پژوهشی پیرامون منابع حق کرامت انسان در منابع احکام
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)تعداد صفحات:62
فهرست
عنوان صفحه
مقدمه و پیشگفتار 3
نخستین شناسندگان رودکی 6
نخستین شناسندگان نیما یوشیج 9
عقاید و افکار رودکی: 11
1- عقاید و افکار حکیمانه و اندرزگویی 11
2- رقیق القلب و باهوش بودن رودکی 13
3- حس بینیازی 14
4- نیکنامی 14
5- مذهبی بودن 15
عقاید و افکار نیما یوشیج: 17
1- مهربانی و دلسوز بودن 17
2- اجتماعی و سیاسی بودن نیما 19
3- پند و اندرزگویی 26
4- پایبندی نیما به زادگاه و طبیعت و مظاهر آن 27
5- استواری و پایبندی به عقاید 30
6- اصول عقاید نیما در باب نظم و نثر 31
7- عقاید مذهبی نیما 31
معلومات رودکی و بازتاب آن در اشعارش 32
1- قرآن و حدیث 36
2- اشاره به داستانهای قرآن و اساطیر سامی 37
3- بهرهگیری از مضامین شعر عرب و اشاره به سرایندگان آنها 37
4- اشاره به اساطیر ایرانی و داستانهای پهلوانی 38
5- اشارات علمی و فلسفی 38
معلومات نیما یوشیج و بازتاب آن در اشعار وی 39
رودکی پدر شعر فارسی و علل و دلایل آن 45
نیما پدر شعر فارسی و علل و دلایل آن 52
فهرست منابع و مآخذ 59
مقدمه و پیشگفتار:
سالهاست که نام رودکی پیوسته با عنوان «پدر شعر فارسی» و نام نیما یوشیج (علی اسفندیاری) با عنوان «پدر شعر نو فارسی» همراه بوده است و گاه خواننده بدون آنکه علت واقعی این وجه تسمیه را بدند آن را به خاطر سپره و بارها ذکر نموده است.
شاعران بزرگواری که هر کدام در اعتلای فرهنگ و ادب غنی ایرانی بسیار کوشیدهاند و تأثیرگذار بودهاند و هرکدام تحولات بسیار عظیمی را در زمانه و عصر خویش حاصل کردهاند.
افراد بسیاری نیز در معرفی آنان و توضیح و گزارش آثارشان گام نهادهاند.
اینکه در این طرح تحقیقاتی، اینجانب کوشیدهام تا بین مبانی فکری و سنت شعری این دو شاعر، مقایسهای انجام دهم و در ضمن به علل و دلایلی که باعث شده است از میان خیل عظیم شاعران و گویندگان فارسی از دیرباز تاکنون این دو را به عنوان پدران شعر فارسی برگزیدهاند، بیان دارم.
به نظر اینجانب برای یک مقایسهی اصولی و صحیح، نخست باید به بررسی و شناخت جزئیات مطالب مورد قیاس پرداخت و سپس نتیجهگیری نمود. البته قابل ذکر است که اگر بخواهیم یک مقایسهی نسبتاً اصولی انجام دهیم؛ باید با توجه به آنکه تعداد ابیات بر جای مانده از این دو شاعر بسیار از لحاظ کمیت با هم اختلاف دارند و چون تعداد ابیات بر جای مانده از رودکی کمتر از هزار بیت است ولی در مورد نیما یوشیج این تعداد چندین برابر میباشد؛ لذا به ذکر پارهای از آنها میپردازیم تا بدین وسیله یک توازن تقریباً منطقی بین شمار ابیات این دو شاعر از لحاظ ارزیابی برقرار گردد.
لازم به ذکر است که در تذکرهها و کتب تاریخ ادبیات دربارهی شمار اشعار رودکی سخن بسیار گرفتهاند: برخی آن را متجاوز از یک میلیون بیت میدانند و برخی دیگر بر آناند که 700 هزار بیت بوده، و نیز آوردهاند که شعر رودکی در صد دفتر گردآوری شده بوده که بیگمان این ارقام مبالغهآمیز است. آنچه مسلم است رودکی پر شعر بوده و اکنون همانطور که ذکر شد مقدار اندکی از سرودههای او در دست است. (1)
در این مجموعه تلاش شده است که با بررسی و تفحص بر روی اکثر آثار و تحقیقاتی که در باب این دو شاعر شده است و در کنار هم قرار دادن آن مطالب به نتیجهای که مورد نظر است، دست یافته شود. در باب رودکی و نیما یوشیج تحقیقات و کتب فراوانی به انجام رسیده است؛ اما آنچه اکنون پس از سالها میتواند انگیزهای برای تأمل و تألیفی دوباره در شعر و زندگی این دو شاعر باشد، یکی همان مقایسهی مبانی فکری و سنت شعری این دو است و نیز شاید با این روش پارهای از ابهامات به این گونه از میان برداشته شود و دیگر آن که شاید در کنار هم قرار دادن مطالب به صورت مقایسهای راه تازهای را در نقد و تحلیل اشعار این دو گویندهی شهیر ایرانی به همراه داشته باشد.
مجموعهی حاضر به هر حال کوششی است برای آشنایی و باز آشنایی که از منابعی بسیار با ارزش در این زمینه مدد جسته است.
سرنوشتسازترین دگرگونی جهان
دگرگونی اجتماعی از مسائلی است که همواره ذهن دانشمندان را به خود جلب کرده است و هر کدام به فراخور وسع علمی خویش در این باره اظهار نظر کرده و علل و عوامل آن را با توجه به دیدگاه خود شرح و بسط دادهاند.
در این پژوهش با استفاده از سخنان بزرگانی همانند استاد مطهری، (به عنوان عالمی روشن اندیش که نسبت به جایگاه مسأله واقف بوده است) به بحث وبررسی درباره این موضوع خواهیم پرداخت و نیز نظریههایی را که در این باره مطرح شده است نقد و ارزیابی میکنیم. در پایان نظر خود را طرح کرده و به تفصیل درباره آن سخن خواهیم گفت.
این که چه علل و عواملی باعث دگرگونیهای اجتماعی است، سؤال اصلی و محوری این نوشتار را تشکیل میدهد و با توجه به بضاعت علمی و منابع موجود به آن پاسخ داده خواهد شد.
فرضیهای که در صدد بررسی آن هستیم این است که محتوای باطنی انسان (اندیشه، عقیده و ایدئولوژی) بویژه فطرت کمال جویی و تجدد خواهی انسان علت اکثر دگرگونیهای اجتماعی است. این فرضیه با توجه به این اصل بررسی میشود که فرد و جامعه هر دو اصیلاند. و به تعبیری دیگر این انسان است که اصالت دارد، به عنوان یک موجود با شعور، آگاه، دینخواه و عقلگرا با فطرتی که طالب کمال و تعالی است.
مفاهیم اصلی و کلیدی
انتظار: در لغت یعنی چشم به راه داشتن، چشم داشتن، انتظار داشتن (1) و در اصطلاح، دیده دوختن به راه تحقق امری است که منتظر را به حالت انتظار واداشته است و هرچه آن امر در نظر او مهمتر باشد، برای تحقق آن کوشش و جدیت بیشتری ـ خواه ناخواه ـخواهد کرد (2).
تحول یا دگرگونی: به معنای تغییر و تبدیل چیزی است به چیز دیگر.
دگرگونی و تغییر اجتماعی: این واژه کلی و مبهم، معمولا به معنی تغییر در فرایندهای اجتماعی یا ساختار جامعه به ویژه در بحث گذر از جوامع سنتی به جوامع صنعتی و جدید مطرح میشود. دگرگونی اجتماعی ممکن است مثبت یا منفی، پیشرو یا واپسگرا، قهری یا دستوری، کند یا سریع، جزیی یا کلی، سطحی یا عمیق و موقت یا دائمی باشد. دگرگونی اجتماعی فرایند پیچیدهای است که عوامل متعددی نظیر اختراع، تراوشات ناشی از فرهنگها یا اشاعه ویژگیهای از جوامع دیگر، افزایش یا کاهش جمعیت، تکنولوژی، شخصیتهای بزرگ، جنبشهای اجتماعی، آموزش و پرورش و بیسازمانی اجتماعی و … در آن دخالت دارند. عادت، ترس از گسسته شدن رشته تداوم، سنت گرایی، صاحبان منافع و مقاومت ایدئولوژیک نیز از عوامل عمده ایستادگی در برابر تغییرات اجتماعی است.(3)
علل و عوامل دگرگونی اجتماعی
دانشمندان بر این مسأله که عامل اصلی تحولات و دگرگونی اجتماعی چیست، اتفاق نظر ندارند و هر یک عاملی را مؤثر و دخیل میدانند. گروهی عوامل مادی را منشأ اثر دانسته، عدهای شرایط جغرافیایی و خون و نژاد را عامل تحول میدانند، برخی فرهنگ و عقیده و ایدئولوژی و به طور کلی محتوای باطنی انسان را مهمترین عامل میدانند و گروهی از نقش شخصیتها و نوابغ و قهرمانان سخن به میان آورده و آن را یگانه عامل دگرگونی میدانند. در زیر، نظریههای گوناگون در این باره مطرح و مورد نقد و بررسی قرار میگیرد:
1ـ خون و نژاد
طبق این نظریه، عامل اساسی پیش برنده تاریخ، نژادها هستند، زیرا بعضی نژادها و خونها استعداد فرهنگ آفرینی و تمدن گستری دارند و برخی دیگر خیر، بعضی میتوانند علم و صنعت و اخلاق تولید کنند و گروهی صرفا مصرفکنندهاند.
ارسطو، برخی نژادها را مستحق برده داشتن و بعضی دیگر را مستحق برده شدن میدانست. طرفدار این نظریه کنت گوبینو، فیلسوف معروف فرانسوی است. این نظریه به گوبینیزم نیز مشهور است. (4)
این که معتقد شویم تنها یک نژاد است که تحول و تطور تاریخ به دستش صورت میگیرد، یا این که همه انسانها در آن دخیلاند، مشکلی را حل نمیکنند، زیرا معلوم نیست چرا زندگی انسان یا نژادی از انسان متحول و متطور است و زندگی حیوان چنین نیست. این که یک نژاد باشد یا همه نژادها، راز تحرک تاریخ را نمیگشاید. البته شاید نتوانیم تفاوت نژادها را به طور کلی انکار کنیم. چرا که ممکن است در عین این که همه استعداد دارند، برخی نژادها دارای استعداد بیشتری باشند.(5)
2ـ شرایط اقلیمی و جغرافیایی
بر اساس این نظریه، عامل سازنده تمدن و به وجود آورنده فرهنگ و تولید کننده صنعت، محیط و شرایط اقلیمی و جغرافیایی است. در مناطق معتدل، مزاجهای معتدل و مغزهای نیرومند ومتفکر به وجود میآید. علاوه بر این، شرایط اقلیمی و محیط جغرافیایی و منطقهای بر روی نژادها تأثیر میگذارد و استعدادهای خاص ایجاد میکند و درنهایت عامل پیش برنده تاریخ میشوند. (منتسکیو) دانشمند جامعه شناس فرانسوی طرفدار این نظریه است.(6)
بنابراین موقعیتهای جغرافیایی خاص در رشد عقلی و فکری و ذوقی و جسمی انسانها مؤثرند. همچنین تاریخ تنها در میان انسانهای برخی اقلیمها و منطقهها تحرک دارد، و در محیطها و منطقههای دیگر، ثابت و یک نواخت و شبیه سرگذشت حیوان است. اما پرسش اصلی به قوت خود باقی است که مثلا چرا زنبور عسل یا سایر جانداران که در همان مناطق جغرافیای زیست میکنند فاقد تحرکاند. در واقع عامل اصلی اختلاف میان آدمی و حیوان، که یکی ثابت میماند و دیگری به طور دائم از مرحلهای به مرحله دیگر انتقال مییابد، چیست؟ نتیجه این که این عامل نیز آنچنان که باید، استحکام ندارد.
3ـ نظریه الهی
طبق این نظریه آن چه در زمین پدید میآید، امری است آسمانی که بنا بر حکمتی بر زمین فرود آمده است. تحولات و تطورات تاریخ را میتوان جلوهگاه مشیت حکیمانه و حکمت الهی دانست. پس آن چه تاریخ را جلو میبرد و دگرگون میسازد، اراده خداوند است و تاریخ واجتماع پهنه بازی اراده مقدس الهی است. «بوسوئه» مورخ و اسقف معروف،طرفدار این نظریه است.(8)
این نظریه سستترین و بیپایهترین نظریه در باب دگرگونیهای اجتماعی است. زیرا مگر تنها تاریخ است که جلوهگاه مشیت الهی است؟ نسبت مشیت الهی به همه اسباب و علل جهان مساوی است،هم چنان که زندگی متحول و متطور آدمی جلوهگاه مشیت الهی است، زندگی ثابت و یک نواخت زنبور عسل و سایر جانداران هم جلوهگاه مشیت حکیمانه خدا است. پس سخن در این است که مشیت الهی، زندگی انسان را با چه نظامی آفریده است و چه رازی در آن نهاده است که به طور دائم در تغییر و تغیر است، در صورتی که زندگی حیوانات دیگر، فاقد آن راز است.(9)
4ـ نوابع و قهرمانان
طبق این نظریه، تحولات و دگرگونیهای تاریخ، اعم از علمی، سیاسی،اقتصادی و فنی و یا اخلاقی،به وسیله نوابغ به وجود میآید. تفاوت آدمی با سایر جانداران در این است که جانداران از نظر استعدادهای طبیعی در یک درجهاند، بر خلاف انسانها که از نظر استعداد تفاوتهایی دارند، نوابغ و قهرمانان، افراد استثنایی هر جامعهاند که از قدرت خارق العادهای از نظر عقل، اراده، ذوق و ابتکار برخورداند و هرگاه در جامعهای پدید آیند، آن جامعه را از نظر علمی و فنی،اخلاقی و اقتصادی و سیاسی و نظامی به جلو میبرد و به سعادت و تکامل نزدیک میکنند. از این رو اکثریت افراد بشر فاقد ابتکار، دنباله رو و مصرف کنندهاند. «کارلایل» فیلسوف معروف انگلیسی چنین نظری دارد. (10)
این نظریه، اعم از این که درست باشد یا نادرست، به طور مستقیم به فلسفه تاریخ، یعنی به عامل محرک تاریخ مربوط میشود.
البته این که فقط نوابغ و قهرمانان قدرت خلاقیت و ابتکار داشته باشند امر بعیدی است، زیرا در تمام افراد بشر،کم و بیش استعداد اختراع و ابداع و نوآوری وجود دارد. بنابراین همه افراد یا حداقل اکثر آنها میتوانند در خلق و تولید و اختراع سهیم باشند. البته سهمشان نسبت به نوابغ ناچیز است. (11)
5ـ اقتصاد و عامل مادی
براساس این نظریه، اقتصاد تنها عامل محرک تاریخ است. تمام شؤون اجتماعی و تاریخی هر قوم و ملت، اعم از شؤون فرهنگی و مذهبی و سیاسی و نظامی و اجتماعی، جلوهگاه شیوه تولید و روابط تولیدی آن جامعه است. تغییر و تحول در بنیاد اقتصادی جامع است که جامعه را از بیخ و بن زیر و رو میکند. و جلو میبرد نوابع،که در نظریه قبل سخنشان به میان آمد،جز مظاهر نیازهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جامعه نیستند و آن نیازها به نوبه خود معلول دگرگونی ابزار تولید است.
نظریه «ماتریالیسم تاریخی» بر اساس چنین اندیشهای به وجود آمده است. ماتریالیسم تاریخی، یعنی برداشتی اقتصادی از «تاریخ» و برداشتی اقتصادی و تاریخی از «انسان» بدون برداشتی انسانی از اقتصادی یا تاریخ.
جان کلام این که تاریخ، طبیعت مادی دارد نه معنوی و انسانی. و تمامی دگرگونیهای اجتماعی و تاریخی، زاییده عامل اقتصادی و مادی است. این نظریه، ریشه انقلابها را دو قطبیشدن جامعهها از نظر معیشت میداند و مدعی است که تمام خصلتهای مادی و معنوی انسان از جامعه گرفته میشود و در سرشت انسان آن چه را الهیون فطرت مینامند وجود ندارد. انسان و وجدانش را، جامعه به کمک عوامل بیرونی میسازد. بر این اساس انسان همانند نواری است خالی که نسبت به آن جه در آن ضبط میشود حالت بیتفاوتی و بیطرفی دارد و هیچ عکسالعملی نسبت به آن نشان نمیدهد.(12)
نظریه ماتریالیسم تاریخی دارای اصول و مبانیای است که نقد و بررسی آنها از حوصله این پژوهش خارج است و خود مقالهای مستقل میطلبد.(13)
درمقابل این نظریه، نظریهای دیگر است که عامل اقتصادی را تنها و یگانه عامل دگرگونی اجتماعی نمیداند و به اصالت روح اعتقاد دارد. البته اسلام منکر تأثیر عالم اقتصادی در تحولات اجتماعی نیست، ولی هیچ گاه عامل ماده را بر روح مقدم نمیدارد و معتقد است که وجود اصیل انسان را نمیتوان با ماده و شؤون آن توجیه و تفسیر کرد.(14)
6ـ فطرت
آدمی دارای خصایص و ویژگیهایی است که به موجب آنها زندگی اجتماعیاش در حال تکامل و پیشرفت است. ویژگی نخست: حفظ و جمع تجارب و آموختههای دیگران و استفاده از آنها است.
ویژگی دوم: یادگیری از راه بیان و قلم است.
ویژگی سوم: مجهز بودن به نیروی عقل و ابتکار است.
ویژگی چهارم: میل ذاتی و علاقه فطری به نوآوری است، یعنی حب ذاتی آدمی به نوآوری و خلاقیت، محدود به هنگام ضرورت نیست، بلکه این میل در او به طور ذاتی به ودیعه نهاده شده است و جزء جدایی ناپذیر سرشت وی محسوب میشود.
این چهار ویژگی، نیرویی را در انسان به وجود میآورد که همواره آدمی را به جلو میراند. اما در حیوانات دیگر، نه استعداد نگه داری تجربه و نقل و انتقال آن وجود دارد و نه استعداد خلق و ابتکار که خاصیت قوه عاقله است و نه میل شدید به نوآوری وجود دارد. این است که حیوان در جا میزند و زندگی ثابت و یک نواختی دارد، اما انسان به پیش میرود و زندگیاش به طور دائم در حرکت و تغییر و تغیر است و دگرگون میشود.(15)
وجود چنین ویژگیها و خصوصیتهایی است که سبب تکامل و تعلالی بشر میشود، لذا شهید مطهری این نظریه را بسیار عالی میداند و درباره آن سخنان ارزشمندی دارد.
فطرت کمال جوی و افزون طلب آدمی این گونه است که هر مقدار واجد چیزی باشد، باز میخواهد مرحله بالاتری را طی کند و افقهای جدیدی را به رویش بگشاید و به وضع موجود قانع نگردد.(16)، نظریه فطرت، که از آن به عنوان «محتوای باطنی انسان» نیز میتوان یاد کرد، نظریه شهید مطهری است. (17)
دگرگونی و مسأله انتظار
گفته شد که این «محتوای باطنی» و به عبارتی فطرت پاک و بی آلایش و نوگرای آدمی است که سهم مهمی در دگرگونیهای اجتماعی داشته و باعث و بانی اکثر تحولات اجتماعی و تاریخی است. البته عوامل دیگر نیز دخالت دارند، اما نه به اندازه عقیده و باطن انسان. مسأله انتظار وظهور منجی و مصلح بشر را نیز میتوان از دیگر عوامل تحول اجتماعی و تاریخی دانست. این مسأله نشأت گرفته از دین و اعتقادات مذهبی انسان است، لذا این موضوع از دیر زمان مطرح بوده و همه ادیان به ظهور منجی و مصلحی در آخر الزمان بشارت داده و درباره آن سخن گفتهاند. انتظار در اسلام به ویژه در مذهب تشیع از جایگاه والا و عظیمی برخوردار است. شیعه بنا به روایات رسیده از پیامبر اسلام و ائمه (علیهم السلام) بر این عقیده است که در مقطعی از تاریخ زندگی بشر منجی نهایی و قائد جهانی ظهور خواهد کرد و حکومت واحد جهانی را بر اساس احکام الهی در زمین برپا خواهد ساخت. البته آیات قرآن بر این نکته تصریح دارند که آینده از آن پارسایان و شایستگان است و آنان هستند که وارثان زمیناند. از جمله آیه 105 سوره انبیا است:
«و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر، ان الارض یرثها عبادی الصالحون»، در زبور داود، از پس ذکر «تورات» نوشتهایم که سرانجام زمین را بندگان شایسته ما میراث برند و صاحب شوند.
امام باقر(ع) میفرماید: این بندگان شایسته که وارثان زمین میشوند، اصحاب مهدی هستند، در آخر الزمان. (18)
اصل انتظار، که شیعه هم (آن هم با خصوصیات و ویژگیهای خاص)به آن معتقد است، از بالاترین عبادتها شمرده شده است. اما این که حقیقت انتظار چیست؟ و کدام انتظار مورد اشاره ائمه (علیهم السلام) قابل توجه است؟
انتظار، عامل سازندگی و تحرک و تعهد است و جامعه را به طرف کمال نهایی پیش میبرد و راه را برای ظهور مصلح کل هموار میسازد. اما گاهی، برخی افراد انتظار را به گونهای معنا میکنند که جز ضعف و تسلیم و ویرانگری و اسارت بخشی، مفهومی نخواهد داشت. در زیر به بررسی این دو بینش درباره انتظار، که باعث به وجود آمدن دو نوع دگرگونی در سطح اجتماعی میشوند، میپردازیم:
1ـ انتظار منفی
انتظاری است ویرانگر و مخرب که بازدارنده و فلج کننده است وجامعه را به طرف انحطاط و سقوط میکشاند. هستند افرادی که خیال میکنند انتظار یعنی دست روی دست گذاشتن و منتظر ظهور مصلح ماندن. در نظر اینان هر اصلاحی محکوم به شکست است و گناه و فساد و ظلم و تبعیض و حقکشی، راه را برای ظهور منجی بشریت باز میکند. بدیهی است این گونه انتظار، عاملی است برای توجیه ستمها و فسادها و حقکشیها و بیعدالتیها، مسئولیتگریزی و مسؤولیت ستیزی و پشت کردن به انسان و بشریت. بر اساس چنین برداشتی اگر جامعهای در اوج عزت و اقتدار هم باشد، به ذلت و فلاکت گرفتار میشود. ساده اندیشان و بیمار دلان، گمان بردهاند که فسق و فجور،زور و استبداد، جهل و گمراهی، رکود وجمود، سکون و سکوت و پژمردگی و افسردگی عاملی است در تسریع حرکت بشری که با قیام جهانی، به رهبری مصلح کل، به نهایت و اوج خود خواهد رسید و آن جاست که حکومت جهانی واحد پدیدار خواهد شد و صلح و عدالت همه جا را فرا خواهد گرفت.
2ـ انتظار مثبت
این نوع انتظار، انتظاری تعهدآور و تحرک بخش است. انتظاری است که انسان را از سکون و سکوت میرهاند و به حرکت وادار میکند.
لازمه انتظار، ساقط شدن تکلیف از آدمی نیست.تکالیف در جای خود محفوظ و ثابتاند. و همه موظف به اجرای این وظایفاند. لازمه انتظار، به کارگرفتن تمامی نیروها و کوشش بیدریغ به سوی امر مورد انتظار است، نه تعطیل کردن تکالیف و قوه تفکر و جسم و دست روی دست گذاشتن به امید این که مصلحی خواهد آمد و نظام جهان را دگرگون ساخته و بشر را از نیستی و بدبختی نجات خواهد داد. در روایات وارد شده است که در زمان ظهور امام زمان(عج) گروهی زبده به ایشان ملحق میشوند.(19)
روشن است که این گروه ناگهانی خلق نمیشود، بلکه در عین ظلم و فساد، زمینههایی وجود دارد که چنین گروهی ورزیده و آماده پرورش یابند. نخستین فایده انتظار، حفظ آمادگی برای نبرد نهایی و کوشش و تلاش برای رسیدن به هدف است. امام خمینی (ره) «انتظار فرج» را «انتظار قدرت اسلام» میداند. چنین انتظاری است که بالاترین عبادتها است. چرا که به انسان حرارت و شوق، تحرک و جوشش، مسؤولیت و تعهد، عشق و امید و عزت و سرافرازی میدهد. در یک کلام انتظار مثبت، اعتراض به وضع موجود است برای حرکت به وضع مطلوب ونهایی.
شاخصهای رشد جوامع اسلامی
رشد، یعنی «لیاقت و شایستگی نگهداری و بهرهبرداری از امکانات و سرمایههایی که در اختیار انسان قرار داده شده است.»(20) و در اصطلاح مقابل«سفاهت» است. آدم رشید، آدمی است که سفیه نیست و این با عقل تفاوت دارد. عقل مقابل جنون است(21) ممکن است فردی عاقل باشد، ( یعنی مجنون نباشد) اما لیاقت مسؤولیتی که بر دوشش نهاده شده است را نداشته باشد. حال جامعهای که منتظر مصلح جهانی و موعود نهایی است، باید انتظارش مثبت باشد. افرادش ابتدا رشد یابند، (لیاقت و شایستگی پیدا کنند) تا مسؤولیتها و وظایفی که به آنان واگذار میشود، به نحو احسن انجام دهند. اینک نگاهی داریم به شاخصهای یک جامعه اسلامی رشد یافته، که در انتظار خلیفه حق و ولی مطلق است. آن چه در ابتدا قابل ذکر است این است که: شناخت صحیح سرمایههای مادی و معنوی، نیازها، مشکلات، موانع، امکانات و نیروهای موجود، رکن اول و شرط نخست رشد یافتگی است. در مرحله بعد،قدرت، لیاقت، شایستگی وتوانایی نگه داری و بهرهبرداری از امکانات و سرمایههای موجود است. دیگر علایم رشد یافتگی یک جامعه عبارتند از:
1ـ رشد اسلامی، یعنی مسؤولیت شناخت، حفظ و نگهداری و بهرهبرداری از معارف اسلام به عنوان سرمایهای غنی، و ادای مسؤولیت در برابر آن، و اجرای دقیق مقررات و قوانین دینی.
2ـ رشد کمی و کیفی آموزش و پرورش، آموزش باعث آگاهی بخشی است که یک رکن رشد است، پرورش هم باعث توانایی بخشی است که رکن دوم رشد است.(22) این دو رکن به عنوان دو بازو و دو بال همدیگر را در پرواز به سوی پیشرفت و تکامل، یاری میرسانند.
3ـ شناخت مقتضیات زمان و مکان، یعنی شناخت زمان و مکان و درک درست آن دو، در واقع شناختن وضع موجود که پیش شرط آینده نگری است.
4ـ آینده نگری، یعنی سوار شدن بر زمان و هدایت و رهبری آن بر اساس قواین و سننی که بر زمان و تاریخ حاکم است. در واقع آینده را دیدن وبرای آن برنامهریزی کردن و برنامه داشتن.(23)
5ـ توجه به مسؤولیت، یعنی توجه به وظایفی که بر عهده انسان گذاشته شده است، از جانب شرع یا جامعه.
6ـ توجه و احترام به اندیشمندان و عالمان، شک نیست که دانشمندان ذخایر و سرمایههای معنوی هر جامعهای به شمار میروند. شناخت و افتخار به آنها از علایم مثبت رشد یک اجتماع اسلامی است.
7ـ توجه به بناها و آثار تاریخی ملی ـ اسلامی، آثار تاریخی هر ملتی، میراث فرهنگی و تمدن آن ملت را تشکیل میدهد. آگاهی نسبت به سرگذشت و تاریخ خود و حفظ و نگهداری و بهرهبرداری از امکانات تاریخی، از علایم رشد مثبت است.
8ـ اطلاع از اوضاع جهان اسلام و مسلمانان، یک جامعه زنده از سرگذشتهای دردناک اعضای خویش بی خبر نمیماند، همچنانکه بی تفاوت هم نمی ماند، (24)
9ـ انتشار کتاب و مطبوعات، تولیدات فرهنگی به میزان وسیع به همراه حفظ کیفیت ا زعلایم رشد جامعه اسلامی است.
10ـ استفاده درست از فکر و اندیشه، یعنی مصرف به جای، اندیشه و فکر واستفاده از آن در کارهای پرخیر و پرفایده.
11ـ گسترش کارهای خیر، انفاق در کارهای خیر ومصرف به جا و مفید آن. 12ـ دانستن ارزش زمان، یعنی استفاده از فرصتها و زمانها و غنیمتشمردن اوقات. 13ـ احترام متقابل، یعنی احساس تعاون و حسن روابط با یکدیگر
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 22 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
فهرست مطالب:
مقدمه...................................................................................................... 1
هنرومعماری دوران قاجار................................................................. 10
موقعیت مکانی امامزاده زید................................................................ 17
سلسله نسبت امامزاده زید.................................................................. 25
بقعه امامزاده زید وهنرهای تزئینی آن............................................. 28
نوع بهره برداری از بقعه امامزاده زید.............................................. 40
شرح حال آصف الدوله (بانی حرم وگنبد امامزاده زید)................. 41
موقعیت مکانی امامزاده یحیی............................................................ 55
سلسله نسب امامزاده یحیی................................................................ 56
نوع بهره برداری از بقعه امامزاده یحیی........................................... 67
طرح حفاظتی امامزاده زید................................................................... 68
ضوابط طرح حریم حفاظتی منطقه بازار تهران............................... 69
پیشنهادات حفاظتی و مرمتی.............................................................. 73
تصاویر.................................................................................................. 76
فهرست منابع........................................................................................ 114
مقدمه
ظهور اسلام در آغاز قرن هفتم میلادی بنیاد بسیاری از کشورهای کهن ومتمدن در آن زمان را دگرگون ساخت و قدرت ونفوذ آن در ترکستان غربی وپنجاب از یک طرف واسپانیا از طرف دیگر گسترش یافت. به این ترتیب با پیدایش تغییرات اساسی در سرزمینهای مذکور،هنر وتمدن کهن آسیا، شمال آفریقا وحتی بخشی از اروپا دگرگون شد وشالوده هنرهای اسلامی که ترکیبی از هنر حکومتهای مغلوب (مانند ساسانیان وحکومت بیزانس) با فرهنگ اسلامی بود،شکل گرفت[1].
بدین وسیله از خلیج بنگال تا کرانه اقیانوس اطلس هنری با کیفیتی خاص به دست ملتها واقوام تحت سلطه اسلام پدیدار شد که دیدی خاص داشت وآن اعتقاد به اصول ومبانی وتعالیم اسلام مانند توحید ومبارزه با شرک بود. بنابراین هنرمندان از سنتهای گذشته قسمتهایی را پسندیده و مورد استفاده مجدد قرارداده اند که حتی الامکان وابسته به دیانت بوده و شیوه های هنری آن مغایرو متناقض با بیش و اعتقاد جدیدآنان نباشد. در این میان خصیصه ها و ویژگیهای هنری ایران زمین می توانست بیشتر از دیگر هنرها جوابگوی این نیاز باشد و با آن هماهنگی معنوی بیابد.
تشکیل هنر اسلامی تقریبا، با روی کار آمدن سلسله اموی در سال 41 هجری مصادف بود و این امر با انتقال مرکز خلافت از مدینه به دمشق بی ارتباط نبوده تغییر مرکز حکومت، مسلمانان را مستقیما با هنر بیگانه یعنی هنر ایران و رودم آشنا کرد و از همین زمان بود که هنر دوره بنی امیه، که التقاطی از هنر سرزمینهای همجوار بود، راه تازه ای در پیش گرفت[2].
تعداد صفحات :116
چکیده :
پژوهش حاضربا هدف مقایسه رفتار اطلاع یابی آموزشی – پژوهشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی در استفاده از منابع اینترنتی و با روش پیمایشی صورت گرفته است . نمونه پژوهشی شامل 120 نفر دانشجوی تحصیلات تکمیلی است که به روش نمونه گیری تصادفی از بین دانشگاههای جامع و فنی شهر تهران انتخاب شده اند . به منظور گرد آوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته با پایایی و روایی که از نظر اساتید محترم و صاحب نظرانIT مورد تایید بوده استفاده و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون t و خی دو استفاده شده است .
یافته های پژوهشی نشان می دهد که اکثر دانشجویان دوره ارشد از طریق سایت کتابخانه و دوره دکتری از طریق خانه به اینترنت دسترسی دارند. میزان استفاده دانشجویان رشته فنی مهندسی از اینترنت بیشتر از گروه علوم انسانی است و همچنین توانایی این گروه نیز در مقایسه با گروه علوم انسانی بیشتر است و یافته ها نشان می دهد که توانایی استفاده از اینترنت در رشته های تحصیلی مختلف متفاوت است.
همچنین یافته ها تفاوت معناداری بین دوره های تحصیلی و توانایی استفاده از اینترنت نشان می دهد
نتایج پژوهش حاکی از آن است که بین مدت زمان استفاده از اینترنت و رشته تحصیلی ارتباط وجود دارد.بعبارتی گروه فنی مهندسی زمان بیشتری را صرف جستجوی اطلاعات از اینترنت می کنند . همچنین این گروه اولویت اول خود برای کسب اطلاعات از منابع اطلاعاتی را ، اینترنت و سپس کتاب معرفی کردند درحالی که در گروه علوم انسانی ، اولویت اول کتاب و سپس اینترنت می باشد.
دانشجویان هدف ازجستجوی اطلاعات از اینترنت را پژوهش سپس کسب اطلاعات آموزشی اعلام کردند هدف از کسب اطلاعات برای انجام فعالیت های پژوهش و آموزشی را ،مرور پیشینه و سپس روز آمد کردن اطلاعات درسی اعلام کردند.
دانشجویان گروه فنی ،نحوة آشنایی خود با امکانات اینترنت را در اولویت اول آزمون و خطا و در وهله دوم از طریق همکاران و دوستان می دانند در حالی که در گروه علوم انسانی آشنایی اول از طریق دوستان و آشنایان سپس از طریق آزمون و خطا می باشد. هر چهار گروه ترجیحا" ، منابع اینترنتی مورد نیاز خود را از طریق موتور جستجوی وب شناسایی می کنند بررسی دلایل استفاده از اینترنت نیز تفاوت معناداری را بین دو گروه نشان می دهد و دانشجویان مشکلاتی مانند عدم تسلط به زبان خارجی و پایین بودن سرعت شبکه و هزینه بالا را از موانع موجود بیان کردند.
همچنین بررسی ها ، نشان داده که رفتار صحیح جستجو در رشته های مختلف ، همچنین در دوره های تحصیلی مختلف متفاوت است.
هر چهارگروه خواستار یادگیری جستجو و استفاده از پایگاههای اطلاعاتی هستند و پیشنهاداتی در جهت بهبود دستیابی استفاده از اینترنت بیان کردند.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول
مقدمه 1
بیان مساله 4
اهمیت و ضرورت 6
اهداف پژوهشی 8
سوالات پژوهشی
فرضیه های پژوهشی 9
تعریف مفاهیم 10
تعاریف عملیاتی مفاهیم 10
فصل دوم
مقدمه 12
رابطه خدمات دانشگاهی و توسعه ملی 13
تاثیر دانشگاه در توسعه اقتصادی 14
تاثیر دانشگاه در توسعه اجتماعی / سیاسی 15
تاثیر دانشگاه در توسعه فرهنگی 15
رسالت ، وظایف و خدمات دانشگاه 16
اینترنت 19
تاریخچه اینترنت 22
ابزارها و خدمات اینترنت 25
رفتار اطلاع یابی 31
خاستگاه مفهوم اطلاع یابی 33
جست و جوی اطلاعات و ساز و کارهای بهینه سازی آن 34
انتخاب یک بانک اطلاعاتی برای انجام جست و جو 35
فرمول جست و جو 36
ترکیب فرمول جست و جو با استفاده از عملکرد های موجود 37
انجام جست و جو 40
مدل های رفتار اطلاع یابی 41
مدل رفتار اطلاع یابی الیس 43
مدل رفتار اطلاع یابی کالتو 49
مدل رفتار اطلاع یابی بلکین 51
مدل رفتار اطلاع یابی مار چینونین 52
مدل رفتار اطلاع یابی ویلسون 54
مهارت باز یابی اطلاعات 62
رفتار اطلاع یابی مورد نیاز در فرآیند پژوهش 64
فصل سوم
مقدمه 87
روش پژوهش 88
جامعه پژوهشی و روش نمونه گیری 88
ابزار پژوهش 89
روش تجزیه و تحلیل داده ها 90
فصل چهارم
مقدمه 92
تجزیه و تحلیل داده ها 93
فصل پنجم
مقدمه 118
بحث و نتیجه گیری 119
پیشنهادها 129
پیشنهادات برای پژوهش آتی 129
محدودیت ها 130
خلاصه 130
منابع فارسی 134
منابع انگلیسی 138
چکیده انگلیسی 141
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 2-1 : تحقیقات الیس وهمکاران 47
جدول 2-2 : مدل آگویلار 56
جدول 2-3 : چهار حالت اصلی جستجوی اطلاعات در وب 57
جدول 3-1 : توزیع فراوانی دانشجویان بر حسب رشته تحصیلی 89
جدول 4-1 : عنوان : توزیع فراوانی دانشجویان بر حسب جنس 93
جدول 4-2 توزیع فراوانی سنی دانشجویان 94
جدول 4-3 توزیع فراوانی میزان استفاده دانشجویان از اینترنت 95
جدول 4-4 : توزیع فراوانی شیوه دسترسی دانشجویان به اینترنت 97
جدول 4-5 : توزیع فراوانی میزان توانایی دانشجویان در استفاده از اینترنت 98
شماره 4-6 : جدول خی دو مربوط به استفاده از اینترنت و رشته تحصیلی دانشجویان98
جدول 4-7 : جدول خی دو مربوط به توانایی استفاده از اینترنت و دوره های تحصیلی100
جدول 4-8 : توزیع فراوانی مدت زمان استفاده از اینترنت توسط دانشجویان 101
جدول 4-9 : خی دو مربوط به مدت زمان استفاده از اینترنت و رشته تحصیلی 102
جدول 4-10 : توزیع فراوانی اولویت استفاده از ابزارها و خدمات اینترنت 103
جدول 4-11 : توزیع فراوانی استفاده دانشجویان از منابع اطلاعاتی 104
جدول 4-12 : توزیع فراوانی اهداف دانشجویان از جستجوی اطلاعات 105
جدول 4-13 : توزیع فراوانی اهداف پژوهشی دانشجویان 106
جدول 4-14 : توزیع فراوانی اهداف آموزشی دانشجویان 107
جدول 4-15 : توزیع فراوانی مربوط به شناسایی منابع اینترنتی 109
جدول 4-16 : توزیع فراوانی نحوه آشنایی دانشجویان با اینترنت 110
جدول 4-17 توزیع فراوانی دلیل استفاده از اینترنت 112
جدول 4-18 :جدول فی دو مربوط به دلایل استفاده از اینترنت و رشته تحصیلی 112
جدول 4-19 : بررسی رابطه یبن رفتار های صحیح جستجو و رشته تحصیلی 113
جدول 4-20 بررسی رابطه بین رفتار صحیح جستجو و دوره های تحصیلی 114
جدول 4-21 : توزیع فراوانی مربوط به فراگیری خدمات اینترنت 114
جدول 4-22 : توزیع فراوانی مربوط به عوامل عدم استفاده از اینترنت 115
جدول 4-23 : توزیع فراوانی میزان رضایت دانشجویان از وضعیت موجود اینترنت 116
مقدمه
اطلاع یابی فعالیت مهمی در جامعه بشری است . هر چند می توان ادعا کرد که اطلاع یابی همواره چنین بوده است . اما این موضوع در جامعه اطلاعاتی متداول تر است . همانگونه که قبل از پیدایش صنعت چاپ در قرن 15 ، انتقال اطلاعات بصورت شفاهی یا دست نوشته انجام می شد . پس از اختراع چاپ توسط گوتنبرگ ، اطلاعات بیشتری روی کاغذ تولید گردید و به شکل های مختلفی چون کتاب جزوه ، گزارش و مجله علمی ذخیره شد . اطلاعات در طول قرن بیستم و قرن حاضر از طریق رادیو و تلویزیون و بطور فزاینده ای از طریق ارتباطات الکترونیکی و به ویژه اینترنت نیز منتقل شده است .
تخمین زده می شود که اطلاعات تولید شده بین سالهای 1970 تا 2000 بیشتر از کلیه اطلاعات تولید شده در 5 هزار سال قبل بوده است (لارج ، آندرو 1382 : 27).
پیشرفت در فن آوری های اطلاعات و ارتباطی مسئول چنین انفجار اطلاعاتی می باشد و اساس بسیاری از این تغیرات ، توانایی نظام رایانه ای برای ذخیره زیادی از اطلاعات ، پردازش سریع و قابل دسترسی ساختن آنها برای کاربران در سراسر دنیا از طریق شبکه های ارتباطی راه دور می باشد .
در حال حاضر بحث های گسترده ای بدنبال تغییرات شگرفی که اینترنت در اطلاع یابی و فعالیتهای پژوهشی در جوامع علمی ایجاد کرده است وجود دارد و آن گویای این حقیقت است که دراین سالها استفاده افراد بخصوص دانشجویان نحصیلات تکمیلی از شبکه های الکترونیکی به سرعت افزایش یافته و اینترنت بعنوان یکی از مجراهای قابل دستیابی به اطلاعات برای دانشجویان جهت انجام فعالیتهای آموزشی و پژوهشی در دانشگاهها و موسسات آموزشی عالی تبدیل شده است . این فن آوری در حال تغیر شیوه های دانشجویان را در جستجوی اطلاعات ، ارتباط با همدیگر ، هدایت پژوهش و آموزش و توزیع نتایج تحقیق تحت تاثیر قرار داده است. چنین به نظر می رسد که سواد اطلاعاتی در جامعه ای که دائم در معرض تغییرات فناوری و همچنین در معرض تغییرات اطلاعاتی بی شماری قرار دارد ، لازم است سواد اطلاعاتی شامل توانایی در تشخیص نیاز ، توانایی ذخیره اطلاعات و توانایی باز یابی و ارزیابی انتقادی اطلاعات بازیابی شده و استفاده مناسب در زمان لازم ، می باشد . سواد اطلاعاتی باعث رفتار اطلاعاتی مناسب در شناسایی ، کسب و اشاعه اطلاعات از طریق هر مجرا و رسانه ای می شود . رفتار اطلاعاتی مناسب ، فرآیند جستجو ، بازیابی ، شناخت و کاربرد منطقی محتوا است . ( فتاحی 1382 ، 276 ) .
در نتیجه نیاز به شناخت رفتار اطلاع یابی آموزشی – پژوهشی احساس می شود چرا که با شناخت رفتار اطلاع یابی و ارزیابی تاثیرات فناوری بر رفتار جستجو و نیز شناخت چگونگی استفاده دانشجویان از اینترنت و عوامل موثر در استفاده از آن ، جایگاهی برای پژوهش و آموزش و توسعه بوجود می آید و آن باعث افزایش پژوهش دانشگاهی و بهبود آموزشی می شود .