، هند و یمنی و عربستانی ایجاد شده است. در حقیقت هنر مردمان ساکن در این نواحی است که دیر زمانی پیش از ظهوراسلام هر کدام دارای تمدنی بوده اند و اینک با وارد شدن اسلام در این سرزمین ها دارای سمت و سو و شخصیت واحدی شده اند.
اگرچه به ظاهر دارای تفاوت هایی بوده اند که بیش از همه در شیوه تزئین بنا، تجربه و درک هنری مبتنی بر برخی جنبه های فرهنگی مانند اداب و رسوم قومی و سنت های قبیله ای، اقلیم، عادت، معیارها و هنجارهای مورد قبول انها بوده است.
در بنای بسیاری از مساجد در سرزمین های اسلامی هنرهای گوناگونی به کار رفته و معماری دراین میاغن نقش توازن کننده ای ایفا کرده است کاشی کاری، گچ بری، نقاشی، منبت کاری، خوشنویسی، خطاطی کتیبه ها حتی صوت خوش وموسیقی دل انگیز در صدای موذن و قرائت کتاب خدا.
در اغازتقریبا همه مساجد اسلامی در جای معابد، کاخ ها و کلیسا های سرزمین های مفتوح و با استفاده از عناصر و مصالح موجود در انها ساخته می شد.
مسجد جامع اموی دمشق به عنوان مسجد و مرکز اسلامی که هم پارلمان بوده و هم محلی که به امور جاری مسلمانان می پرداخت، با هدف نشان دادن قدرت جامعه مسلمانان - در محل پرستشگاه ژوپیتر – خدای خدایان رومی که سابقا به کلیسا مبدل شده بود، ساخته شد.
در ایران هم اغلب اتشکده ها تبدیل به مسجد شدند ازان جمله می توان از مسجد جامع اصفهان در عهد خلافت منصور نام برد.
مسجد ایرانی علاوه بر افزودن گنبد به فضای شبستان به کمک یک هندسه گام به گام و ایجاد ایوان که به شکوه و جلال ان می افزود، دارای ویژگی های منحصر به فردی است که لطافت و ظرافت واراستن و تزئین بدنه در داخل و خارج بنا، از ان جمله اند.
تبلور این امور را می توان در بنای کوچک زیبا وظریفی همچون"مسجد لطف الله اصفهان"دربه وضوح مشاهده کرد.
ویل دروانت مورخ مشهورو معاصر امریکایی در مورد این مسجد در" تاریخ تمدن" خود در اغاز عصر خرد می نویسد:" بیش از همه داخل مسجد دارای زیبایی شگفت انگیزی است که شامل نقوش اسلیمی، اشکال هندسی با طرح کامل و یک شکل است.
در این جا هنر مجرد را می بینیم ولی با منطق و سبک و اهمیتی که هرج و مرج مبهوت کننده ای را به عقل عرضه نمی کند، بلکه نظم قابل فهم و ارامش فکری را می سازد".
پروفسور پوپ، ایران شناس و مستشرق معروف معاصردر کتاب خود "برسی هنر ایران" می نویسد: "کوچک ترین نقطه ضعفی دران بنا دیده نمی شود. اندازه ها بسیار مناسب اند، نقشه آن بسیار قوی و زیبا و به طور خلاصه توافقی است بین یک شور و هیجان و یک سکوت و ارامش با شکوه که نماینده ذوق سرشار زیبایی شناسی است".
معماری مساجد