دانلود مقاله

اختصاصی از اس فایل دانلود مقاله دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

چکیده
از جمله مهمترین محصولات استراتژیک مورد نظر بخش کشاورزی کشور دانه‌های روغنی مانند دانه آفتابگردان با سطح زیر کشتی حدود 100 و 10 هزار هکتار به ترتیب در ایران و استان گلستان و با میانگین عملکرد یک تن در هکتار می‌باشد. شناخت خصوصیات فیزیکی فندقه آفتابگردان می‌تواند در اعمال فرآیندهای مناسب در مرحله برداشت، انتقال، خشک کردن، جداسازی، پوست‌گیری، ذخیره سازی (انبارداری) و فرآورش نقش اساسی ایفا کند. در این تحقیق ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی دانه‌های آفتابگردان روغنی سه واریته پروگرس، هایسان33 و یوروفلور نمونه‌برداری شده از چهار مکان علی‌آباد، گلیداغ، کلاله و کالپوش واقع در استان گلستان شامل ابعاد محوری، میانگین حسابی قطر، میانگین هندسی ابعاد (قطر معادل)، ضریب کرویت، مساحت سطح، دانسیته واقعی، دانسیته ظاهری، تخلخل، وزن هزاردانه، حجم، رطوبت، میزان روغن دانه کامل، مغز دانه و پوسته آن بررسی شد. ویژگی‌های هندسی، ثقلی و شیمیایی دانه با استفاده از طرح کاملاً تصادفی و در چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نمونه‌های مورد بررسی از نظر میزان طول، عرض، ضخامت، ضریب کرویت، مساحت سطح، میانگین هندسی ابعاد، میانگین حسابی قطر، حجم دانه، رطوبت، میزان روغن دانه کامل، مغز دانه و پوسته آن اختلاف معنی‌دار (01/0 P<) داشتند. نتایج نشان دادکه طول دانه‌های آفتابگردان از 800/8 تا 987/10، عرض از 35/4 تا 63/5، ضخامت از 695/2 تا 51/3، میانگین هندسی ابعاد (قطر معادل) از 65/4 تا 98/5 میلی‌متر، حجم دانه‌های آفتابگردان مورد آزمایش از 14/183 تا 59/364 میلی‌متر مکعب و مقدار رطوبت از4/5 تا 2/6 درصد متغیر می‌باشند. نتایج تجزیه واریانس مربوط به ویژگی‌های ثقلی دانه شامل وزن هزار دانه، دانسیته ظاهری (حجمی)، دانسیته واقعی و تخلخل همگی در سطح 1درصد معنی‌دار بودند. تأثیر تیمار نمونه روی تمامی خصوصیات شیمیایی آن معنی‌دار (01/0 P<) بود. میزان روغن نمونه یوروفلور گلیداغ (7/52 درصد) بیشینه و از آن نمونه‌ی پروگرس کالپوش (9/40 درصد) کمینه بود که افزایشی معادل 4/22 درصد نشان داد. نتایج نشان داد که بین وزن هزار دانه و ضریب کرویت دانه رابطه‌ای منفی و معنی دار در سطح 5 درصد (462/0- r =) وجود دارد.

کلیدواژه: دانه آفتابگردان، ویژگی‌های هندسی و ثقلی، خصوصیات شیمیایی

مقدمه
دانه‌های روغنی پس از غلات، دومین ذخایر غذایی جهان را تشکیل می‌دهند. بر اساس گزارشات FAO میزان تولید روغن جهانی در طول سالهای 06- 2005 حدود 2 درصد افزایش یافته است که بیشترین میزان افزایش روغن نیز مربوط به روغن آفتابگردان می‌باشد. در ایران علیرغم وجود اراضی وسیع قابل کشت و زمینه‌های نسبتاٌ زیادی که برای تولید دانه‌های روغنی وجود دارد، هنوز هم بیش از 85 درصد از روغن مورد نیاز ازخارج (به ارزش تقریبی 647میلیون دلار در سال 1385) وارد می‌شود [1]. رویکرد به واردات در واکنش به عدم تعادل در عرضـه و تقاضای مواد غذایی به دلیل نوسانات درآمدهای ارزی نمی‌تواند یک سیاست پایــدار تلــقی گردد بنابراین باتوجه به اهمیت تامین امنیت غذایی در استراتژی بلند مدت 20ساله کشور، مسئولان دولتی درتلاشند تا با اجرای برنامه‌های توسعه‌ای و اعمال سیاست‌های حمایتی کشت دانه‌های روغنی و هم زمان با آن ظرفیت فرآوری را توسعه داده و از این نظر به مرز خودکفایی برسند. محور این برنامه‌ها در زمینه توسعه کشت آفتابگردان، کلزا، سویا و زیتون می‌باشد. دانه‌ی روغنی آفتابگردان (Helianthus annuus L.) از خانوادة Astraceae است که سطح زیر کشت آن در ایران و استان گلستان به ترتیب 100 و 10 هزار هکتار با عملکرد یک تن در هکتار می‌باشد. استان گلستان با تولید 45 درصد دانه‌های روغنی کشور، برای چهارمین سال متوالی مقام نخست تولید این محصولات را در سال 1385 در بین استان‌های کشور به دست آورد. کسب این مقام با تولید 235 هزار تن محصول دانه‌های روغنی از سطح 130 هزار هکتار از مزارع استان به دست آمده است که از این میان از کشت آفتابگردان در سطح 6 هزار هکتار، حدود 8 هزار تن محصول برداشت شده است. بر اساس آخرین اطلاعات سرویس تحقیقاتی دپارتمان کشاورزی ایالات متحده در سال 06-2005 میزان مصرف دانه آفتابگردان از 52/7 به 84/9 میلیون تن افزایش یافته است و میزان مصرف جهانی روغن آن نیز از 23/13 به 67/16 میلیونه تن افزایش داشته است [24].
دانه آفتابگردان به عبارت صحیح‌تر تراکن نوع ویژه‌ای از میوه نا شکوفا تعریف شده است. دانه شامل پوست دانه، اندوسپرم و جنین است (شکل 1). پوسته نازک دانه سه لایه دارد که لایه داخلی و خارجی پارانشیمی و لایه میانی پارانشیم اسفنجی است. اندوسپرم غالبا شامل یک لایه سلول‌های آلرون است که به پوسته بذر چسبیده‌اند قسمت عمده جنین کوتیلدون است. کوتیلدون‌ها عمدتاً دارای پارانشیم نرده‌ای با سلول‌های حاوی روغن و اجزا درشت آلرون و کریستال‌های پروتئین می‌باشند. قاعده دانه گرد ون وک آن کشیده است و تقریبا 10 تا 15 میلی متر طول دارد در مقطع عرضی چهار وجهی به نظر می‌رسد. جزء خارجی پری کارپ یا پوسته‌ی مرکب دارای سلول‌های کشیده و رنگی می‌باشد و قسمت درونی از چندین لایه‌ی فیبری یا دیواره‌های به شدت مشبک تشکیل شده است. پوسته دیواره‌ی دانه یا تستا سفید است. اندوسپرم آفتابگردان تقریبا در موقع تشکیل جنین مصرف می‌گردد. به طور میانگین مغز آفتابگردان 70 درصد از کل وزن آن را تشکیل می‌دهد [2].

شکل 1- دانه آفتابگردان و پوسته آن.
روغن دانه آفتابگردان دارای کیفیت بسیار عالی برای نیازهای تغذیه‌ای می‌باشد به طوریکه در سال‌های اخیر ارقام زراعی با درصد روغن بالا و خصوصاً دارای اسید اولئیک بالا نقش مهمی در زراعت این محصول داشته است. حدود 25 درصد وزن فندقة آفتابگردان را پوسته تشکیل می‌دهد وخصوصیات فیزیکی دانه می‌تواند راهنمایی برای بازاریابی، تسهیل در استخراج روغن و تعیین شرایط بهینة عملیات واحد کاهش اندازه در کارخانجات روغن‌کشی از آفتابگردان روغنی باشد. حمل و نقل دانه‌های روغنی به لحاظ پراکندگی مناطق تولید در سطح کشور از موارد مهم و تاثیر گذار بر هزینه های تولید روغن نباتی می‌باشد. مسلماٌ ارائه راهکارهای اساسی از جمله مسائل فنی و اقتصادی جهت بهبود حمل و نقل دانه‌های روغنی، علاوه بر کاهش هزینه حمل ونقل بر قیمت تمام شده روغن نباتی تاثیر گذاشته و نهایتاٌ منجر به کاهش بار مالی از دوش تولید کنندگان و مصرف کنندگان این کالای ضروری می‌شود. بررسی بعضی از خواص فیزیکی دانه آفتابگردان و مغز آن و مقایسه آنها با دیگر دانه‌ها برای طراحی بهتر تجهیزاتی برای جابجا کردن، انتقال، حمل و نقل، جداسازی، پوست گیری، خشک کردن و استخراج مکانیکی روغن، انبار کردن و دیگر فرآیندها به نظر لازم می‌ رسد [13،14]. هدف از این پروژه تعیین خصوصیات هندسی، ثقلی و شیمیایی ارقام آفتابگردان روغنی استان گلستان می‌باشد. نتایج این تحقیق در پروژه های اصلاح نژاد ارقام آفتابگردان نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. داده‌های جمع‌آوری شده شامل ویژگی‌های هندسی، ثقلی و شیمیایی دانه با استفاده از طرح کاملاً تصادفی با هشت نمونه و در چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. در آنالیز واریانس و مقایسه میانگین ها از نرم افزار SAS و از روش آزمون آماری ANOVA استفاده شد. نمودارها به وسیله نرم افزار EXCEL رسم شد. مقایسه‌ی میانگین اثرات اصلی و متقابل از طریق آزمون چند دامنه‌ای دانکن مورد بررسی قرار گرفت.
3- مواد و روش‌ها
3-1- مواد
واریته‌های آفتابگردان مورد بررسی شامل هیبرید هایسان33 با وزن هزار دانه 80-70 گرم، میزان روغن 47 درصد و عملکرد دانه 0/4-7/3 تن در هکتار،رقم پروگرس با وزن هزار دانه 70-65 گرم، میزان روغن 47درصد و عملکرد دانه 5/3-5/2 تن در هکتار و رقم یوروفلور با وزن هزار دانه 80-70 گرم، میزان روغن 46درصد و عملکرد دانه 6/3-4/3 تن در هکتار.
3-2- روش‌ها
3-2-1- نمونه‌برداری
نمونه برداری از 4 محل کاشت دشت کالپوش، گنبد و گلی‌داغ، کلاله و مینودشت ، علی آباد و گرگان و به روش طبقه‌بندی (تعیین مراکز عمدة کشت آفتابگردان) و سپس اخذ نمونه‌های تصادفی از مناطق عمدة کشت آفتابگردان انجام شد به طوریکه از هر یک از 4 محل کاشت بر حسب سطح زیر کشت حداقل 30 نمونه از مزارع با مدیریت یکسان زراعی (بدون وجود عوامل محدود کنندة تولید) مربوط به هر یک از ارقام نمونه‌بردای انجام گرفت. نمونه‌های مربوط به هر منطقه با هم مخلوط و نهایتاً یک نمونة مرکب به وزن 100 کیلوگرم (از هر واریته مورد آزمایش) اخذ ‌گردید. نمونه‌ها طبق جدول 2 نامگذاری شدند.
جدول 3-1- ارقام مورد استفاده دراین تحقیق و محل تولید آنها
نوع نمونه A B C D E G H K
رقم هایسان33 یوروفلور هایسان33 یوروفلور هایسان33 پروگرس یوروفلور پروگرس
مکان علی آباد گلیداغ گلیداغ کلاله کلاله کالپوش کالپوش کلاله

آماده سازی نمونه‌ها: مواد خارجی، دانه‌های شکسته و نارس با استفاده از غربال و گرد و غبار و مواد خارجی سبکتر به وسیله نیروی باد جداشدند [10،11]. سپس نمونه ها در 10 کیسه کتانی 10 کیلویی بسته‌بندی و در اتاقی با درجه حرارت 18 درجه سانتی‌گراد نگهداری شدند. از هر کیسه یک نمونه 1 کیلو‌گرمی اخذ که در مرحله اول به دو واحد 5/0 کیلوگرمی و در مرحله دوم هر 5/0 کیلوگرم به دو واحد 250 گرمی تقسیم بندی شدند. سپس از هر نمونه 250 گرمی دو نمونه 20 گرمی برداشته شد که در مجموع میزان نمونه از هرکیسه 40 گرم خواهد بود که با احتساب 10 کیسه ( نام گذاری شده بر حسب واریته و مکان) 400 گرم نمونه به دست آمد. این روش نمونه برداری با روش‌های به کارگرفته شده توسط سایر محققین هم‌خوانی دارد [7،9،13].
3-2-2 – اندازه گیری خواص هندسی دانه آفتابگردان
ابعاد محوری با تعریف سه بعد اصلی طول(L) ، عرض(W) و ضخامت (T) برای هر دانه (شکل1). در این آزمون این ابعاد برای 20 دانه آفتابگردان در 30 تکرار (جمعا 600 دانه) با استفاده از کولیس ورنیه (دقت 02/0میلی‌متر) اندازه‌‌گیری شد.

شکل 3-1- ابعاد مشخص دانه آفتابگردان.خطوط نقطه چین مغز داخل دانه را نشان می دهد; L،l ، طول; W،w ، عرض ; T،t ،ضخامت (Gupta and Das, 1997).
اندازه‌گیری و محاسبه‌ی میانگین حسابی قطر (de)، میانگین هندسی ابعاد (قطر معادل De) برحسب میلی‌متر و ضریب کرویت ( Φ) برای دانه‌ها با استفاده از روابط زیر: [9،20].
رابطه (3-1) ؛ =( L+B+T)/3 de
رابطه (3-2) ؛ D e= (LBT)1/3
رابطه (3-3) ؛ / L =(LBT)1/3 Φ
که در روابط بالا L طول، B عرض وT ضخامت می‌باشد.

سطح دانه‌ها (s) بر حسب میلی‌متر مربع با استفاده از تشابه هندسی با جسم کره کشیده توسط رابطه زیر محاسبه گردید [16].
رابطه (3-4) ؛ S = 2 a 2 +(b2 ln(1+e/1-e))/e و e = (1-(b/a)2)1/2
S = Л D2e

حجم هر دانه با استفاده از اندازه‌ های به دست آمده ابعاد محوری شامل طول، عرض و ضخامت و با فرض شکل دانه به یک کره کشیده از رابطه زیربه دست آمد [8،16].
رابطه (3-5)؛ که در این رابطهv حجم ، a نصف طول و b نصف عرض می‌باشد.
3/ ] b× 2(a) π= [ 4 v
3-2-3- اندازه گیری خواص ثقلی دانه آفتابگردان
وزن هزار دانه ازطریق محاسبه وزن500 دانه که به طور تصادفی انتخاب شده بودند به دست آمد. که این مشابه روش‌های محققین دیگر می‌باشد [17،19]. مراحل کار بدین شرح است: ابتدا نمونه وزن شده به5 قسمت مساوی تقسیم شد سپس از هر قسمت 100 عدد شمرده و وزن گردید و میانگین 5 عدد به دست آمده محاسبه شد.
رابطه (3-6)؛ (میانگین 5 قسمت 100تایی) ×10 = وزن هزاردانه

برای محاسبه دانسیته واقعی، جرم هردانه (m s )که با استفاده از ترازوی دیحیتال (با دقت 001/0 گرم) به دست آمده را بر حجم (v)که از رابطه (3-12) به دست آمده تقسیم می‌شود [9].
رابطه (3-7)؛ m s /v = ρt
برای اندازه‌گیری دانسیته ظاهری (ρb) ظرفی با حجم و جرم مشخص انتخاب و از دانه‌های آفتابگردان آنهم بیشتر از گنجایش پر شدند. دانه‌ها باید با سرعتی ثابت و از ارتفاع حدود 150 میلی‌متری ریخته شوند. ریختن دانه‌ها از ارتفاع 150 میلی‌متری با ایجاد ضربه در ظرف به هنگام پرکردن باعث اثر ته‌نشینی در حین ذخیره‌سازی می‌شود [15]. بعد از پرکردن ظرف، دانه‌های اضافی با عبور دادن یک تکه چوب صاف روی سطح ظرف با حرکت زیگزاگی برداشته می‌شوند. دانه‌ها به هیچ وجه فشرده نمی‌شوند. ظرف با استفاده از یک ترازوی دیجیتال که دقت آن 01/0 بود وزن شد [20]. دانسیته ظاهری(ρb ) از نسبت جرم دانه در ظرف(mb) به حجم کل آن(vb) به دست می آید. طبق رابطه زیر:
رابطه (3-8) m b/ v b = ρb
تخلخل به صورت فضاهای خالی درون توده دانه که با دانه اشغال نمی‌شود تعریف می‌گردد. درصد تخلخل با استفاده از رابطه زیر به دست می آید [16].
رابطه (3-9 ) ε = (1-( ρb / ρt)) × 100

3-2-4- اندازه گیری خواص شیمیایی دانه آفتابگردان
تعیین رطوبت طبق روش A15-44 [3]. تعیین میزان روغن با روش سوکسله و استفاده از دی‌اتیل‌اتر [4].

3-2-5- تجزیه و تحلیل آماری
داده‌های جمع‌آوری شده شامل ویژگی‌های هندسی، ثقلی و شیمیایی دانه با استفاده از طرح کاملاً تصادفی با هشت نمونه و در چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. در آنالیز واریانس و مقایسه میانگین ها از نرم افزار SAS و از روش آزمون آماری ANOVA استفاده شد. نمودارها به وسیله نرم افزار EXCEL رسم شد. مقایسه‌ی میانگین اثرات اصلی و متقابل از طریق آزمون چند دامنه‌ای دانکن مورد بررسی قرار گرفت.

4- نتایج و بحث
ویژگی‌های هندسی نمونه‌های آفتابگردان
شناخت ابعاد محوری در تعیین و طراحی اندازه حفره¬های ماشینهای انتقال دهنده دانه‌ها، مانند ماشین‌های دقیقکار لازم است. ُبعد ماکزیمم دانه نشان دهنده موقعیت سکون (خوابیدگی) طبیعی دانه است و در محاسبه نیروی فشاری که باعث پارگی (ترک) مکانیکی دانه می¬شود مؤثر است. قطر میانگین هندسی دانه در تعیین سطح مقطع دانه¬ای که در حال حرکت در ناحیه آشفته یا تقریباً آشفته جریان هوا می¬باشد حائز اهمیت است [5]. نمونه‌های مورد بررسی از نظر میزان طول، عرض، ضخامت، ضریب کرویت، مساحت سطح، میانگین هندسی ابعاد، میانگین حسابی قطر و حجم دانه اختلاف معنی‌دار (01/0 P<) داشتند (جدول 4-1). با توجه به جدول 4-2 رقم پروگرس کلاله دارای بیشترین میانگین طول بود که نسبت به کمینه میانگین‌ها (مربوط به رقم یوروفلور گلیداغ) افزایشی معادل 9/19 درصد مشاهده شد. نتایج تحقیق دیگری نشان داده است که حدود 80 درصد ارقام مختلف آفتابگردان طولی بین 8 تا 10 میلی‌متر دارند [21]. گزارش شده است که طول دانه‌های آفتابگردان مورد بررسی 53/11 میلی‌متر است [9].

جدول 4-1- تجزیه واریانس (میانگین مربعات) تاثیر تیمار بر خصوصیات هندسی دانه‌های آفتابگردان
منبع تغییر طول
(میلی متر) عرض
(میلی متر) ضخامت
(میلی متر) ضریب
کرویت مساحت سطح
(میلی مترمربع) میانگین هندسی
ابعاد(میلی متر) میانگین حسابی
قطر(میلی متر) حجم
(میلی مترمکعب)
نمونه **61/13 **91/3 **91/1 **02/0 **27/20477 **94/3 **70/4 **89/82112
ضریب تغییرات 07/5 72/7 84/14 06/6 29/18 45/7 06/6 95/16
** معنی دار در سطح 1درصد

جدول 4-2- مقایسه‌ی میانگین خصوصیات هندسی نمونه‌های مورد بررسی با استفاده ازآزمون دانکن†
منابع تغییر طول
(میلی‌متر) عرض
(میلی‌متر) ضخامت
(میلی‌متر) ضریب کرویت مساحت سطح
(میلی‌مترمربع) میانگین
حسابی قطر
(میلی‌متر) میانگین
هندسی ابعاد
(میلی‌متر) حجم
(میلی‌مترمکعب)
A 771/10 a 923/4 b c 796/2 c 488/0 d 281/224b 163/6 b c 276/5 b 343/306 b
B 800/8e
346/4 e 685/2 c 573/0 a e 01/155 277/5 e 651/4 c 140/183 d
C 327/10b
983/4 b c 076/3 b 523/0 c b c 946/210 129/6 b cd 383/5 b 672/286 b
D 326/10b
055/5 b 198/3 b 533/0 b c b c 224/214 193/6 b 470/5 b 087/296 b
E 037/10c
824/4 cd 084/3 b 528/0 c cd 387/198 981/5 cd 287/5 b 795/261 c
G 078/10b c
697/4 d 082/3 b 522/0 c cd 870/199 952/5 d 245/5 b 277/258 c
H 716/9d
896/4 b cd 184/3 b 546/0 b d 688/189 932/5 d 294/5 b 888/248 c
K 987/10 a
628/5 a 508/3 a 545/0 b a 527/243 708/6 a 979/5 a 59/364 a
†میانگین های دارای حروف یکسان اختلاف معنی‌دار ندارند.
با توجه به جدول 4-2 رقم پروگرس کلاله با همه ارقام از نظر عرض دانه اختلاف معنی‌دار(05/0 P<) دارد. این رقم دارای بیشینه میانگین عض بود که نسبت به کمینه میانگین‌ها (مربوط به رقم یوروفلور گلیداغ) افزایشی معادل 8/22 درصد مشاهده شد. نتایج تحقیقات دیگر نشان داده است: عرض ارقام مختلف آفتابگردان بین 92/3 تا 87/5 میلی‌متر [9]؛ عرض دو رقم مختلف آفتابگردان 3/5 و 8/5 میلی‌متر [17] و عدد 008/5 برای عرض دانه [21].
با کاهش درصد کرویت مواد، قابلیت جریان¬پذیری آنها کاهش و توان لازم برای انتقال افزایش می‌یابد لذا در مبحث انتقال دانه¬ها جهت سیلو کردن، کاشت و یا دیگر فرآیندهای دانه¬های آفتابگردان باید رطوبت دانه¬ها را در حداقل مقدار تثبیت نمود. کرویت و شاخص حالت جزء معیارهای تعیین شکل دانه بشمار می¬روند و توصیف قابل درکی از شکل دانه ارائه می¬دهند. رقم یوروفلور گلیداغ با همه ارقام از نظر میزان ضریب کرویت دانه اختلاف معنی‌دار (05/0 P<) داشت و بیشینه‌ی میانگین ضریب کرویت مربوط به همین رقم است که نسبت به کمینه‌ی آن ( مربوط به رقم هایسان33 علی آباد) افزایشی معادل 8/14 درصد مشاهده شد (جدول4-2). با توجه به نتایج حاصل ضریب کرویت نمونه‌های مورد بررسی از دانه‌ای سویا [6] و لوبیای سودانی [22] کمتر بود ولی با نتایج تحقیقات دیگر که ضریب کرویت ارقام مختلف آفتابگردان را بین 46/0 تا 67/0 گزارش کرده بودند، همخوانی داشت [9،21].
سطح مقطع دانه معمولاً نشان‌دهندة الگوی رفتاری دانه در یک سیال در حال حرکت مانند هوا می‌باشد و در بعضی فرآیند‌ها نظیر جداسازی مواد اضافی از دانه‌ها در خلال عملیات تمیزسازی توسط وسایل نیوماتیکی استفاده می‌شود. رقم پروگرس کلاله با همه ارقام از نظر مساحت دانه اختلاف معنی‌دار (05/0 P<) دارد. این رقم با بیشینه‌ی مقدار نسبت به کمینه‌ی آن (مربوط به رقم یوروفلور گلیداغ) 358/36 درصد بیشتر بود (جدول 4-2). نتایج این تحقیق از نتایج تحقیقات سانتالا و همکاران (2003) که مساحت دانه ارقام آفتابگردان با اسید اولئیک بالا را 41/102 میلیمترمربع گزارش کرده‌اند بیشتر است (21).
با توجه به جدول 4-2 رقم پروگرس کلاله با همه ارقام از نظر قطر معادل اختلاف معنی‌دار (05/0 P<) دارد. این رقم با بیشینه‌ی مقدار قطر معادل نسبت به کمینه‌ی آن (مربوط به رقم یوروفلور گلیداغ) 2/22 درصد بیشتر بود (جدول 4-2). رقم پروگرس با میانگین قطر معادل 295/3 میلی‌متر بیشینه و رقم هایسان33 با میانگین ضخامت 985/2 میلی‌متر کمینه بود. نتایج نشان داد که قطر معادل نمونه‌های مورد آزمایش از651/4 تا979/5 میلی‌مترمتغیر بودند که با نتایج تحقیقات گوپتا و داس (1997) که بیانگر قطر معادل دانه ارقام مختلف آفتابگردان بین 72/4 تا35/6 میلی‌متر و نتایج سانتالا و ماسکرونی (2003) که آنرا 49/5 میلی متر گزارش کرده‌اند، همخوانی دارد(9،21).
ارقام آفتابگردان مورد بررسی از نظر میزان حجم دانه اختلاف معنی دار (01/0 P<) داشتند(جدول 4-1). ارقام هایسان33 مربوط به مکان‌های مختلف همگی با هم اختلاف معنی‌دار 15/0 P<) داشتند. این اختلاف در مورد ارقام یوروفلور و پروگرس در مکان‌های مختلف به همین صورت معنی‌دار (05/0 P<) بود. همچنین مشاهده گردید که ارقام مختلف در مکان کالپوش از نظر حجم دانه با هم اختلاف معنی‌دار (05/0 P<) ندارند. ولی ارقام مختلف در مکان‌های گلیداغ وکلاله و علی آباد با هم اختلاف معنی‌دار دارند. مکان کلاله و گلیداغ به ترتیب با میانگین 49/307 و 905/234 بیشینه و کمینه‌ی حجم دانه را داشتند.

ویژگی‌های ثقلی نمونه‌های آفتابگردان
برخی از ویژگی‌های ثقلی نمونه‌های آفتابگردان روغنی مورد مطالعه در جدول4-3 آورده شده است. با توجه به جدول 4-4 رقم یوروفلور گلیداغ با همه ارقام از نظر میزان وزن هزار دانه اختلاف معنی‌دار دارد. ارقام هایسان33 علی‌آباد، هایسان33 کلاله و پروگرس کلاله نیز به همین گونه با دیگر ارقام اختلاف معنی‌دار دارند. بیشترین مقدار میانگین مربوط به رقم یوروفلور کلاله است که نسبت به کمترین مقدار میانگین ها که مربوط به رقم یوروفلورگلیداغ می‌باشد311/34 درصد بیشتر است. رقم هایسان33 با میانگین وزن هزار دانه 06/48 گرم بیشینه ورقم پروگرس با میانگین 723/46 گرم کمینه می‌باشد. ونیز با توجه به جدول 4-4 ارقام مختلف در مکان گلیداغ از نظر وزن هزار دانه با هم اختلاف معنی‌دار دارند.این اختلاف در مورد مکان کالپوش نیز به همین گونه معنی‌دار می‌باشد ولی در کلاله رقم پروگرس و یوروفلور با هم اختلاف معنی‌دار ندارد ولی هردو با هایسان33 کلاله اختلاف معنی‌دار دارند. مکان‌های کلاله با میانگین 864/51 و گلیداغ با میانگین 136/43 گرم به ترتیب بیشترین و کمترین میانگین وزن هزار دانه را دارند.

جدول 4-3- تجزیه واریانس (میانگین مربعات) تاثیر نمونه بر خصوصیات ثقلی دانه‌های آفتابگردان
دانسیته واقعی
(کیلوگرم بر مترمکعب) دانسیته ظاهری
(کیلوگرم بر مترمکعب) تخلخل
(درصد) وزن هزاردانه
(گرم) منبع تغییر
**59/5174 **3/1244 **08/0 **11/136 نمونه
30/3 70/1 87/1 73/2 ضریب تغییرات

** معنی دار در سطح 1درصد.

جدول 4-4- مقایسه میانگین خصوصیات ثقلی نمونه‌های مورد بررسی با استفاده ازآزمون دانکن†
دانسیته واقعی
(کیلوگرم بر مترمکعب) دانسیته ظاهری
(کیلوگرم بر مترمکعب) تخلخل
(درصد) وزن هزاردانه
(گرم) منبع تغییر
226/725 b72/20± 507/422 c32/1± 653/41 ab54/1± 167/45 d 70/0± A
284/803 a04/24± 333/451 a78/5± 740/43 a34/1± 533/35 f70/0± B
458/729 b98/4± 000/444 ab02/7± 140/39 bc56/0± 740/50 b77/0± C
180/746 b55/7± 012/437 b20/5± 433/41 ab48/0± 093/54 a30/1± D
048/716 bc74/9± 019/435 bc52/2± 237/39 bc50/0± 273/48 c30/1± E
882/668 d18/10± 043/405 d00/2± 430/39 bc72/0± 220/40 e72/0± G
037/722 b44/0± 667/454 a09/2± 030/37 c28/0± 847/52 b52/0± H
512/677 cd 080/400 d 927/40 ab 227/53 a K
†میانگین های دارای حروف یکسان اختلاف معنی‌دار ندارند.
نمونه‌های مورد بررسی از نظر تخلخل اختلاف معنی‌دار(01/0 P<) داشتند. و نیز با توجه به جدول 4-4 رقم یوروفلور گلیداغ با یوروفلور و پروگرس کلاله و هایسان33 علی آباد از نظر تخلخل اختلاف معنی‌دار ندارد ولی این رقم با بقیه ارقام اختلاف معنی‌دار دارد. همچنین این رقم دارای بیشترین مقدار میانگین است که نسبت به کمترین مقدار میانگین ها که مربوط به رقم یوروفلور کالپوش می‌باشد 341/15 درصد بیشتر است. رقم یوروفلور ورقم هایسان33 به ترتیب بیشینه و کمینه‌ی میزان تخلخل را داشتند. مکان علی آباد و کالپوش بیشترین و کمترین میانگین تخلخل را دارند. از نتایج به دست آمد که تخلخل دانه‌های آفتابگردان مورد آزمایش از030/37 تا 740/43 درصد متغیربود که با نتایج گوپتا و داس که تخلخل دانه‌های آفتابگردان را بین 3/34 و3/43 درصد بیان کردند همخوانی دارد [9] و از تایج سانتالا و همکارانش [21] که تخلخل را بین 2/41 و 1/47 درصد بیان نمودند کمتر بود.
نمونه‌های مورد بررسی از نظر دانسیته ظاهری اختلاف معنی‌دار (01/0 P<)داشتند. رقم یوروفلور کالپوش دارای بیشترین دانسیته ظاهری با میانگین 667/454 نسبت به پروگرس کلاله که کمینه‌ی دانسیته ظاهری را با میانگین080/400 کیلوگرم بر مترمکعب داشت، 333/21 درصد بیشتر بود (جدول4-4). ارقام مختلف در گلیداغ از نظر دانسیته ظاهری با هم اختلاف معنی‌دار (05/0 P<) ندارند. ارقام مختلف در مکان کالپوش با هم اختلاف معنی‌دار دارند. مکان گلیداغ بیشترین و علی آباد کمترین میزان دانسیته ظاهری را دارند. طبق نتایج حاصله دانسیته ظاهری آفتابگردان مورد آزمایش از080/400 تا 667/454 کیلوگرم بر مترمکعب متغیر می‌باشد که با نتایج گوپتا و داس [9] که دانسیته ظاهری دانه‌های آفتابگردان را بین 434 و462 کیلوگرم بر مترمکعب و نتایج سینگ و همکاران که آنرا بین 393 و 465 کیلوگرم بر مترمکعب گزارش کردند نزدیک است [23]. با مقایسه دانه‌های آفتابگردان با دیگر دانه‌ها مشاهده شد که دانسیته ظاهری دانه‌های آفتابگردان از دانه‌های گندم و ذرت [18]، نخود [7]، باقلا، لوبیای سودانی [22]، گلرنگ [8]، سویا [6] کمتر است در حالیکه به پسته [12] و دانه‌های هندوانه [24] شبیه است و از دانه‌های خربزه [24]و کدو تنبل [13] بیشتر می‌باشد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   11 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید