خشم یک واکنش عاطفی در کودکان است زیرا در محیط کودکان محرکهای خشم انگیز بسیار وجود دارد و کودکان خیلی زود در می یابد که خشم راه وسیله خوبی برای جلب توجه ورسیدن به آرزوست عواملی که باعث خشم می شود:
1- مقایسه نامناسب بین کودک با دیگران
2-اذیت کردن آنان
3-ایراد گرفتن دائم از آنان
4- در کودکان بزرگتر قطع فعالیتهای در حال پیشرفت و... است .در واقع علت یا عوامل یا محرک خشم هیچ اهمیتی ندارد مهم آن است که بدانیم خشم حالتی بیمار گونه است وبه هیچ وجه معقول و موجه نیست در واقع خشم و عصبانیت از یک خواسته کودکانه نشات می گیرد ودر هنگام خشم تغییراتی بارزی در فرد دیده می شود که عبارت از:
1-تغییر در حالت عادی
2- فشردن دندانها ودندان قروچه
3- چین وچروک در پیشانی وصورت و... است می توانیم به کودک خود آموخت که در موقع خشم شعر یا تفریحات وبازیهای مورد علاقه خود سرگرم کند و می تواند بچه ها با شخص مورد اطمینان خود دردل کند تا خشم در او فرو نشانده شود.
خشم را نوعی عاطفه می دانند که در انسان ها بیش یا کموجود دارد ودر همه مراحل حیات باشدت و ضعف با آدمی همراه است برخی از روانشناسان آنر ا به عنوان غریزه ای طبیعی در انسان می شناسند که دارای منشا زیستی و فیزیولوژیکی است ودرجه ضعف یا شدت آنر ا به میزان ترشح غده های درونی میدانند این حالت هر چند گاه یکبار در زندگی ما بروز می کند و موجب پدید آمدن دگرگونی در احوال ورفتار وتنوع در زندگی می شود آدمی در سایه آن قدرت ونیرویی در خود می یابد که آن را در راه هدف ومقصدی که خواستار آن است به ک ار می برد وجود آن به میزان متعادل و کنترل شده در آدمی ضروری است ولی وقتی صورت افراطی به خود بگیرد نوعی ابتلا وگرفتاری و موجد رنجها و نابسامانیهاست وباید درمان گردد آن چه که مایه ناراحتی والدین ومربیان یمی گردد همین خشم افراطی است . دکتر علی قائمی ص 138) وقتی فرزندتان در دوره نوزادی به سر می برد خشم خود رابه شکل ؟ یکی نشان می دهد هم چنان که بزرگ تر شد شاید شما روی احساساتش اسم گذاشتید(تو عصابنی هستی) هرگاه که شروع به ضربه زدن کرد با گفتن (نه) یا این جمله که (زدن کار خوبی نیست ) برای او محدودیت قایل شدید وبه جای آن اور ا تشویق کردید که بگوید(من عصبانی هستم) یکی از مولفه های اصلی روبه رشد کودک در این سن آن است که یاد بگیرید چگونه پرخاشگری خودر ا کنترل کند و خشم خود را به روش مثبت بیان کند با این همه برای او بسیار مشکل است که به این نحو رفتار کند و او باز هم گاه گاهی چیزی را پرت می کند واز خود خشونت نشان یم دهد شما می توانید به او نشان دهید که عصبانیت خود را بیان کند از آنجایی که کودک چهارساله بسیار احساساتی است ممکن است یک لحظه شما را دوست داشته باشد و لحظه ای دیگر از شما متنفر شود. تا کنون کودکتان راهی طولانی را در زمینه رشد عاطفی پیموده است اگر به خاطر داشته باشید که رشد عاطفی در او به طور دائم در حال پیشرفت است و او هنوز خیلی کوچک است و انتظارات خودر ا متناسب با شرایط او هماهنگ کنید بردبارتر خواهید بود وزمینه پرورش رشد عاطفی مثبتی را در فرزندتان به وجود خواهید آورد. (مری والاس ص 50-49)
تعریف خشم
خشم بیش از سایر حالات عاطفی در بچه ها دیده می شود در ابتدا ناراحتی های بدنی ،دخالت در فعالیت های بچه ، منحرف ساختن توجه به از امر مورد علاقه او، پوشاندن لباس به بچه و شست وشوی او سبب بروز خشم دروی می شود ابتدا خشم به صورت تجاوز وحمله نمایان می شود و لی بتدریج اعمال ورفتار دیگر خشم بچه را ظاهر می سازد تا دو سالگی بچه خشم خودرا با دور انداختن اشیاء،گازگرفتن ،زدن نشان می دهد .در سه یا چهار سالگی زبان جای فعالیت های بدنیرا می گیرد. در 5یا 6سالگی بچه ها خشم خودر ا به صورت کنار گرفتن از دیگران با طرد نمودن آنها ظاهر می سازند .در 8یا9سالگی خشم بچه ابتدا جنبه درونی واحساس پیدا میکند یعنی احساسات او جریحه دار می شود یا دیگران را می رنجاند و بعد به صورت نزاع و کشمکش با دیگران ظاهر می گردد .گاهی نیز بچه ها خشم خود را از راه بلند کردن ،بخود بالیدن ،خشونت وگستاخی در مقابل بزرگسالان وبچه های هم سن ورقابت با دیگران ظاهر می سازند. بچه ها قبل از ورود به مدرسه ودر دوره ابتدایی اغلب در مقابل توقعات والدین ومعلم دچار خشم می شوند اصرار والدین برای یاد دادن بازی ها وچاره ای از مهارت ها به بچه ها آنها را خشمگین می سازد عواملی که سبب بروز خشم در بچه ها می شود در دوره بلوغ نیز کم وبیش افراد را خشمگین می سازد.
خشم نیز مانند ترس در افراد بالغ گاهی مستقیما ظاهر می شود زمانی که بچه گاز می گیرد به سروصورت خود یا دیگران می زند، لگد می اندازد در این گونه موارد خشم خود را مستقیما ظار می سازد افراد بالغ گاهی خشم خود را به صورت یاوه – سرائی و گریه کردن نشان می دهند دخترها برای ابراز خشم خود آزادی بیشتری دارند اما پسرها از ترس والدین یا سایر بزرگسالان نمی تاونند خشم خود را مستقیما ظاهر سازند بنابراین خشم خود رابه طور غیر مستقیم خود می نشاند. (دکتر علی شریعتمداری ص 104-102)
فواید خشم
خشم را اگر به صورت عاطفه یا غریزه ای در انسان بدانیم باید بگوئیم که وجودش برای زندگی ضروری است فایده اش این است که ادمی را در ادامه حیات کمک می دهد وسبب دفاع از وجود خودواجتماع وحفظ وبقای نسل می شود.
اگر خشم وجود نداشت حیات آدمی دچار مخاطره می شد انسان نیم توانست جان خود را از خط حفظ کرده و از خود دفاع می کند و درنتیجه مفاسد و شرور بر اج نسان ها غلبه می کرد ونسل را دچار مخاطره می ساخت .وجود خشم سبب پدید آمدن نیرویی می شود که در سایه آن آدمی موفق به ادامه ومبارزه در عرصه حیات می شود حب ذات وخود پرستی آن را تشدید می کند. (دکتر علی قائمی ص 143-142)
زیان های خشم
خشم اگر از حد اعتدال خارج شود موجب پدید آمدن زیانهایی است در جنبه بودن موجب افزایش ضربان قلب ،تنفس سریع وعوارض آن ،لرزش و تشنج در اعضاء ، اختلال در خواب واستراحت ،اختلال در هضم غذا ،پدید آمدن خستگی مفرط ،سوء هاضمه ودل درد می شود در جنبه روانی هم موجب اختلال در جنبه های عقلی وروانی واز دست دادن حالت شادابی ونشاط می گردد.
خشم های شدید وافراطی آدمی را به تصمیم گیری های سریع وزود گذر می کشاند و مشکلات سختی را به وجود می آورد در موارد سخت وشدیدش ممکن است آدمی را به آزار و شکنجه خود وادار کرده و یا به مرحله خودکشی بکشاند.
جنبه ارادی خشم
خشم را می توان از روی اراده پدید آورد آنها که می خواهند خشمگین شوند می توانند از طریق به خاطر آوردن محرومیت ها ،ضعف هاوناکامی هت واحساس تبعیض ها خودرا وضع وموقعیتی قرار می دهند که عصبانی شده وآماده حمله وتلافی گردند و نیز قصد وتصمیم بر صدمه زدن به دیگران خود می توانند سبب پدید آمدن خشم گردد ولی در عین حال باید بگوییم که خشم در همه ی موارد دارای جنبه ارادی نیست از موارد بروزش دقیقا خبر نداریم گاهی ناخود آگاه در ما بوجود می آید و پس از گذشت دوران وحالت آن تازه در می یابیم که دچار چه وضعی شده بودیم .(دکتر علی قائمی ص 143-139)
حالت آنها که گرفتار خشم هستند حالات وتظاهراتی دارند که به صورت کینه ،پرخاش ،عداوت ،غضب توهین ،اوقات تلخی ، خشونت نسبت به دیگران ،کتک زدن اطرافیان وزمانی خودش،وحشیگری ،بدگمانی،ضربه زدن براشخاص واشیاء خود را نشان می دهد.
انواع خشم
خشم ها را از لحاظ منشا به دونوع می توان تقسیم کرد نوعی که دارای صورت طبیعی و غریزی در انسان است واز این بابت همه انسانها مساویند وکسی نیست که این حالت را داشته باشد زیرا در غیر این صورت او قادر به دفاع از خود نتواند بود نوعی دیگر از خشم است که در اثر وضع جسمانی خاص ،ترشحات غیر طبیعی غده های درونی ویا در اثر حالات اکتسابی پدید می آید ونوع دوم ان خشم به سادگی قابل کنترل نیست کودکان که خشم غیر طبیعی ،ناشی از وضع بدجسمانی دارند دارای نشانه هایی هستند خواب درستی ندارند شبها بزحمت می خوابند هنگام خواب اغلب بهانه گیری وآزاد دیگران است از همه جا می ترسند با کمترین صدا از خواب می جهند نمی توانند از پدر ومادر جدا باشند چون آنها همیشه سعی دارند به پدر ومادر نزدیک باشند.(دکتر علی قائمی ص 140-138)
عوامل کاهنده خشم
عواملی که سبب کاستن خشم آدمی وتبدیل او می گردند عبارتند از:
1)زندگی در محیط آرام و طبیعی از لحاظ آب وهوا ،برخورداری از نعمت ها و...
2) برآورده بودن خواسته ها ونیازهای او در جهات متعدد...
3) سلامت ورشد وقوت بدن به خصوص ازآن بابت که در مواجهه با مسائل احساس ضعف نکند.
4) قدرت اراده ورشد روانی ومعنوی که سبب تسلط آدمی برخویشتن است
5) تربیت صححی در دوران کودکی
6) وجود معاشران ودوستان که محیط شادابی در معاشرت ایجاد می نماید
عوامل تشدید کننده
عواملی که باعث تشدید وافزایش خشم کودک می شوند عبارتند از :
1) شکست ها 2) حساسیت ها 3) سوابق دردناک 4) فشارها 5) احساس بی مهری 6)افزون شدن محرومیت 7) خستگی 8) بیخوابی (دکتر قائمی ص 154-149-148-147)
درمان پزشکی
سرانجام ذکر شده که برخی از کودکان خشمگینند ازآن بابت که بیمارند مثلا غده های داخلی کار نمی کند،بیماری عصبی دارند،جسمی رنجبر ونزاع دارند،دائما بیمارند،به غداهایی علاقمند هستند ولی برای مدتی طولانی از مصرف آن محروم اندو.. در چنین مواردی لازم است که از طریق درمان پزشکی وارد شویم اختلالات مربوط به نارسایی جسمی را در او بررسی می کنیم ،احیانا اگر عفونای در گلو یا بینی ویا قسمت های دیگر بدن وجود دارد از بین ببریم بدیهی است پزشکان عادی و گاهی متخصصان اعصاب وروان می توانند به آنها کمک کنند واز طریق دارو ودرمان به ؟ اقدام نمایند.(دکتر علی قائمی ص 154)
خشم کودکان
کودکان نیاز دارند والدین به آن ها کمک کنند خشم آنها را بشناسند تا بتوانند دنیای درونی خودر ا بهتر درک کنند .کمتر وحشت زده شوند رفتارهای خودر ا بیشتر کنترل کنند اگر والدین احساس کودک خودرا با گفتن این عبارت بپذیرند ع صبانی شدن قابل قبول است کودک نیازی به پنهان کردن احساسات خود ندارد .(مری والاس ص 176)
به کودک اطمینان ببخشید ومشکل او را برطرف کنید
فایده اش این است که شما مستقیما به حل و فصل مشکل پرداخته اید و کودکتان احساس می کند که دیگران اورا درک کرده اند و دوست دارند وبه همین دلیل دیگر نیازی به بدرفتاری نمی بیند وهم چنین به او مهارت هایی را آموخته اید که در آینده برای مسلط شدن بر خشم خودبه آنها نیاز پیدا می کند. (مر والاس ص 180-179)
عوامل پدید آورنده خشم
1-محرومیت
محرومیت برای کودکان از عاوملی مهم ایجاد خشم است کودکی که از مهر مادری محروم است خواستار استفاده از مواد غذایی است ولی از آن محروم می باشد مثلا
شامل 25 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله خشم در کودکان
