نوع فایل: word
قابل ویرایش 75 صفحه
چکیده:
پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین شیوه های فرزندپروری با مکان کنترل در دانش آموزان پسر پایة سوم راهنمایی می پردازد . به این منظور 180 نفر از دانش آموزان پسر پایة سوم راهنمایی منطقه انگوت در استان اردبیل مورد مطالعه قرار گرفتند. گروه نمونه به صورت تصادفی خوشه ای انتخاب شده و در ابتدا پرسشنامة مکان کنترل نوویکی – استریکلند را پر کردند و سپس پرسشنامة شیوه ها فرزندپروری بانتون که 15 سوال داشت اجرا شد. طرح پژوهش از نوع همبستگی و مدل تحلیل داده ها رگرسیون گام به گام بود. نتایج پژوهش نشان داد خرده مقیاسهای دیکتاتوری و دموکراتیک به طور معنی داری مکان کنترل را پیش بینی می کنند. اما خرده مقیاس هرج و مرج مکان کنترل را نمی تواند پیش بینی کند . این یافته ها بین معنی است که هر چه شیوه ی فرزندپروری ادراک شده توسط دانش آموزان دیکتاتوری تر باشد مکان کنترل بیرونی در آنان افزایش می یابد و هر چه شیوه ی فرزندپروری ادراک شده دموکراتیک تر باشد مکان کنترل بیرونی کاهش یافته و بر میزان مکان کنترل درونی اشخاص افزوه می شود.
کلید واژه ها: شیوه های فرزندپروری – مکان کنترل – دیکتاتوری – دموکراتیک- هرج ومرج
مقدمه:
خانواده اولین پایه گذار شخصیت ، ارزشها و معیارهای فکری فرد است که نقش مهمی در تعیین سرنوشت و سبک و خط مشی زندگی فرد در آینده دارد و اخلاق و صحت و سلامت روانی فرد تا حد زیادی در گرو آن است . واکنش کودک نسبت به محیط خود تحت تاثیر موازین اجتماعی و فرهنگی و گروهی است که در میان آن بزرگ شده است از آنجا که خانواده یک واحد اجتماعی است و ارزشها و معیارهای اجتماعی از طریق آن به کودک منتقل می شود ، به عنوان یک واسطه از لحاظ تاثیر محیط اجتماعی بر کودک ، اهمیت فراوانی دارد ( احدی ، محسنی ، 1378 ) .
محیط خانواده ، اولین و بادوام ترین عاملی است که در رشد شخصیت فرزندان تاثیر می گذارد . نفوذ والدین در بچه ها تنها محدود به جنبه های ارثی نیست ، بلکه در آشنایی کودک با زندگی اجتماعی و فرهنگ جامعه نیز ، خانواده نقش بسیار مؤثری دارد . خانه محلی است که در آن کودک امور مختلف را فرا می گیرد و با مشاهده رفتار والدین راه و رسم زندگی را نیز با تقلید از رفتار و اعمال آنها فرا می گیرد ( شریعتمداری ، 1367 تاثیر خانواده بر رشد چنان بارز است که با وجود اختلاف های موجود بین صاحب نظران روان شناسی ، بسیاری از آنان در زمینه اهمیت خانواده و تاثیر آن بر رشد ، نقطه نظر مشترک دارند و اکثر روان شناسان صرف نظر از مکتبی که به آن معتقدند ، کنشهای متقابل بین والدین و فرزندانشان را اساس رشد عاطفی تلقی می کنند ( بالبی ، فروید ، نقل از برومند نسب ، 1373 ) .خانواده بنیادی ترین نهاد اجتماعی در تمدن بشر است که از دیر باز مورد توجه بسیاری از اندیشمندان علوم مختلف بویژه جامعه شناسان بوده است . اهمیت خانواده به عنوان کانون اصلی زندگی فردی ، اجتماعی نقش و کارکرد آن در تکوین رشد و تعادل شخصیت و کنش های فردی ، چگونگی هویت فردی و اجتماعی و همچنین روابط تنگاتنگ و بلند مدت اعضای خانواده دانست . سیر تکامل و تحول خانواده از گذشته تا به امروز نشان می دهد که به دلیل تغییر و کاهش کارکردهای خانوادة امروزی نسبت به نقش ها و ضرورت های این نهاد اجتماعی در گذشته ، همسران امروزی فقط به برآورد نیازهای اولیه گذران عمر و پرورش فرزندان نمی اندیشند . بلکه خواهان مصاحبت و همراهی و هم نوایی بیشتر با یکدیگر و انسجام و سازماندهی روابط انسانی و اجتماعی و زناشویی خود هستند ( قدسی احقر ، 1384 ) .
نیکلی ( 1971 ، به نقل از برومند نسب ، 1373 ) اظهار می دارد ، جو حاکم بر خانواده و رفتار والدین می تواند در چگونگی احساس فرد از خود و توانایی هایش مؤثر باشد . وی معتقد است که حمایت افراطی والدین باعث می شود که کودک احساس بی کفایتی و عدم مقبولیت کند ، زیرا که فرصت مستقل بودن و احساس مسئولیت از او گرفته می شود . همچنین نیکلی معتقد است که سلطة والدین ، همین واکنش ها را در کودک ایجاد می کند . هر چند در ظاهر حمایت افراطی و سلطه گری دو صفت متفاوت و متضاد هستند ولی هر دو صفت این ویژگی را دارند که در کودک این احساس را به وجود می آورند که دیگران برای او تصمیم گیرنده هستند و خودش مسئولیتی در قبال شکست ها و پیروزی هایش ندارد .
نوویکی و کانتون ( 1966 ؛ نقل از ماسن و همکاران ، ترجمه یاسایی ، 1373 ) نشان داده اند که کنترل و صمیمیت والدین متغیرهای مهمی در رشد مکان کنترل کودک هستند و همچنین محیطی که فرزندان در آن رشد می یابند در رشد انتظارات تعمیم یافته آنها بسیار مهم است لذا ویژگیهای شخصیتی والدین و ارتباط و تاثیر آن بر ویژگی های شخصیتی فرزند ، به ویژه مکان کنترل اهمیت زیادی دارد . فراهانی ( 1378 ) در این مورد می گوید اعتقاد به کنترل درونی اساساً در خانواده هایی آموخته می شود که در آن والدین گرم و صمیمی و حامی کودکان هستند . آنها را به خاطر پیشرفت در کارهایشان تشویق می کنند و سعی بر کنترل مستبدانه آنها ندارند . این والدین در شیوه تربیت فرزندان دارای ثبات رفتاری هستند و سعی نمی کنند که پیوسته قوانین خانه را تغییر دهند و یا سعی نمی کنند از تنبیه بیش از اندازه استفاده کنند . تحت چنین شرایطی بچه ها یاد می گیرند که به خاطر شکست های خود ، شرمندگی را پذیرا شوند ، همانطور که در هنگام موفقیت احساس خوشبختی می کنند ( ص 378 ) .
لفکرت ( 1967 ؛ نقل از پایان نامه کارشناسی ارشد سردروه ، 1381 ) راجع به اهمیت رابطه والدین و فرزندان و تاثیر این روابط بر ویژگی مکان کنترل معتقد است : کودک در جریان رشد به سوی واقعیت آزمایی برای آگاهی از واقعیت ها و محدودیت هایش نیاز به پرورش در خانه ای دارد که در آن به طور پیوسته ، از محرک های آزارنده و ترساننده در امان باشد و حس او از آزادی برای کشف محیط اجتماعی خود افزایش یابد که این احساس آزادی او را به سوی درونی بودن سوق می دهد . والدینی که انتظارات درونی بیشتری از فرزند خود دارند و به فعالیت های فرزندان پاداش می دهند فرزند آنها دارای کنترل درونی می شود . چون در چنین موقعیت هایی ، مهم ترین و اساسی ترین نکته ای که کودک می آموزد ، احتمال اخذ تقویت در قبال رفتارهای خود است ؛ ولی چنان که والدین رفتاری منع کننده ، محدود کننده و طردکنندة همراه با انتقاد و خصومت را به فرزندانشان اعمال نمایند ، فرزند آنها دارای مکان کنترل بیرونی می شود .
در کل شکل گیری انتظارات مربوط به مکان کنترل یا به عبارت دیگر تکوین بعد درونی و بیرونی به رفتارهای والدین ، اعضا و خانواده ، دوستان ، معلمان و رویدادهایی که افراد با آن مواجه هستند و چگونگی برخوردها با این رویدادها ، بستگی تام دارد ( نقل از پایان نامه کارشناسی ارشد لطیفی ، 1384 ) .
بل گردلر ( 1986 ؛ نقل از سیف ، 1379 ) ، بر این باور است که آنهایی که خودشان را افرادی موفق می پندارند ، احتمالاً شکست را به علت بی ثبات بیرونی ، مثل : بیماری ، حالت روحی یا بخت و اقبال نسبت می دهند و از این طریق خودپندارة مثبت خود را حفظ می کنند اما افرادی که خودپندارة ضعیفی برای موفق شدن دارند ، انتظار کمی برای موفقیت در آینده دارند زیرا آنها موفقیت های خود را به عوامل بی ثبات و غیر قابل کنترل نسبت می دهند .
در فصل های بعدی به بررسی ارتباط بین شیوه های فرزند پروری ادراک شده از سوی فرزندان در سه خرده مقیاس دموکراتیک ، دیکتاتوری و هرج و مرج با مکان کنترل در نوجوانان پسر پرداخته شده است ، امید است نتایج این پژوهش و پژوهش های مشابه روشنگر و راهگشای پژوهش های آتی گردد و به حول و قوه الهی زمینه ای ایجاد گردد تا نوجوانان و جوانان این مرز و بوم به ویژه استان اردبیل و منطقه مورد پژوهش ( انگوت ) به ارزیابی درستی از امکانات ، استعدادها و محدودیت های خویش برسند و نردبان تکاملی حیات نفسانی را به نحو احسنت طی کنند و شیوه‌های درست زندگی کردن را تجربه کنند ، نه زنده ماندن را .
فهرست مطالب:
فصل اول (طرح تحقیق)
مقدمه
بیان مساله
اهداف تحقیق
فرضیه های تحقیق
تعریف اصطلاحات
شیوه های فرزندپروری
مکان کنترل
فصل دوم (پیشینه تحقیق)
گفتار اول: خانواده
مقدمه
ابعاد شیوه های فرزندپروری
بعد «گرم» بودن والدین
بعد «کنترل» والدین
جنبه های مثبت کنترل والدین
جنبه های منفی کنترل والدین
بعد «تعهد» (دخیل شدن) والدین
الگوهای با وم ریند در مورد شیوه های فرزندپروری
والدین دارای اقتدار منطقی
والدین استبدادی
والدین آزاد گذار
والدین افراطی (زیاده رو) و والدین و مسالحه کار (سهل انگار)
الگوهای جدید فرزندپروری باوم ریند
تأثیر متقابل کودک و والد بر یکدیگر
نگرش های فرزندپروری – عمل فرزندپروری
گفتار دوم: مکان کنترل
مقدمه
مفاهیم و اصول در نظریه یادگیری اجتماعی راتر
درک سازه مکان کنترل
تحول شخصیت از دیدگاه راتر
جنبه های منفی احاطه و کنترل
پیامدهای شخصی منفی
پیامدهای منفی بین فردی و اجتماعی
بررسی مقیاس های مکان کنترل
گفتار سوم: سوابق پژوهشی
الف – تحقیقات انجام شده درباره شیوه های فرزندپروری درداخل و خارج از کشور
ب – تحقیقات انجام شده درباره مکان کنترل در داخل و خارج کشور
ج – بررسی ارتباط شیوه های فرزندپروری و مکان کنترل در گسترة تحقیقات
فصل سوم: روش تحقیق
مقدمه
جامعه آماری
نمونه آماری
روش نمونه گیری
ابزارهای گردآوری اطلاعات و شاخص های روان سنجی
پرسشنامه شیوه های فرزندپروری بانتون
روایی
پایایی
نمره گذاری
مقیاس مکان کنترل نوویکی – استریکلند
روایی
پایایی
نمره گذاری
روش تحقیق
شیوه اجرای تحقیق
روشهای آماری تحلیل داده ها
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
الف – تحلیل توصیفی
ب – تحلیل استنباطی
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
خلاصه تحقیق
بحث و نتیجه گیری
محدودیت های تحقیق
الف – محدودیتهای خارج از کنترل پژوهشگر
ب – محدودیتهای در کنترل پژوهشگر
ارائه پیشنهادها (پیشنهادات)
کاربردها
منابع
منابع و مأخذ:
منابع فارسی:
1ـ احدی، حسن و محسن، نیک چهره (1381) روانشناسی رشد با مفاهیم بنیادی در روانشناسی نوجوانی و جوانی، چاپ دهم تهران، انتشارات پردیس
2ـ اکبری، طیبه (1379)، بررسی تاثیر سبک¬های تربیتی مادران بر بزهکاری نوجوانان و نیز تاثیر شرایط خانوادگی پایان نامه کارشناسی ارشد، روان شناسی تربیتی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز
3ـ استانفورد و به یر (1993) تعامل والدین و کودکان ترجمه محمد دهگانپور و مهرداد خسرازچی (1377) چاپ اول تهران: انتشارات رشد
4ت اسمعیل زاده، زهره (1380)، ارتباط بین شیوه-های فرزند پروری)، چاپ سوم تهران: انتشارات ورای دانش
7ـ برومند نسب، مسعود (1373)، بررسی رابطه نگرشها و شیوه¬های فرزند پروری با جایگاه مهار و رابطه جایگاه مهار با عملکرد تحصیلی دانش آموزان پایه سوم راهنمایی شهرستان دزفول پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی
8ـ پارسا، محمد (1372) روانشناسی رشد کودک و نوجوان تهران، انتشارات بعثت
9ـ پروین (1895) روانشناسی شخصیت (نظریه تحقیق ) ترجمه جعفر جوادی و پروین کدیور (1377) جلد اول، چاپ چهارم، انتشارات فرهنگی رسا
10ـ خدا پناهی، محمد کریم (1376) انگیزش و هیجان، تهران: انتشارات سمت
11ـ دلاور، علی (1378)، مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، تهران انتشارات رشد
12ـ دلاور، علی (1378)، روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی، تهران، انتشارات رشد
13ـ دولت زاده، فریبا (1381)، بررسی ارتباط بین شیوه¬های تربیتی والدین با خلاقیت و کنجکاوی دانش آموزان دختر دبیرستان¬های شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، روان شناسی تربیتی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز.
14ـ راکعی، لیلا (1380)، بررسی تاثیر شیوه¬های فرزند پروری برروی انگیزش پیشرفت، پایان نامه کارشناسی ارشد، روان شناسی تربیتی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز.
15ـ زندن (1988) روانشناسی رشد، ترجمه حمزه گنجی (1376) چاپ اول، تهران انتشارات بعثت
16ـ سردروه ، محمد (1381) بررسی ارتباط بین نگرش به شیوه های فرزند پروری مادر (اقتدار منطقی، استبدادی، آزاد گذاری و ادراک فرزندان از آن شیوه¬ها با مکان کنترل و خود پنداره دانش آموزان، پایان نامه کارشناسی ارشد، روان شناسی تربیتی، دانشگاه تربیت معلم تهران
17ـ سیف، علی اکبر (1379) ، روان شناسی پرورشی (یادگیری و آموزش) تهران، انتشارات آگاه
18ـ سیف، علی اکبر (1384)، روش تهیه پژوهشنامه، تهران انتشارات دوران
19ـ شاکر واقفی، آزاده (1379)، ارتباط منبع کنترل و ویژگی¬های رفتاری دانش آموزان سال سوم راهنمایی، پایان نامه کارشناسی ارشد، روان شناسی تربیتی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز.
20ـ شاملو، سعید (1374)، بهداشت روانی، تهران انتشارات رشد.
21ـ شریعتمداری، علی (1380)، روانشناسی تربیتی، تهران، انتشارات امیرکبیر
22ـ شلویری، گلرخ (1377)، بررسی رابطه ویژگی¬ها و مکان کنترل مادر و فرزند با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر و پسر پایه چهارم ابتدائی شهر تهران در سال تحصیلی 76 ـ 75 پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت معلم تهران، دانشکده علوم تربیتی
23ـ شولتز (1998) نظریه شخصت، ترجمه یحیی سید محمدی (1377)، چاپ اول، تهران انتشارات نشر نما
24ـ فراهانی، محمد نقی (1377)، نظریه یادگیری اجتماعی راتر
25ـ فراهانی، محمد نقی (1378)، روانشناسی شخصیت، نظریه، تحقیق، کاربرد، دانشگاه تربیت معلم
26ـ فرگوسن، جرج تاکانه، یوشیتو (1383)، تحلیل آماری در روان شناسی و علوم تربیتی، ترجمه علمی دلاور و سیامک نقشبندی، تهران نشر ارسباران
27ـ کریمی، یوسف (1374)، روانشناسی شخصیت، چاپ چهارم، انتشارات پیام نور
28ـ کیخائی، علیرضا (1374)، بررسی رابطه منبع کنترل، عزت نفس و معدل سال اول دانشجویان دختر پایه دوم مراکز تربیت معلم استان سیستان و بلوچستان، پایان نامه کارشناسی ارشد، روان شناسی تربیتی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز.
29ـ لطف آبادی، حسینی (1378) روانشناسی رشد 2 نوجوانی و بزرگسالی، چاپ اول، تهران انتشارات سمت
30ـ لطیفی، نرجس (1384) بررسی رابطه شیوه¬های فرزند پروری با خود تنظیمی در دانش اموزان دختر دوره متوسطه: پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز
31ـ ماسن و همکاران (1986)، رشد شخصیت کودک، ترجمه مهشید یاسایی، 1383، چاپ چهارم، تهران مرکز
32ـ مدنی، مریم (1384) بررسی رابطه سبک تربیت خانوادگی و سبک مدیریت مدیران منطقه 16 آموزش و پرورش شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز
33ـ معنوی پور، داوود و پیر خائفی، علیرضا (1384)، روش¬های پژوهش در علوم رفتاری، تهران انتشارات دواوین
34ـ مهرافروز، حجت الله (1378) بررسی رابطه بین نگرش نسبت به شیوه¬های فرزند پروری مادر (اقتدار منطقی، استبدادی، آزادگذاری) با مکان کنترل و پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان پسر پایه چهارم ابتدائی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران، دانشکده علوم تربیتی.
35ـ میرزائی، شکوفه (1382) بررسی رابطه شیوه¬های فرزند پروری با انگیزه پیشرفت تحصیلی دختران دوره راهنمایی منطقه 6 شهرستان تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، روان شناسی تربیتی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز
36ـ میرزائی تهرانی، شکوفه (1379) رابطه موضع کنترل (درونی ـ بیرونی) با عزت نفس دختران سال سوم دبیرستان¬های شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، روان شناسی تربیتی، دانشگاه ازاد واحد تهران مرکز
37ـ نادری، عزت اله و سیف نراقی، مریم (1373)، روش تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی با تاکید بر علوم تربیتی، انتشارات بدر
38ـ وزیری، شهرام و همکاران (1383)، روش تنظیم و گزارش پژوهش در روان شناسی و علوم تربیتی تهران، نشر روان
منابع انگلیسی:
1- Baron, R.D 8 Byrne, D. (1991). SOCial Psychology: understand ding human interaction. Fifthedition, U.S.A. Simon and Schuster.
2- Baumrind , D. (1971). Current Patters of Parental authority DeveloPmental Psychology MonograPh , 4,1-130.
3- Baumrind , D. (1991). The ifluence of Parenting style on Adolescent Competence Use. Journal of EarlyAdolescence , 11,56-95.
4- Berndt, T.s-(1992)child DeveloPment. London: Brown and Benchmark Publishers.
5- Cook , J.L. (1995).Family characteristics and locus of control in reletion to adolescent employment and Job satisfaction. Humanisties and social sciences, 56 , (3-A): 08.25
6- DunloP,R.,Burns , A.8 Bermigham , S.(2001).Parent- childrelations and adolescent self – image following divorce: A loyear study. Journal of you thand adolescence , 30 , (2) , 117-134.
7- Glasgow , k.L. , Darnbusch , S.M., Troyer,L., Steinberg , L. , and Ritter , P.L.(1997). Parental styles , adolescent's attributions , and educational out comes in nine heterogeous high schools. Child DeveloPment, 68, (3). 507- 529
8- Hetherington , M.8 Porke , R.D. (1993).Child Psychology. Fourth Edition Mcgrow Hill Book company.
9- Janssens , J.M.A.M.(1994).Authoritarain childrearing, Parental locus of control , and the childs behaviorstyle. International Journal of Behavioral Derelopment of locus of control in early adolescence. International Journal of Behavioral Development 17 , (3) , 488-501
10- krampment , G.(1989) Perceived Child rearing practices and the development of locus of control in early adolescence. International Journal of Behavioral Development 12,(2) , 177-193
11- Lamborn , S.D. Mounts , N.S., steinberge , L. 8Dornbusch , S.M. (1991). Authoritative , authoritarian , indulgent , and neglectful families. Child Development , 62, 1049-1065
12- Maccoby. E.E. (2000). Parental and its effects on children: onreading and misreading behavior genetics. Annual Review of Pyschology
13- Shaffer , D.R. (1996). Development Psychology childhood and adolescence. Fourth Edition Univesity of Georgia: A Brooks/ cole Pub lishing company
14- Shaffer (2000). Social and Personality Development. Wads worth , Thomas learning. University of Georgia.
15- Shapiro , D.H.8schwarz , C.E. (1996). Controlling ourselves controlling our word. American Psychologist , 51 , (12), 1213- 1230.
16- sprintball , N.A.8collins , A.W.(1999)Adolescent Psychology aDevelopmental view. Third Edition Flill , Inc. Mcgraw.
مقاله:
1-احقر، قدسی، (1385)، بررسی نقش عوامل خانوادگی در میزان سازش یافتگی عاطفی و اجتماعی و آموزشی دانش آموزان مقطع راهنمایی سراسر کشور، مجله علوم روانشناختی و 85، 19، 5، 256-226
2-بشارت، محمدعلی؛ بشاش، لعیا و قاسمی پور، یداله ، (1384)، رابطه شیوه های فرزندپروری با شخصیت نوجوانان، مجله علوم روانشناختی، 84، 4، 13 ، 65-56.
3-پاکدامن، شهلا (1383)، بررسی ارتباط بین دلبستگی و جامعه طلبی در نوجوانی ، مجله علوم روانشناختی، 3، 9، 49-25.
صادقی، منصورالسادات و حیدری ، محمود (1384)، بررسی سلسله مراتب نظام ارزشی نوجوانان دانش آموز در شیوه های فرزندپروری مختلف، مجله خانواده پژوهی، 3، 1، 254-239.
پروژه رابطة بین شیوه های فرزند پروری، با مکان کنترل در دانش آموزان پسر پای سوم راهنمایی. doc