چکیده:
در دوره معاصر جهان عرب بویژه مقطع زمانی سالهای 1800 تا 1950 میلادی یکی از واقعیتهای غیر قابل انکار، نقش ادبا و فرهنگ سازان مسیحی عرب در تولید، توزیع مفاهیم ومضامین و رواج برخی مکاتب ادبی و نیز انتقال فرهنگ غربی از این راهها به جهان عرب است. کاوش در سه سطح عرصه ها و زمینه های فرهنگی از جمله نهادهای فرهنگی، مجامع ادبی و نیز شناخت قالب ها و ساختارهای ادبی نشان می‌دهد: پدیده سلطه گرایی غرب نسبت به شرق و بویژه کشورهای عربی که اولین حوزه نفوذ و مداخله غرب به شرق بوده، واقعیتی انکار ناپذیر است چنانچه از چالشهای عمیقی بویژه در جریان جنگهای صلیبی میان کشورهای اروپایی و مسلمانان حوزه مدیترانه جریان داشته است. اما از آغاز دوره رنسانس و پس از انقلاب صنعتی این رویارویی به جای آنکه شکل دینی و ایدئولوژیک داشته باشد حیثیتی توسعه طلبانه و سلطه خواهانه داشته است از آن پس زوال امپراتوری عثمانی به عنوان بهترین ساختار سیاسی اجتماعی در میان جوامع اسلامی- عربی که در اثر دو عامل ضعف و سستی درونی ساختار این امپراتوری و اقتدار اروپاییان حاصل آمد، ما حصل سالهای طولانی مبارزه فرهنگی، نظامی و سیاسی دول استعمارگر بوده است که در حوزه فرهنگی، شناخت قالبهای ادبی همچون شعر، نثر، داستان، نمایشنامه، موسیقی و سرانجام پی جویی مضامین و مقاصد نهفته در این قالب ها بر پایه درک مکاتب و اسلوب ها و سبکهای تبلیغ شده از سوی غربیان یا حامیان داخلی آنها در کشورهای عربی در دو قرن پایانی هزاره دوم میلادی می تواند در شناخت حوزه وسیع، عمق تاثیر و نقش بسیار موثر عوامل واسط در انتقال، ترویج و یا اشاعه آموزه ها و ارزشهای غربی در مجامع عربی سودمند باشد. در این میان هرچند در تاریخ معاصر عرب کم نیستند ادبا و نویسندگان مسیحی مسلک که در رویارویی با فرهنگ غربی بر هویت عربی خود تاکید کرده و به گونه ای وانمود کرده اند که عرب مسیحی هستند و نه مسیحی عرب اما حتی در میان این عده نیز به هر حال مسیحیت بعد اساسی هویت آنان بوده است و بی تفاوتی و بی‌توجهی آنان را نسبت به هجوم فرهنگ غرب به ارزشهای اسلامی که عنصر غالب در فرهنگ و ادب عربی می باشد، موجب شده است که حتی اگر فرض کنیم رویکرد آنها نسبت به فرهنگ اسلامی خصمانه و معارضانه نبوده است باز در گسترش اباحه‌گری بی تاثیر نبوده اند. با این همه این سخن بدین معنا نیست که در میان ادبای مسیحی عرب افرادی که با تلاش و کوشش خود به رشد و غنای فرهنگ جوامع عربی کمک کرده اند نادرند و باز این سخن بدین معنا نیست که ادبای مسلمان در انتقال فرهنگ غربی یا ترویج مکاتب، اسلوبها مضامین قالبها و ارزشهای غربی در آثار ادبی خود هیچگونه نقشی نداشته اند و باز این سخن منکر جنبه های مثبت و ارزشهای تمدنی و پیشرفتها و نوآوریها و دستاوردهای ارزشمند فرهنگ غربی نیست. در هر حال ادبای مسیحی عرب با بهره گیری از موسسات فرهنگی آموزشی و رسانه ای در دوره معاصر که عوامل نهضت ادبی قلمداد شده اند در گسترش فرهنگ غرب به جوامع عربی از طریق اشاعه ادبیات عربی موثر بوده اند.
توزیع و گستره مکاتب و نحله های ادبی غربی در جوامع عربی از جمله عوامل موثر در ایجاد گفتمان های ادبی و فضا سازی برای تولید آثار ادبی در چارچوبه وارد شده از دنیای غرب بوده است. در این پژوهش نشان داده شده است که نقش مسیحیان عرب در گسترش نفوذ فرهنگی غرب به دنیای عرب قابل توجه و بسیار گسترده بوده و اگرچه در موارد بسیاری به عنوان تقویت کننده و ترویج دهنده و تسریع کننده انتقال فرهنگ غرب به دنیای عرب بوده اند اما از آن رو که اولاً همه جنبه های فرهنگ غرب منفی نیست و ثانیاً برخی از آنها بر هویت عربی خود تاکید داشته اند نقش مثبت و منفی مسیحیان عرب را در ادبیات معاصر عربی در پی داشته است به علاوه مسیحیان عرب از آن رو که شعر و داستان رواج و نفوذ فراوانی در میان خوانندگان و علاقه‌مندان جوامع عربی داشته است به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه توجهی ویژه به این دو قالب داشته و مطالعه اثر مسیحیان عرب در بهره گیری از این دو قالب ادبی نشان دهنده تاثیر بارزتر و با حوزه و گستره وسیع تر شعر و داستان در چارچوب مورد پژوهش از سوی ادبای مسیحی عرب می باشد.
فهرست مطالب:
طرح تحقیق 1
مقدمه 7
بخش اول : ریشه ها و زمینه های تاریخی نفوذ فرهنگ غرب بر جوامع عربی 10
پیشگفتار 11
فصل اول : عوامل نهضت ادبی 15
پیشگامی مصر 16
وضع شام 18
1- مدارس 24
1-1- لبنان 24
1-2- مصر 25
1-3- سایر بلاد عربی 25
2-روزنامه و مجلات 25
2-1-مصر 25
2-2- لبنان 26
3-چاپ و چاپخانه 26
4- کتابخانه 27
5- انجمن های علمی و ادبی 27
6- ارتباط و تماس مستقیم با غرب 27
7- ترجمه داستان های غربی 32
7-1- سیر تحول داستان نویسی در مصر تا جنگ جهانی دوم 39
7-2- نقد و بررسی سیر تاریخی داستان نویسی در ادبیات نوین 53
8- نمایشنامه 59
9- سینما 60
فصل دوم : شرق شناسی 61
1- مفهوم شرق شناسی 62
1-1- معنای لغوی استشراق 62
1-2- معنای اصلاحی استشراق 63
2- پدیده مشرق شناسی 64
3- شرق شناسی 66
4- شرق به عنوان «غیر» 67
5- نمونه های بارز صورت نمایشی شرق 69
6- سیاست و شرق شناسی 70
7- یونان گرایی و مسیحیت به عنوان اجزای بنیادین میراث شرقی ها 70
8- شرق شناسی وارونه 71
9- بومی گرایی 72
نقد و نظر 73
بخش دوم : مکاتب ادبی معاصر 77
فصل اول : مکاتب ادبی غرب 78
1- سیر تحول تاریخی مکاتب ادبی غرب 79
2- مکاتب ادبی مغرب زمین 83
2-1- کلاسیک 85
2-2- کلاسیک جدید 88
2-3- رومانتیسم 91
2-4- پارناسیسم 96
2-5- رئالیسم 100
2-6- رئالیسم سوسیالیستی 102
2-7- سوررئالیسم 102
2-8- سمبولیسم 103
2-9- اگزیستانسیالیسم 106
2-10- دادائیسم 110
فصل دوم شعرعربی و مکاتب ادبی غرب 112
1- شعر عربی قدیم 113
1-1- مکتب «عمود الشعر» 114
1-2- مکتب نوپردازان 115
1-3- مکاتب عربی قدیم 116
1-3-1 – مکتب صنعت 116
1-3-2- مکتب تصنیع 117
1-3-3- مکتب تصنع 117
2- شعر عربی معاصر 118
2-1- کلاسیک نوین در شعر عربی معاصر 119
2-2- رومانتیسم در شعر عربی معاصر 121
2-3- رئالیسم در شعر عربی معاصر 125
2-4- سوررئالیسم در شعر عربی معاصر 126
2-5- سمبولیسم در شعر عربی معاصر 127
2-6- اگزیستانسیالیسم در شعر عربی معاصر 132
2-7- پارناسیسم در شعر عربی معاصر 134
2-8- دادائیسم در شعر عربی معاصر 135
فصل سوم : گرایش به تامل در ادبیات عرب 136
1- ریشه های گرایش به تامل در دوره معاصر 137
1-1- احساس حقارت 137
1-2- بحران ها 139
1-3- تهاجم فرهنگی 141
1-4- حس نوگرایی 142
1-4-1- نزاع قدیم و جدید 142
نقد و نظر 144
1-5- مهاجرتها 144
2- شعر تاملی و مکاتب ادبی غرب 147
نقد و نظر 149
2-1- آیا تامل به معنی قطع رابطه با مسایل بیرونی است ؟ 150
بخش سوم : گرایش های نوین ادبیات عربی 152
فصل اول : گرایش های نوین شعر عربی معاصر 153
1- گرایش های نوین موضوعی 155
1-1- حماسه 156
1-2- نمایشنامه منظوم 158
1-3- قصه 162
1-4- اسطوره 163
2- تحولات موسیقی و ساختار شعر عربی 167
2-1- شعر منثور 168
2-2- شعر آزاد 169
2-3- شعر مدور 170
2-4- قصیده کلی 172
2-5- شعر درامی (نمایشی) 173
فصل دوم :گرایش های نوین نثر عربی معاصر 174
1- قصه در ادب عربی معاصر 178
2- سیره نویسی 180
3- نمایشنامه نویسی 181
بخش چهارم : سیری در اندیشه مسیحی عرب 183
فصل اول: اندیشه ادبای مسیحی عرب 184
1- ادبای مهجر 185
1-1- جبران خلیل جبران 185
1-1-1- اسلوب ادبی جبران 185
1-1-2- شرق و غرب از نظر جبران 191
1-1-3- واقع گرایی جبران 195
1-2- میخائیل و نعیمه 196
1-2-1- اسلوب ادبی نعیمه 196
1-2-2- عوامل موثر بر افکار نعیمه 198
1-2-3- شرق و غرب از نظر نعیمه 201
1-3- ایلیا ابوماضی 204
1-3-1- شرق و غرب از نظر ابوماضی 204
1-4- دیانت و رجال مذهبی در ادب مهجر 205
1-5- مقایسه باورهای دینی مهجر 207
1-6- زن در ادب مهجر 208
1-7- عرف و سنت تحمیلی ،ازدواج اجباری 208
2-سایر ادبا 211
2-1- نجیب عازوری 211
2-2- شبلی شمیل 213
2-2-1- شعر شمیل در ستایش حضرت محمد (ص) و قرآن 215
2-2-2-سخن شبلی شمیل درباره امام علی بن ابی طالب (ع) 216
2-3-نسیب عریضه و سبک شعری تازه 216
فصل دوم :تاثیر ادبای مسیحی عرب بر جهان عرب 217
1- اندیشه ها و جنبش های نوین سیاسی – اجتماعی 218
1-1- راههای نفوذ فلسفه روشنگری فرانسه و اندیشه های انقلاب فرانسه
در خاور عربی 222
1-2- کوشش عملی ادبا 232
1-3- کشورهای عربی 235
1-4- انجمن های روشنگری فرهنگی در سوریه 237
2- داستان 242
2-1- انگیزش منفی به دین وتمسخر مظاهر آن و طرح ارزش های ضد دینی 245
2-1-1- خودکشی 250
2-1-2- اعتراف 254
2-2- اهتمام به غریزه ممنوعه جنسی و توصیف صحنه های تحریک آمیز 255
2-3- استعمال گویش محلی و تضعیف زبان فصیح عربی 266
2-4- واقع گرایی در داستان 268
3- تاریخ 280
نقدو نظر 280
4- زبان شناسی 283
فصل سوم : اندیشه ادیب مسلمان 286
1- طه حسین 288
1-1- آثار ادبی طه حسین 288
نقد و نظر 299
چکیده 301
خلاصه البحث 303
منابع 305
شامل 266 صفحه word
دانلود تحقیق نقش مسیحیان عرب در گسترش نفوذ فرهنگی غرب به دنیای عرب