دانلود مقاله بیولوژی(biology )

اختصاصی از اس فایل دانلود مقاله بیولوژی(biology ) دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

تاریخچه:
رابرت هوک(Robert hooke) فیزیکدان انگلیسی در سال 1665 با بررسی میکروسکوپی برش های چوب پنبه حفره های متعدد مجاور هم مشاهده نمود که هرکدام را به نام سلول به معنای اتاقک یا حفره کوچک نام نهاد.
در حدود همان زمان آنتونی وان لیون هوک (antony van leewwenhoek) دانشمند هلندی با میکروسکوپ ساده ای که ساخته بود ، موجودات تک سلولی را به صورت زنده در آب راکد ، خون و ... مشاهده نمود و آنها را جانوران کوچک نام نهاد . بنابراین لیون هوک که اورا پدر میکروسکوپ می نامند اولین کسی بود که سلول زنده را مشاهده نمود و نشان داد که سلول ها حفره های توخالی نیستند.
داتروشه (datrochet) ، گیاه شناس فرانسوی ، سلول را به عنوان واحد حقیقی سازنده موجودات زنده معرفی نمود. این موضوع که کلیه موجودات از واحدهای ساختمانی به نام سلول ساخته شده اند بعدها بنام نظریه سلولی خوانده شد.
در نیمه دوم قرن نوزدهم تقسیم هسته و میتوز و نیز اندامک ها و یا ارگانل های داخل سلولی مانند واکوئول ها ، پلاست ها ، میتوکندری و دستگاه گلژی و... توسط دانشمندان مختلف شناسایی شدند. از حدود سال 1950 ، مشاهده سلول ها با میکروسکوپ الکترونی اطلاعات دقیقتری در خصوص اندامک های سلولی و کار آنها در اختیار قرار داد .بتدریج مطالعات شیمایی و ملکولی نیز توسعه یافت بطوریکه در سال 1953 واتسون وکریک (waston & crick) موفق به کشف ساختمان ملکولیDNA شدند.
امروزه سلول را به عنوان واحد زندگی ،واحد ساختمانی و واحد کار موجودات زنده معرفی می کنند و موضوع سلول شناسی یا سیتولوژی (cytology) بعنوان شاخه ای از زیست شناسی سلولی (cell biology) مطرح می باشد.
شاخه های زیست شناسی سلولی :
زیست شناسی سلولی عبارتست از دانش مطالعه و شناخت سلول از جنبه های مختلف ملکولی ، ساختمانی ،عملکردی و غیره .لذا شاخه های متعددی مانند سیتولوژی (مطالعه ساختمان ، عمل و آسیب های سلولی)، فیزیولوژی سلولی(مطالعه عملکرد سلول و اجزاءآن)، ژنتیک سلولی (توارث سلول بویژه مطالعه کروموزوم ها)،شیمی سلولی(مطالعه ترکیبات شیمیایی سلولها)،فیزیک سلولی (مطالعه سلول با روشها و قوانین فیزیکی مانند پتانسیل غشایی، انتشار، جذب، اسمز وغیره در سلول ها)، زیست شناسی ملکولی (مطالعه ملکول های سازنده سلول ها از نظر نوع، شکل ، ساختمان و عملکردو..)و بعضی شاخه های دیگر نیز بوجودآمده است.
امروزه بیولوژی را فیزیک و شیمی ماده زنده تعریف می کنند . یعنی سلول بعنوان واحد ساختمانی موجودات زنده از ملکول های شیمیایی تشکیل شده که از همه قوانین فیزیکی و شیمیایی شناخته شده در مورد مواد غیر زنده تبعیت می کنند.حال این سوال مطرح می شود که علت اختلافات اساسی موجودات زنده و غیر زنده مانند تغذیه ، تولید مثل و تحریک پذیری چیست؟
پاسخ این سوال را در مجموعه عواملی می توان یافت که تحت عنوان منطق ملکولی حیات مطرح می باشد.
منطق ملکولی حیات:
1- نسبت درصد عناصر بدن جانداران با مواد بی جان متفاوت است. حدود 99% وزن بیشتر سلول ها از چهار عنصر هیدروژن،اکسیژن،کربن و نیتروژن تشکیل شده است. اما فراوان ترین عنصر های روی زمین اکسیژن،سیلیس،آلومینیوم و سدیم هستند. علت این امر این است که عنا صر چهارگانه N,C,O,H به بهترین وجهی می توانند پیوندهای پایدار ایجاد نمایند.
2- تمام ملکول های جانداران از مواد اولیه ساده مانند دی اکسید کربن ،آب و ازت که در طبیعت وجود دارند ساخته شده اند. از ترکیب بیوشیمیایی این مواد مصالح ساختمانی ملکولهای حیاتی جانداران یعنی منونوکلئوتیدها،اسیدهای آمینه ،منوساکاریدها واسیدهای چرب بترتیب بعنوان مصالح ساختمانی اسیدهای نوکلئیک ،پروتئین ها،پلی ساکاریدها و لیپیدها بوجودآمده اند .
3- اسید های نوکلئیک و پروتئین ها را ملکولهای درشت آگاه کننده (informational macromolcule) می نامند. زیرا از نظر ساختمانی حامل اطلاعاتی می باشند یعنی ترتیب قرار گرفتن نوکلئوتیدها در اسیدهای نوکلئیک و ترتیب قرار گرفتن اسیدهای آمینه در پروتئین ها منجر به صدور فرمانهایی در سلول می شود.احتمالا اولین موجودات زنده ساختمانی متشکل از این ماکرو ملکول ها داشته اند.
4- از ترکیب بیو شیمیایی پروتئین ها با اسیدهای نوکلئیک ، پلی ساکاریدها و لیپیدها اجزاء مختلف سلولی تشکیل می شود.
طبقه بندی موجودات زنده:
موجودات زنده عبارتند از : جانوران ،گیاهان ،پروتیست ها یا آغازیان (شامل قارچ ها،جلبک ها ،پروتوزوئر ها یا تک یاخته ای ها و باکتری ها )‌و ویروس ها.
سلول هایی که فاقد غشاء هسته ای باشند(مانند باکتری ها) بنام پروکاریوت نامیده می شوند. سلو های گیاهان ،جانوران ، قارچ ها ،جلبک هاو پروتوزوئرها که هسته واقعی دارند بنام اوکاریوت نامیده می شوند.
شکل و ساختمان سلول

تمام موجودات زنده از سلول و فراورده های سلولی تشکیل شده اند. سلو ل ها دارای اشکال گوناگون مانند کروی ،هرمی ،استوانه ای ، ستاره ای و غیره میباشند.اندازه سلول ها نیز متفاوت است و معمولا بین 4 تا 40 میکرون قطر دارند.
اندازه بعضی سلول ها مانند سلول تخم به چند میلیمتر می رسد . بعضی از سلول ها حتی با میکروسکوپ معمولی هم دیده نمی شوند و با روش های مخصوص توانسته اند قطر آنها را حدود 0003/0 میلیمتر تعیین کنند. بعضی از سلول ها ی عصبی تا حدود 5/1 متر طول دارند.
در ساختمان سلول ها سه جز قابل بررسی می باشد:غشاء سیتوپلاسم وهسته.
الف) غشاء سلولی
غشای سلولی دارای قدرت جذب و دفع انتخابی مواد است. یعنی به برخی مواد اجازه عبور می دهدو به مواد دیگر اجازه عبور نمی دهد. از نظر شیمیایی از جنس فسفولیپید می باشد یعنی بصورت دولایه جربی است و در اطراف آن ملکول ها ی پروتئینی قرار دارند. ضخامت آن بین 60 تا 100 آنگستروم می باشد.
ب)‌سیتوپلاسم
سیتوپلاسم ماده ای کلوئیدی است که داخل آن ارگانل ها یا اندامک ها ی سلولی قرار دارند این اجزاء سیتو پلاسمی عبارتند از :
ریبوزوم ، میتوکندری، لیزوزوم،سانتروزوم، دستگاه گلژی ، شبکه آندوپلاسمی ،واکوئل ها و پلاست ها.

1- ریبوزوم ها :
موتورهای سازنده پروتئین در سلول هستند. یعنی با همکاری ریبوزوم ها اسیدهای آمینه لازم برای ساخته شدن زنجیر پلی پیتیدی بر طبق دستورات صادره از هسته سلول بترتیب خاصی در مجاورت یکدیگر قرار می گیرند .
ریبورزم ها از جنس نوکلئید پروتئین هستندو بصورت دانه های ریزی در سیتوپلاسم و اندامک هایی مانند میتوکندریها و کلروپلاست ها یافت می شوند.

2- میتوکندری ها:
میتوکندری ها دانه های کروی یا میله ای هستند که محل تنفس سلولی و تولید انرژی می باشند . یعنی انرژی موجود در مواد غذایی را طی سیکل کربس بصورت ملکول های ATP در می آورند. میتوکندری ها دارای غشاء دولایه و یک ماده زمینه ا ی (ماتریکس ) می باشند
3- لیزوزوم ها:
لیزوزوم ها کیسه هایی به قطر5/0.-2/0. میکرون محتوی آنزیم ها ی گوارشی می باشند و عمل آنها هضم موادی که بوسیله فاگوسیتوز وارد سلول شده اند و نیز هضم مواد درون سلول های پیروفرسوده می باشد.
4- سانتروزوم ها :
سانتروزوم یک ناحیه متمرکز از سیتو پلاسم در نزدیکی هسته است که محتوی دو سانتریول عمود بر هم می باشد.
هر سانتریول بصورت یک استوانه توخالی است که جدارهای آن محتوی 9دسته سه تایی لوله های میکروسکوپی می باشد . عمل سانتریول ها شرکت در تقسیم سلولی است . در هنگام تقسیم سلول ،سانتریول ها تکثیر می شوند و به دوقطب سلول حرکت می کنند . رشته های دوک بین آنها تشکیل می شود که محل استقرار کروموزوم هاست.
5- دستگاه گلژی :
دستگاه کلژی بصورت کیسه های پهنی روی هم قرار گرفته اند . از این کیسه ها ذرات کروی به نام واکوئل جدا می شوند که دائما بطرف غشاء سلولی در حرکتند .
دستگاه گلژی عمل انتقال مواد مختلف ساخته شده توسط سلول را به خارج سلول بعهده دارد که این عمل توسط واکوئل صورت می گیرد. علاوه بر این دستگاه گلژی نقش مهمی در ایجاد غشاهای سلولی و لیزوزوم ها نیز دارا می باشد.
6- شبکه آندوپلاسمیک یارتیکولوم آندوپلاسمیک :
شبکه ای از مجاری مرتبط که بین غشاء و هسته ارتباط برقرار می کنند. ونقش آنها نقل وانتقال مواد در داخل سلول می باشد. اگر در سطح بیرونی این مجاری ،ریبوزوم وجود داشته باشد به آنها رتیکولوم آندوپلاسمیک زبر یا دانه دار گفته می شود درصورتی که فاقد ریبوزوم باشند ، شبکه آندوپلاسمی صاف نامیده می شوند.به ذراتی که از شبکه آندوپلاسمی دانه دار بصورت اجسام کروی حاوی دانه های ریبوزوم جدا می شوند، میکروزوم می گویند.
7- واکوئل ها :
واکوئل ها حفراتی با غشاء نیمه تراوا هستند که عمل آنها ذخیره برخی مواد، شرکت در گوارش ودفع بعضی از مواد وتنظیم مقدار آب سلول می باشد . در سلول های گیاهی واکوئل ها به مرور زمان تمام فضای داخل سلول را اشغال و سایر اجزاء سلول را بطرف غشاء می رانند.مایع داخل واکوئل ها بنام شیره سلولی حاوی قندها ،اسیدهای آلی ،پروتئین ها ، املاح معدنی، اکسیژن ، CO2 وترکیبات رنگی می باشد.
8- پلاست ها :
پلاست ها دانه هایی با غشاء دو لایه بقطر 4 تا 6 میکرون هستند که مواد مختلف را ذخیره می کنند . مانند کلروپلاست ها که در آنها کلروفیل ذخیره می شود. نیز اولئوپلاست ها(ذخیره چربی )، پروتئوپلاست ها(ذخیره پروتئین) ، آمیلوپلاست ها (ذخیره نشاسته) کروموپلاست ها که مواد رنگین (غیر از کلروفیل) را ذخیره می کنند .
ت)‌هسته سلول :
هسته فرمانده سلول است که در مرحله بین دو تقسیم میتوز یعنی در مرحله انترفاز شامل غشای هسته ، هستک ،شبکه کروماتین وشیره هسته می باشد. غشای هسته شبیه غشای سلول دولایه است دارای منافذی برای ار تباط با سیتوپلاسم می باشد. . هستک بصورت یک یا دو توده متراکم کروی در داخل هسته می باشد متشکل از پروتئین ها ،RNA مقدار کمی DNA . شبکه کروماتین بصورت توده DNA فاقد شکل در هسته است که در هنگام تقسیم سلول این شبکه متراکم شده کروموزوم ها را تشکیل می دهد. شبکه کروماتین درون شیره هسته قرار دارد.
ویروس ها
ویروسها ساختمان سلولی ندارند و فاقد هسته ، سیتوپلاسم ، غشای سیتوپلاسمی و دیواره ی سلولی هستند و در بیرون از سلول های زنده به حالت مواد شیمیایی بی جان در می آیند یعنی انگل اجباری درون سلولی بوده و برای تکثیر و تولید مثل به سیستم آنزیمی میزبان نیاز دارند . در واقع ویروس ها کوچکترین و ساده ترین شکل حیات هستند . هر ذره ویروسی یا ویریون از دو بخش مرکزی و بیرونی ساخته شده است.
بخش مرکزی عبارتست از یک مولکول DNA یا RNA که خصوصیات ژنتیکی و همه صفات ویروس را بر عهده دارد . بنابراین ویروس ها بر خلاف سلول ها یا DNA دارند و یا RNA که بر همین اساس به دو گروه تقسیم بندی می شوند . ویروس های گیاهی بیشتر دارایRNA و ویروس های حشرات بیشتر DNA و ویروس های باکتری خوار یا باکتریوفاژها دارای DNA می باشند . ویروس های جانوری ممکن است DNA یا RNA داشته باشند .
بخش بیرونی ویریون یا کپسید ساختمان پروتئینی دارد و خود از اجزای کوچکتری بنام کپسومر تشکیل شده است . کپسید بصورت پوشش محافظی بخش مرکزی یاژنوم ویروس را احاطه کرده است .
از مشخصات دیگر ویروس ها کوچک بودن اندازه ی آنها نسبت به سایر میکروارگانیسمها است بطوری که اندازه ی آنها را بر حسب میلی میکرون یا نانو متر بیان می کنند اما واحد اندازه گیری باکتری ها میکرون ( = یک هزارم میلی متر)می باشد .
اندازه ی ویروس ها از 15 تا 450 میلی میکرون متفاوت است . ویروس آبله درشت ترین و ویروس فلج کودکان یا پولیومیلیت کوچکترین ویروس محسوب می شوند برای تعیین اندازه ی ویروس ها از روش هایی مانند گذراندن ویروس ها از صافی هایی که قطر منافذ آنها معلوم است ، استفاده از اولتراسانتریفوژ یا تعیین اندازه ی ویروس از روی سرعت ته نشین شدن و استفاده از میکروسکوپ الکترونی کمک می گیرند .
اشکال ویروس ها نیز متفاوت است . ممکن است کروی ، بیضوی ، میله ای ، یا چند وجهی باشند . باکتریوفاژها شبیه به نوزاد وزغ دارای سر و دم می باشند . ویروس ها در گیاهان حشرات ، پرندگان ، حیوانات و انسان تولید بیماری می کنند . بیماری های ویروسی انسان مانند آبله ، فلج کودکان ، سرخک ، تب زرد ، اوریون ، آنفولانزا و هپاتیت ایدز و ...

بیماریهای ویروسی حیوانات مانند آفت دامها بدرفتاری سگ آنفولانزای خوکی و بیماریهای ویروسی گیاهان مانند بیماری موزائیک خیار گوجه فرنگی سیب زمینی زردی هلوو ...
راه های انتشار ویروسها : ویروسهای گیاهی از راه هایی مانند مالش شیره گیاه آلوده به برگهای سالم ، پیوند زدن یا قلمه آلوده به گیاه سالم ، ملخ و حشراتی مانند شته که شیره ی گیاه را می مکند ، ابزار و وسایل کشاورزی آلوده ، از راه دانه مانند ویروس موزائیک کاهو ، و انتقال توسط برخی کرم ها و هاگ قارچ ها انتشار می یابند .
انتشار ویروس های حیوانی از راههای تنفسی ( عطسه ، سرفه ، صحبت کردن ) مانند ویروس های آنفلوانزا ، ذات الریه ، اوریون . راههای گوارشی ( مانندفلج کودکان و هپاتیت A ) ، تماس جنسی ( مانند هپاتیت B و ایدز ) ، انتقال توسط مگس و حشراتی مانند پشه ( ویروس تب زرد ) ، تزریق خون و فراورده های خونی ،اعمال جراحی ، دندانپزشکی زخم های جلدی ( مانند ویروسهای هپاتیت B و C و HIV ) ، و بالاخره انتقال از مادر به فرزند ( مانند هپاتیت B و سرخجه ) صورت می گیرد.
باتوجه به اینکه ویروس ها انگل های اجباری درون سلولی اند مواد غذایی و مواد بی جان در انتقال ویروس ها نقش ناقل غیر فعال را ایفا می کنند .
باکتری ها
در ساختمان سلولی باکتری ها چهار قسمت اصلی و چهار قسمت فرعی قابل مشاهده می باشد .
قسمت های اصلی عبارتند از : هسته یا جسم هسته ای ، سیتو پلاسم ، پرده سیتوپلاسمی ، دیواره سلولی
قسمت های فرعی عبارتند از : کپسول (جبه ) ، فلاژل (تاژک ) ، پیلی ( مژک ) اسپور (هاگ )
قسمتهای اصلی در همه ی باکتری های حقیقی وجود دارد و از بین رفتن هر کدام از آنها باعث مرگ باکتری می شود اما قسمت های فرعی در همه ی باکتری ها وجود ندارد و از بین رفتن آنها فقط بعضی ازخصوصیات باکتری را سلب می کند . بعنوان مثال از بین رفتن کپسول منجر به کاهش بیماری زایی واز بین رفتن تاژک منجر به غیر متحرک شدن باکتری می شود .
هسته (Nuclear material ) :
باکتری ها فاقد هسته واقعی هستند یعنی غشاء هسته ای وجود ندارد لذا به آن جسم هسته ای یا نوکلئوس بادی یا مواد هسته ای (Nuclear material ) می گویند . مواد هسته ای شامل یک DNA دورشته ای یا کروموزوم است که اطراف آن کمی RNA وجود دارد . طول کروموزوم حدود یک میلیمتر می باشد .
سیتوپلاسم (Cytoplasm ) :
سیتو پلاسم محل ذخیره مواد غذایی باکتری بصورت گلیکوژن ، چربی ، اسید های نوکلئیک ، پروتئین ها ، آنزیم ها و دانه های فسفری و گوگردی می باشد . از اجزای عمده ی سیتو پلاسم، ریبوزوم و گاهی واکوئول کوچک را می توان نام برد .
پرده سیتوپلاسمی (Cytoplasmic membrane ) :
غشاء یا پرده سیتوپلاسمی از جنس فسفولیپوپروتئین است و مهمترین عمل آن جذب و دفع انتخابی مواد می باشد . این غشاء با ایجاد فرورفتگی هایی بداخل بنام مزوزوم در تقسیم سلول باکتری نقش مهمی دارد . علاوه بر این چون باکتری ها فاقد میتوکندری اند تنفس سلولی توسط آنزیم های موجود در غشاء سیتوپلاسمی صورت می گیرد .

دیواره سلولی :
دیواره سلولی در اطراف غشاء سیتوپلاسمی قرار دارد و مهمترین عمل آن مقاومت باکتری در مقابل عوامل فیزیکی و شیمیایی و مکانیکی می باشد .علاوه بر این دیواره سلولی باکتری در رنگ پذیری باکتری ها نقش مهمی دارد . جنس این دیواره از پروتئین و قند و چربی است .
کپسول ( Capsule ) :
در سطح خارجی بعضی باکتری ها پوششی بنام کپسول وجود دارد که باکتری را در مقابل عمل بیگانه خواری گلبول های سفید محافظت می کند . جنس این لایه ی چسبناک در اکثرباکتری ها از پلی ساکارید و گاهی پروتئین و چربی می باشد .
تاژک ( Flagella ):
تاژک یا فلاژل اندام حرکتی باکتری هاست که معمولا در باسیل ها و گاه در کوکسی ها دیده می شود . جنس تاژک از پروتئینی بنام فلاژلین می باشد .
پیلی یا فیمبریه (Pili ):
پیلی یا مژک اندام های کوچکی از جنس پروتئین هستند که در اتصال باکتری به سلول میزبان نقش مهمی دارند . بعضی از پیلی ها در اتصال دو باکتری به یکدیگر و درنتیجه انتقال اطلاعات ژنتیکی از یک باکتری به دیگری شرکت می کنند .
هاگ ( Spore ):
باکتری ها در شرایط نامساعد محیطی قادر به ساختن هاگ درونی هستند . هاگ باکتری شامل اطلاعات ژنتیکی و تعدادی از آنزیم های باکتری ( بصورت غیر فعال ) و تعداد کمی مواد غذایی می باشد که توسط دیواره ای احاطه شده است . بنابراین باکتری در شرایط نامساعد قادر به هاگ زایی ( Sporulation ) یا اسپورولاسیون می باشد و هاگ در شرایط مساعد قادر به تبدیل شدن به باکتری فعال یا ژرمیناسیون ( Germination) می باشد .
اشکال باکتری ها :
باکتری ها به اشکال مختلف کروی (کوکسی ) ، میله ای ( باسیل ) ، خمیده یا ویرگولی شکل ( ویبریو ) و مارپیچی ( اسپریل ) دیده می شوند . به کوکسی های دوتایی ، دیپلوکوک و به کوکسی های زنجیره ای ، استرپتوکوک و به کوکسی های خوشه انگوری ، استافیلوکوک گفته می شود . گاهی کوکسیها بصورت چهار تایی یا هشت تایی هستند که به ترتیب تتراد و سارسین نامیده می شوند
قارچ ها
قارچ ها از نظر شکل ظاهری به سه گروه زیر تقسیم می شوند :
1 - قارچ های گوشتی یا چتری که انواع خوراکی و انواع سمی دارند .
2 - قارچ های رشته ای یا کپکی (mold ) که رشته هایی بنام ریسه یا هیف ( hyphe ) ایجاد می کنند . این رشته ها منشعب می شوند که در این حالت میسیلیوم (mucelium ) نامیده می شود . به دانه یا میوه ی این قارچ ها اسپور یا هاگ می گویند . اگر اسپور حاصل تکثیر غیر جنسی باشد کونیدی ( conidia ) نیز نامیده می شود .
3 - قارچ های مخمری (yeast ) : سلول های مخمری هستند که به طریقه جوانه زدن تکثیر می یابند .
قارچ ها را بر اساس تولید مثل به چهار گروه زیر تقسیم بندی می کنند :
1 – قارچ های جلبکی یا فیکو میست ها ( Phycomycete ) :
فیکومیست ها از نظر ساختمان و تولید مثل شبیه به بعضی جلبک های سبز هستند . غالبا تولید هیف هایی بدون دیواره ی عرضی می کنند . فرم های پست آن ها آبزی و فرمهای تکامل یافته تردر خاک زندگی می کنند . کپک نان که بصورت رشته های پنبه مانند بر روی نان و سایر مواد غذایی رشد می کند نمونه ای از این قارچ هاست . از هیف ها یا رشته های سطحی رشته هایی عمودی بوجود می آید که به هاگ دان های مدور مملو از هاگ ختم می شوند . این هاگدان ها سرانجام پاره شده و هر هاگ در شرایط مساعد قارچ جدیدی را ایجاد می کند . کپک نان در شرایط نامساعد به روش جنسی نیز تولید مثل می کند . به این صورت که دو رشته که از نظر وراثتی با یکدیگر تفاوت دارند در مجاور هم قرار می گیرند . از هر کدام از این دو رشته دیواره ای عرضی جدا می شود . این دو دیواره به هم متصل شده ، هسته و سیتوپلاسم آنها مخلوط شده و سلول تخم را بوجود می آورد . هرسلول تخم در شرایط مساعد تولید رشته های جدید و هاگدان ها را می نماید .
2 – کیسه داران یا آسکومیست ها (Ascomycete ) :
در این قارچ ها تولید مثل جنسی با تشکیل هاگ درون اندام های کیسه مانندی بنام آسک صورت می گیرد . در تولید مثل غیر جنسی بجای آسک یا کیسه محتوی هاگ ، هاگ ها بر روی پایه هایی تشکیل می شود و به آنها کونیدی می گویند .
از مشخصات دیگر آسکومیست ها وجود دیواره عرضی در میسلیوم آنها است . انواع سفیدک ، کپک سیاه و کپک سبز – آبی ( پنی سیلیوم ) از این گروه می باشند . بعضی از آسکومیست ها تک سلولی اند و رشته تشکیل نمی دهند مانند مخمر آبجو و کشمش .
3 – بازید داران یا بازیدیومیست ها (Basidiomycete ) :
هاگ های این قارچ ها بر روی اندام های مخصوصی بنام بازیدیوم ایجاد می شود . بعضی بازیدیومیست ها ذره بینی بوده مانند سیاهک ها و زنگ ها که خسارات زیادی به گیاهان زراعی وارد می کنند . قارچ های چتری ، قارچ های شاخی متعفن و قارچ های کلاهدار سمی نیز از این گروه می باشند . این قارچ ها را می توان در جنگل ها و مزارع مشاهده نمود .
4 – قارچ های ناقص یا دیوترومیست ها ( Deutromycete ) :
این قارچ ها فقط تولید مثل غیرجنسی (تولید کونیدی ) دارند . تعدادی ساپروفیت بوده و بسیاری از آنها زندگی انگلی دارند و منجر به بیماری های گوناگونی در انسان ، حیوانات و گیاهان می شوند . آسپرژیلوس ، پنی سیلیوم ، مونیلیا ، آلترناریا از این گروه هستند . کپک آلترناریا بر روی گیاهان مختلف بویژه گوجه فرنگی لکه های سیاهی ایجاد می کند.

تقسیم سلولی و تولید مثل
اگرچه در بعضی از بافت ها از جمله مغز و اعصاب بعد از تولد تقریبا هیچ سلولی در مرحله تقسیم دیده نمی شود ولی در برخی بافت ها مانند پوست و سلول های پوششی روده و اعضای سازنده گلبول های سفید و قرمز خون تقریبا همیشه تعدادی سلول در مرحله تقسیم دیده می شوند . بطور کلی دو نوع تقسیم سلولی میتوز و میوز در سلول های موجودات مشاهده می شود .
تقسیم میتوز :
میتوز نوعی تقسیم سلولی است که در ان طی مراحلی از یک سلول 2n کرومزومی دو سلول 2n کروموزومی ایجاد می شود برای مطالعه بهتر مراحل مزبور را به صورت زیر تقسیم میکنند :
1. پروفاز (prophase) : وقتی سلول در حال استراحت است معمولا کروموزومها قابل رویت نیستند . در مرحله پروفاز کروموزومها به صورت دو رشته پیچ خورده به نام کروماتید قابل رویت می شوند .سانتریول ها تقسیم می شوند و به قطبین سلول مهاجرت میکنند و رشته های دوک بین انها تشکیل می شوند
2. متافاز(metaphase) : در این مرحله غشای هسته از بین می رود و کروموزومها به رشته های دوک نزدیک می شوند و از طریق سانترومرهای خود به رشته های دوک میچسبند
3. آنافاز(anaphase): دو کروماتید هر کرومزوم در امتداد رشته های دوک به طرف سانتریولها در قطبین سلول کشیده می شوند در این مرحله به کروماتید ها کروموزوم های دختر گفته می شود .
4. تلوفار (telophase) : با خاتمه عمل مهاجرت دو دسته کروموزومهای دختر به قطبین سلول مرحله ساخته شدن و ظاهر شدن مجدد هسته آغاز می شود . متعاقب این عمل تقسیم سیتوپلاسم یا سایتوکنزیس (cyto kinesis) صورت میگیرد .
در بعضی جانداران تمام مراحل میتوز حدود 15 دقیقه به طول می انجامد اما در بعضی دیگر ساعتها وقت لازم می باشد .
تقسیم میتوز در سلول های گیاهی نیز مشابه سلول های جانوری است با این تفاوت که در سلول گیاهی اثری از سانتریولها دیده نمی شود همچنین در هنگام تقسیم سیتوپلاسم و جدا شدن دو سلول شیاری که پیشرفت غشاء سلولی باشد وجود ندارد بلکه در امتداد میانی
دوک به تدریج دیواره های جدید از نوع دیواره سلولی به وجود می اید

تقسیم میوز :
میوز نوعی تقسیم سلولی است که طی آن از یک سلول 2n کروموزومی چهار سلول n کروموزومی به نام سلول جنسی یا گامت ایجاد می شود. این نوع تقسیم در بیضه ها و تخمدان ها ایجاد می شود و منجر به تولید سلول های جنسی نر و ماده (گامت های نر و ماده )میشود.کروموزومهای هر سلول از نظر طول و محل سانترومر دو به دو شبیه به هم هستند . دو جفت کروموزوم مشابه را کروموزومهای همولوگ مینامند در مرحله پروفاز میوز اعضای هر جفت از کروموزومهای همولوگ پس از مضاعف شدن همدیگر را در هسته سلول تشخیص داده و با هم نقطه به نقطه جفت می شوند چون هر کروموزوم همولوگ پس از مضاعف شدن دارای دو کروماتید است وقتی کروموزومهای همولوگ مزبور با هم جفت می شوند هر کروموزوم شامل چهار رشته کروماتیدی می شود که دو به دو به یک سانترومر متصل هستند لذا به این مرحله تتراد نیز گفته میشود. قرار گرفتن کروموزوم های مضاعف جفت شده در مرکز سلول همان مرحله متافاز می باشد ( متافاز(1 و بعد آنافاز 1 اتفاق می افتد یعنی اعضای هر جفت کروموزوم همولوگ از هم جدا شده نیمی به یک قطب و نیمی به قطب دیگر سلول می روند هنوز هر یک از کروموزوم ها مضاعف بوده و از دو کروماتید که در محل سانترومر به هم متصلند تشکیل شده است . در مرحله تلوقاز 1 تقسیم سلولی اول اتفاق می افتد و دو سلول ایجاد می شود که مجددا قرار گرفتن کروموزومها در مرکز (متافاز 2) ، جدا شدن کروماتید های هر کروموزوم از یکدیگر (انافاز 2) و تقسیم سلول (تلوفاز 2 ) و در نتیجه ایجاد چهار سلول N کروموزومی (سلول جنسی ) اتفاق می افتد .
بافت ها و دستگاههای بدن
چنانچه قبلا ذکر گردید سلول بعنوان واحد زندگی ، واحد ساختمانی و واحد کار موجودات زنده دارای خصوصیاتی مانند : قابلیت انقباض ، قابلیت جذب ، قابلیت هدایت تحریکات ، تنفس ، متابولیسم ، دفع و ترشح و نیز رشد و تولید مثل می باشد . تولید مثل در موجودات پر سلولی به دو روش انجام می شود :
1- تکثیر سلول های غیر جنسی یا سوماتیک که بصورت میتوز یعنی بدون کاهش کروموزومی انجام می گیرد .
2- تقسیم یا تکثیر سلول های جنسی (ژرمینال ) که بصورت میوز و با کاهش کروموزومی صورت می پذیرد . یعنی ازیک سلول 2n کروموزومی ، چهار سلول n کروموزومی (سلول جنسی یا گامت ) ایجاد می شود . سپس سلول جنسی نر و ماده لقاح یافته و سلول تخم 2n کروموزومی را ایجاد می کنند . سلول تخم بصورت تصاعدی تکثیر یافته و توده سلولی بنام مورولا ( morula ) پدید می آید . بعد از تغییراتی که در مورولا رخ می دهد با مهاجرت سلول ها به یک قطب ، صفحه ای بنام صفحه ی جنینی پدید می آید . که در این صفحه سه لایه ی جنینی یعنی اکتودرم ، مزودرم و آندودرم ایجاد می گردد و این سه لایه نهایتا کلیه بافت های بدن را بوجود می آورند به این ترتیب که :
مزودرم سازنده ی بافت های عضلانی ، همبند ، خونی ، قلب و عروق ، پرده های سروزی ، کلیه ها ، غدد تناسلی و طحال است . آ ندودرم پوشش داخلی لوله گوارش ، پوشش مجرای تنفس و گوش میانی ، بخش هایی از مجاری ادرارو مثانه ، تیروئید ، پارا تیروئید ، تیموس ، کبد و لوزالمعده را می سازد . و بالاخره اکتودرم منشا سیستم عصبی مرکزی و اعصاب محیطی و پوست و مو و ناخن می شود .
بافت های بدن
بافت های بدن را به چهار گروه کلی تقسیم می کنند که عبارتند از :
1- بافت پوششی
2- بافت همبند یا پیوندی
3- بافت عصبی
4- بافت عضلانی
5-
بافت پوششی :
بافت پوششی بافتی است که پوشش سطح خارجی بدن و سطح داخلی اندامها و حفرات درون بدن را می پوشاند.بافت پوششی ساده از یک ردیف سلول تشکیل شده است و بسته به نوع سلول به انواع سنگفرشی ، مکعبی و استوانه ای تقسیم می شود :
1- بافت پوششی ساده سنگفرشی : در این حالت یک ردیف سلول سنگفرشی روی بستر نازکی از بافت همبند به نام غشای پایه قرار گرفته است مانند پوشش داخل قلب و عروق .
2- بافت پوششی ساده مکعبی : مانند مجاری غدد ترشحی لوله گوارش
3- بافت پوششی ساده استوانه ای یا منشوری : سلول های استوانه ای ممکن است دارای مژه باشد مانند پوشش داخل لوله های رحم ، و یا اینکه فاقد مژه باشد مانند پوشش داخل لوله گوارش .
بافت پوششی مطبق از چندین ردیف سلول تشکیل شده است و بسته به نوع سلول های سطحی ترین طبقه آن به انواع زیر تقسیم می شود :
1. بافت پوششی مطبق سنگفرشی : مانند پوست کف پا
2. بافت پوششی مطبق مکعبی : مانند مجاری غدد عرق در پوست بدن
3. بافت پوششی مطبق استوانه ای : مانند قسمتهایی از پیش آبراه مرد
4. بافت پوششی مطبق کاذب : مانند پوشش داخل نای و برونش که در حقیقت یک ردیف سلول هستند اما چون هسته ها نسبت به هم بالا و پایین قرار گرفته اند مطبق به نظر می رسند
5. بافت پوششی مطبق قابل تغییر (ترانزیشنال):مانند پوشش داخل مثانه که شکل سلول ها هنگام پر یا خالی بودن مثانه تغییر می کند
بافت پیوندی یا همبند :
این بافت تشکیل شده است از یک ماده بین سلولی یا ماده زمینه ای که داخل آن سلول ها و رشته های همبند قرار دارند . بنابر این بافت همبند ، بین سلول ها ، بافت ها و اندامهای بدن قرار دارد و نوعی بافت نگه دارنده یا پشتیبان محسوب میشود. سلول های اصلی بافت همبند فیبروبلاست ها هستند که سازنده ماده زمینه ای و رشته های بافت همبند می باشند علاوه بر فیبروبلاست ، سلول های دیگر بافت همبند عبارت اند از : ماستو سیتها (سلول های مترشحه هیستامین و هپارین )، پلاسموسیتها (تولید آنتی بادی یا پادتن)، ماکروفاژ ها ( منوسیت های تخصص یافته که مواد زائد و خارجی را هضم میکنند)، لنفوسیت ها و سلول های چربی .
رشته های بافت همبند از جنس پروتئین هستند و عبارتند از رشته های کلاژن،رتیکولر ، والاستیک .
انواع بافت همبند :
1- بافت همبند عمومی که شامل انواع زیر است :
الف) بافت همبند سست که تراکم سلول ها و رشته ها در آن یک اندازه است مانند بافت همبند بینا بینی اعضا
ب) بافت همبند تراکم که متراکم رشته های کلاژن آن زیاد است مانند تاندون (زرد پی ) عضلات و کپسول مفاصل
پ) بافت همبند رتیکولر که تراکم رشته های رتیکولر آن زیاد است مانند مغز استخوان و داربست غدد لنفاوی
ت) بافت همبند الاستیک که رشته های الاستیک آن زیاد است و خاصیت ارتجاعی دارد مانند دیواره ی شریان ها
2- بافت همبند اختصاصی (تغییر شکل یافته ) شامل انواع زیر می باشد:
الف) بفت غضروفی مانند دیسک بین مهره ها ، غضروف نای ، لاله ی گوش و...
ب) بافت استخوانی به دو نوع متراکم یا منظم (سلول ها و ماده استخوانی بصورت دوایر متحدالمرکز به نام سیستم هاورس ) و اسفنجی یا نا منظم می باشد .
پ) بافت چربی که در ان رشته های همبند کم و سلول های چربی فراوان است .
ت) بافت خونی که ماده بین سلولی ، پلاسما و سلول ها شامل گلبول های سفید و قرمز و پلاکت ها می باشند .
بافت خونی :
شامل دو قسمت است:
الف)مایع خون یا پلاسما که محتوی مواد مختلفی بصورت محلول یا معلق میباشد و حدود 55% حجم خون را تشکیل می دهد . اگر خون از بدن خارج شود منعقد می گردد در اینحالت مایع خون سرم نام دارد که فاقد فاکتورهای انعقادی می باشد .

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  49  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله فراوری گوجه

اختصاصی از اس فایل دانلود مقاله فراوری گوجه دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 مقدمه
از نظر گیاه‌شناسی، گوجه‌فرنگی نوعی میوه محسوب می‌شود، ولی اکنون در اکثر تقسیم‌بندی‌ها به عنوان سبزی تلقی می‌شود. علت آن است که طی سال‌های متمادی همراه سبزی‌ها در سالاد بکار می‌رفته است.
گوجه‌فرنگی میوه‌ای غنی از ویتامین «آ و ث» می‌باشد. 30 گرم از گوجه‌فرنگی حاوی 80 واحد ویتامین آ و 70 میلی‌گرم ویتامین ث است.
اسیدکردن گوجه‌فرنگی قبل از فرآوری
معمولاً وقتی گوجه‌فرنگی pH آن بالا رود، زودتر در معرض فساد قرار می‌گیرد. کنسرو گوجه‌فرنگی درسته وقتی pH آن از 6/4 فراتر رود، اسپورهای میکروارگانیزم فلت ـ سوز یعنی باسیلوس ترمواسید وراس بیشتر زنده می‌ماند.
جلوگیری از زنده ماندن اسپورهای فلت سوور را می‌توان با تنظیم pH در حد 1/4 تا 3/4 تنظیم کرد. یکی از طرق کنترل pH، استفاده از اسیدهای خوراکی مانند اسیدسیتریک، مالیک و فوماریک است، ولی اسید سیتریک تنها اسیدی است که کاربرد زیادی برای این منظور دارد.
در مورد کنسرو کردن آب گوجه‌فرنگی، نیازی به تنظیم اسیدیته نیست، بلکه می‌توان آن را در دمای بالا (120 درجه سانتیگراد به مدت 42 ثانیه)‌ در مبدل‌های حرارتی لوله‌ای با صفحه‌ای استریل کرده و در این روش بدون استثناء تمام اسپورهای فلت ـ سوور از بین می‌رود. اسیدی کردن به عنوان یک عمل، کمک فرآوری برای حفاظت گوجه‌های غیراستریل جهت جلوگیری از فساد در طی حمل و نقل از مزرعه به کارخانه روش مفیدی است.
سیستم‌های شستشو و سورتینگ
بعد از دریافت گوجه‌فرنگی ابتدا شستشو و سپس سورت می‌شود تا میوه‌های معیوب تفکیک شود. در این مرحله عمل لکه‌گیری نیز انجام می‌گیرد، ملزومات و دستگاه‌هایی که برای این مرحله از تولید رب اخیراً توسعه یافته، سیستم‌های شستشوی جدید است. در این سیستم‌ها از کانال آب و یا استخر شستشو استفاده می‌شود. گوجه‌فرنگی ابتدا با جریان آب به استخر هدایت شده و در آنجا با کمک هوا یا جت بخار تمیز و سپس از داخل استخر، توسط یک نقاله خارج می‌شود. گوجه‌فرنگی‌های کثیف و آلوده به تخم مگس دروزوفیلا را با آب گرم که دمای آن حدود 50 درجه سانتیگراد است، شستشو می‌دهند. در موقع شستشو اگر گوجه در آب سرد با شدت همزده شود، تاثیر شستشو مفیدتر خواهد بود. در این حالت به آب گرم نیازی نیست. استفاده از مواد شوینده (دترژان)‌ در تانک‌های خیس کننده و همچنین کلره کردن آب در حدی که باقیمانده کلر 6-8ppm شود، از احتمال تجمع و زیاد شدن اسپور باکتری‌های ترموفیل جلوگیری می‌شود.
سیستم‌های پالپ کردن
یکی از ویژگی‌های گوجه‌فرنگی، این است که بعد از خرد کردن آن، آنزیم‌های پکتینی باید به سرعت منهدم شود. اگر ترکیبات پکتین گوجه‌فرنگی تجزیه شود، قوام محصول پایین می‌آید. برای اینکه این تاثیر کاهش پیدا کند، باید از سیستم‌های گرمادهنده در حین خرد کردن و یا به سرعت بعد از آن استفاده شود. کاربرد تکنیک آسیاب کردن داغ اهمیت زیادی در افزایش قوام عصاره یا رب دارد. همچنین با روش سرد کردن بذرهای گوجه‌فرنگی نیز استخراج می‌شود و به استحکام پالپ و کاهش دو فاز شدن کمک می‌کند.
سیستم‌های بریک
در دستگاه‌هایی که تا کنون برای روش‌ هات‌بریک متداول بوده است، پوره سبزی‌ها و میوه‌ها را برای مدتی در معرض گرما قرار می‌داده‌اند، ولی به علت قرار گرفتن در مجاورت اکسیژن، کیفیت رنگ و اکثر مواد حساس موجود در عصاره اکسیده و تغییر ماهیت می‌دهد. تاکنون اساس سیستم‌های قدیمی هات‌بریک و سایر پوره‌های میوه‌ای این بوده که فقط قوام محصول حفظ شود.
واحد هات‌بریک از یک سری ملزومات و اجزا تشکیل شده که به شرح زیر است:
1. پمپ تغذیه
2. سیستم خرد کردن تحت خلاء
3. مخزن تحت خلاء
4. پمپ خلاء
5. پمپ انتقال محصول
6. تانک تزریق محصول
7. پمپ دوران محصول
8. گرمکن لوله‌ای
9. پمپ استخراج محصل
مراحل ساخت رب گوجه‌فرنگی
در 20 ساله‌ی اخیر اصلاحات زیادی روی دستگاه‌های تولید رب گوجه‌فرنگی صورت گرفته است، ولی در مجموع ترتیب عملیات تولید، در تمام کارخانجات رب شبیه بوده و شامل فازهای ذیل است:
1. دریافت گوجه‌فرنگی از مزارع
2. شستشو و سورتینگ (دست‌چین کردن)
3. خرد و له کردن
4. حرارت دادن پالپ
5. خارج کردن پوست و بذر
6. صاف کردن و تصفیه‌ی گوشت توسط صافی یا پالپر
7. تغلیظ گوشت تا حصول غلظت دلخواه
8. پرکردن درب قوطی یا سایر ظروف
دریافت گوجه‌فرنگی از مزارع
هنوز هم گوجه‌فرنگی در جعبه‌های ویژه‌ای که بین 25-10 کیلوگرم گنجایش دارد، حمل و نقل می‌گردد. به دلیل اینکه هزینه‌ی حمل و نقل با جعبه‌های کوچک زیاد است، سعی در استفاده از جعبه‌های پالتی شده است که گنجایش بیشتری دارند. جهت جلوگیری از آلودگی و حفظ بهداشت کارخانه، یکی از نکات بسیار مهم، تمیز بودن جعبه‌هاست. تمیز نگه داشتن از رشد کپک جلوگیری می‌کند و در نهایت محصول عاری از هر گونه آلودگی کپکی منتقل می‌شود.
شستشوی گوجه‌فرنگی
قبل از اینکه گوجه‌فرنگی سورت شود، باید کاملاً تمیز گردد. روش‌های شستشو اس ساده‌ترین نوع که یک مخزن ساده است تا دوش‌های تحت فشار (جت) توسعه پیدا کرده است. در یک نوع بهتر از دستگاه‌های شستشو کف مخزن دستگاه، مشبک بوده و هوا توسط یک پنکه به داخل آن وزیده می‌شود. سپس در مرحله‌ی بعد، گوجه‌ها وارد مخزن دوم می‌گردد. با این نوع دستگاه‌ میزان بار گوجه‌فرنگی وارد شده و به داخل سالن تولید تنظیم می‌گردد.
سورتینگ و لکه‌گیری
در اکثر کارخانجات رب‌سازی، عملیات سورتینگ روی نوار نقاله صورت می‌گیرد. سورترهای نوع غلطکی به دلیل گردش گوجه‌فرنگی در جلوی دید سورت کننده به صورت استاندارد در‌آمده است. جنس لوله‌های غلتکی از آلومینیوم می‌باشد. طول نقاله‌های سورت از 630-360 سانتیمتر ساخته می‌شود.
له‌کردن و آماده کردن پالپ گوجه‌فرنگی
در اکثر کارخانجات تولید رب گوجه‌فرنگی له کردن به روش گرم انجام می‌گیرد. به مجرد انجام این مرحله آن را به سرعت به دمای 90-65 درجه سانتیگراد می‌رسانند. اصطلاحاً به این روش، آسیاب کردن داغ اتلاق می‌شود. بهتر است گوجه‌فرنگی را قبل از له کردن حرارت دهند. حرارت دادن قبل از له کردن باعث انهدام آنزیم‌ها می‌شود. با این کار اجسام پکتینی تغییر ماهیت پیدا نمی‌کند. علاوه بر این مواد صمغی که اطراف بذرهای گوجه‌فرنگی منتشر شده است، همراه با پکتین‌ها وارد رب شده و رب قوام و سفتی پیدا می‌کند.
حرارت دادن اولیه
در تمام پیش گرمکن‌ها از بخار به عنوان محیط حرارتی استفاده می‌شود. اکثراً به شکل استوانه‌ای ساخته شده و لوله‌هایی به قطر 3/5-5 سانتیمتر در داخل آن تعبیه می‌گردد. با این دستگاه آنزیم‌ها و مواد مضر از بین رفته و بافت میوه‌ای آماده‌ی صاف شدن می‌شود.
استخراج و تصفیه عصاره
آب و گوشت گوجه‌فرنگی خرد شده که گرم شده است، به داخل دو یا سه دستگاه سیکلون یا صافی پمپ می‌شود تا پوست و بذر آن جدا گردد. معمولاً به اولین دستگاه صافی، پالپر گفته می‌شود. شکل دستگاه به صورت استوانه‌ای است. در داخل آن یک صافی نسبتاً درشت وجود دارد. آب گوجه‌فرنگی توسط خرد کننده‌ای دوار، از داخل توری عبور می‌کند. قسمت خرد کننده فشار آن قابل تنظیم است. قطر سوراخ‌های توری حدود 1 میلیمتر می‌باشد. پوست و بذر از داخل توری به درون یک کانال هدایت می‌شود.
غلیظ کردن پالپ گوجه‌فرنگی
بعد از صاف کردن آب گوجه‌فرنگی به داخل دستگاه‌های تغلیظ هدایت می‌شود. در این مرحله با تبخیر آب، بر مقدار مواد جامد آن افزوده می‌شود تا اینکه به غلظت مورد دلخواه برسد.
تولید رب
مهمترن عامل در تولید یک محصول با کیفیت بالا، شستشوی کامل گوجه‌فرنگی با آب تمیز و سالم می‌باشد.
دستگاه‌های شستشو مختلف می‌باشند، ولی معمولی‌ترین و بهترین آن، سیستمی است که هم اکنون در اکثر کارخانجات ایران متداول است و مورد استفاده قرار دارد و شامل قسمت‌های زیر می‌باشد:
مخزن شستشو
در وسط این مخزن یک توری تعبیه شده که گوجه‌فرنگی روی آن در داخل مخزن پرآب شناور مانده و گل و لای احتمالی همراه گوجه در زیر این توری ته‌نشین می‌شود. یک سیستم ورودی هوا در آن تعبیه شده تا باعث هم زدن گوجه و آب شده و باعث بهتر تمیز شدن گوجه‌فرنگی می‌شود. در این مخزن یک پره چرخان نصب شده که باعث می‌شود گوجه‌فرنگی بطور یکنواخت بر روی نوار سورت منتقل شود. آب اضافی از قسمت بالای مخزن خارج و آب تمیز جانشسن آن می‌شود. می‌توان مواد ضدعفونی کننده به آب این مخزن اضافه نمود.
گوجه‌فرنگی از مخزن آب توسط نوار نقاله خارج شده تا عمل سورت و لکه‌گیری انجام شود. نوار نقاله به عرض 90-60 سانتیمتر می‌باشد و از لوله‌های آلومینیوم و یا فلزی لعاب‌دار تشکیل شده و ساخت آن طوری است که ضمن حرکت انتقالی، حرکت چرخشی انجام می‌دهد و از زیر آبفشان عبور می‌نماید. ساختمان آبفشان‌ها یا نازل‌ها طوری است که فشار آب را بالا می‌برد و این امر باعث می‌شود که گوجه‌فرنگی کاملاً شسته شده و تمام مواد خارجی چسبیده به آن جدا شده و چنانچه دارای ترک باشد، داخل ترک‌ها شسته شوند.
طول نوار معمولاً بین 12-6 متر می‌باشد و ظرفیت خط سورت و شستشو معمولاً 5 برابر ظرفیت دیگ‌های تغلیظ کننده می‌باشد.
در طرفین نوار سورت کارگران به کار لکه‌گیری و جور کردن می‌پردازند و قمست‌های لهیده و یا سبز و مواد خارجی در صورت وجود، گرفته و خارج می‌شود.
تعداد کارگران این قسمت بستگی به ظرفیت خط تولید داشته و باید به تعدادی باشند که بتوان کلیه گوجه‌ها را کنترل کنند.
محل نشستن کارگران بایستی راحت باشد و حتی‌الامکان بایستی خط سورت از نور کافی برخوردار باشد.
در کارخانجاتی که آب گوجه‌فرنگی و سس گوجه فرنگی تولید می‌شود، تعدادی از کارگران این قسمت به جدا کردن گوجه‌های رسیده و خوش رنگ و سالم می‌پردازند و آنها را روی نقاله‌ای قرار می‌دهند تا برای تولید آن محصولات به قسمت دیگر منتقل شود.
این خط تولید توسط مسوولین کنترل کیفی کنترل می‌شود و تذکرات لازم و آموزش کافی به کارگران داده می‌شود تا بتوانند وظیفه خود را بهتر انجام دهند.
خرد کردن گوجه‌فرنگی
در انتهای خط سورت دستگاه خردکن قرار دارد که گوجه‌فرنگی بعد از سورت و شستشو وارد خردکن می‌شود. خردکن مدل‌های مختلف دارد، ولیکن اساس عمل آنها مشابه است و معمولاً از تیغه‌های ثابت و متحرک تشکیل شده که تیغه‌های متحرک روی یک توپی استیل قرار داشته و در اثر دوران توپی گوجه‌فرنگی بین تیغه ثابت و متحرک قرار گرفته و خرد می‌شود و سپس وارد دستگاه پری‌هیتر می‌شود. معمولاً خردکن در ارتفاع بالاتری نسبت به پری‌هیتر نصب شده و انتقال گوجه‌فرنگی خرد شده در اثر نیروی وزن انجام می‌شود. پری‌هیتر از یک لوله قطور 14-123 اینچ تشکیل شده که داخل آن تعدادی لوله استیل با قطر کم حدود 30-20 میلیمتر قرار دارد و پشت این لوله‌ها آب جوش و یا بخار وجود دارد و باعث می‌شود که گوجه‌فرنگی خرد شده حرارت ببیند.
گوجه‌فرنگی خرد شده در این قسمت بایستی حداقل 80 درجه سانتیگراد حرارت ببیند و این حرارت باعث می‌شود:
1. آنزیم‌های تجزیه کننده پکتین در این حرارت از بین می‌رود. در اثر از بین رفتن آنزیم‌های پکتین محصول دارای ویسکوزیته بهتری خواهد بود.
2. باعث می‌شود عمل فیلتراسیون (جدا کردن پوست و بذر) به خوبی انجام گرفته از وارد آمدن فشار به دستگاه صافی جلوگیری نموده و استهلاک آن را کم می‌کند.
3. تفاله خروجی از صافی رطوبت کمتری داشته باشد.
4. سلامتی محصول را تضمین و موجب ایمنی اعمال پاستوریزاسیون در مراحل بعدی می‌شود، همانطور که گفته شد غیرفعال کردن آنزین‌های تجزیه کننده پکتین در حرارت 80 درجه سانتیگراد انجام می‌گیرد و نیز پکتین موجود در بذر و پوست گوجه‌فرنگی به راحتی خارج می‌شود.
بعد از مرحله پری‌هیتر گوجه‌فرنگی خرد شده توسط پمپ به قسمت صافی منتقل می‌شود.
صافی
صافی دستگاهی است استوانه‌ای که بدنه آن توری استیل و محور مرکزی آن پره‌های فلزی استیل قرار دارند که ضمن چرخیدن در اثر فشار پره و نیروی گریز از مرکز ایجاد شده محصول بین پره و صافی قرار گرفته آب گوجه‌فرنگی از صافی خارج شده در مخزن جمع‌آوری می‌شود و پوست و دانه از طرف دیگر خارج می‌شود. صافی‌ها معمولاً دو تا سه مرحله هستند که مراحل آن بستگی به ظرفیت آن دارند. اخیراً نوع جدیدی صافی ساخته شده به نام توربو صافی که ظرفیت آن بالا می‌باشد. نقش صافی‌ها و خوب کار کردن آنها در کیفیت محصول بسیار مهم است.
تغلیظ آب گوجه‌فرنگی
الف) تغلیظ در دیگ‌های در باز:
این دیگ‌ها یا دو جداره هستند که جداره خارجی آن بخار جریان داشته و یا در داخل دیگ‌ها کویل قرار داشته و باعث پختن و تغلیظ آب گوجه می‌شود. این روش ابتدایی و راندمان آن پایین است. رب تولید شده در این سیستم دارای کیفیت پایین از نظر رنگ و طعم می‌باشد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  17  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله بیماری تالاسمی

اختصاصی از اس فایل دانلود مقاله بیماری تالاسمی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 تالاسمی یک بیماری واحد نمی‌باشد، بلکه شامل گروهی ناهمگون از کم‌خونی‌های ارثی است که مشخصه آن، اختلال در تولید زنجیره‌های گلوبین می‌باشد.
● مقدمه
تالاسمی یک واژه یونانی است که از دو کلمه تالاسا Thalassa به معنی دریا و امی Emia به معنی خون گرفته شده است و به آن آنمی مدیترانه‌ای یا آنمی کولی و در فارسی کم‌خونی گفته می‌شود. اولین بار در سال ۱۹۲۵ یک متخصص اطفال به نام توماس کولی (Thomas Cooley) در شهر ریتروت آن را شناخت و به دیگران معرفی کرد.
تالاسمی یک بیماری واحد نمی‌باشد، بلکه شامل گروهی ناهمگون از کم‌خونی‌های ارثی است که مشخصه آن، اختلال در تولید زنجیره‌های گلوبین می‌باشد. این بیماری به صورت شدید (ماژور) و خفیف (مینور) ظاهر می‌شود. امروزه مشخص شده که انواع خفیف تالاسمی جزء شایع‌ترین اختلالات ژنتیکی در انسان می‌باشد.
اگر هر دو دوالدین دارای ژن معیوب باشند به صورت شدید یعنی ماژور (Major) و اگر یکی از والدین فقط ژن معیوب داشته باشد به صورت خفیف یعنی مینور (Minor) ظاهر می‌شود. تالاسمی برای کسانی که نوع (مینور) را داشته باشند مشکل ایجاد نمی‌کند و آنها هم مثل افراد سالم می‌توانند زندگی کنند و فقط در موقع ازدواج باید خلی مراتب باشند. اما برعکس این بیماری حداکثر آزاد خود را به بیماران نوع ماژور می‌رساند.
● کم‌خونی چیست؟
بعضی اشخاص مقدار هموگلوبین خونشان کم است، اینها دچار کم‌خونی هستند. کم‌خونی به انواع مختلفی وجود دارد. شایع‌ترین نوع آن کم‌خونی به علت کمبود آهن است. این حالت وقتی اتفاق می‌افتد که شخص هموگلوبین کافی ندارد زیرا به اندازه کافی غذاهای حاوی آهن نمی‌خورد، تالاسمی ماژور یک نوع متفاوت کم‌خونی است. در اینجا هم کم‌خونی به علت نداشتن هموگلوبین کافی است، اما هیچ ربطی به آهن دریافتی از راه غذا ندارد، این بیماری یک اختلال خونی ارثی است.
● تالاسمی مینور (خفیف)
اشخاص با خصیصه تلاسمی مینور دارای تالاسمی هستند ولی بیمار نیستند. این اشخاص مطلقاً سالم و طبیعی هستند، بعضی از آنها ممکن است کم‌خونی خفیف داشته باشند.
بیشتر کسانی که حامل خصیصه تلاسمی هستند نمی‌دانند که ناقل ژن تالاسمی مینور هستند. فقط وقتی از آن مطلع می‌شوند که خونشان را آزمایش کنند و یا صاحب یک کودک مبتلا به تالاسمی ماژور شوند.
گلبولهای قرمز خون اشخاصی کا تالاسمی مینور دارند کوچکتر از حد معمول است.
در خون مبتلایان به خصیصه تالاسمی مینور همچنین از یک نوع هموگلوبین که هموگلوبین A۲ نامیده می‌شود مختصری بیشتر از معمول وجود دارد. خصیصه تالاسمی مینور در موقع تولد وجود دارد که در تمام طول زندگی باقی می‌ماند. ممکن است توسط والدین به کودکان منتقل شود، یعنی ارثی است.
● داشتن تالاسمی مینور (خفیف) چه اهمیتی دارد؟
دانستن این‌که خصیصه تالاسمی مینور دارید مهم است، زیرا گاهی ممکن است اشخاصی که خصیصه تالاسمی مینور دارند صاحب فرزند مبتلا به تالاسمی ماژور شوند که اختلال خونی شدیدی است.
● چگونه می‌توان به داشتن خصیصه تالاسمی مینور پی برد؟
باید یک آزمایش خون مخصوص به عمل آورد. پزشکان می‌توانند با سنجش اندازه گلبول‌های قرمز و مقدار هموگلوبین A۲ خون این مطلب را دریابند.
●تا لاسمی ماژور چیست؟
تالاسمی ماژور یک نوع کم‌خونی شدید ارثی است. کودکان مبتلا به تالاسمی ماژور نمی‌توانند به طور کافی هموگلوبین درست کنند. از این رو مغز استخوان آنها نمی‌تواند گلبول قرمز طبیعی به وجود آورد، گلبول قرمزی که تولید می‌شود تقریباً خالی هستند.
کودکان مبتلا به تالاسمی ماژور در هنگام تولد طبیعی هستند، ولی بین سه ماهگی و هجده ماهگی دچار کمخونی می‌شوند، رنگشان پریده است، خوب نمی‌خوابند، نمی‌خواهند غذا بخورند و ممکن است دچار تهوع گردند. اگر کودکان مبتلا به تالاسمی ماژور درمان نشوند زندگی سختی خواهند داشت و معمولاً بین یکسالگی تا هشت سالگی چنانچه خون دریافت ننمایند، از بین می‌روند.
●خصیصه تالاسمی چگونه از والدین به کودکان منتقل می‌شود؟
اجازه بدهید سه نوع زوج را مورد نظر قرار دهیم.
▪اگر هیچکدام از پدر و مادر حامل ژن تالاسمی نباشند، امکان انتقال خصیصه تالاسمی مینور یا تالاسمی ماژور به کودکان خود را ندارند. در این صورت همه فرزندانشان خون طبیعی خواهند داشت. به این شکل‌ها توجه کنید.
هیچ‌یک از فرزندان خصیصه تالاسمی مینور (ناقل) یا ماژور را نخواهند داشت.
▪ گر یکی از والدین ناقل مینور باشد و دیگری حامل این ژن نباشد احتمال یک از دو (پنجاه درصد) وجود دارد که فرزندان دارای ژن ناقل تالاسمی مینور شوند و به به همین دلیل هیچیک از آنان تالاسمی ماژور نخواهد شد. به شکل توجه کنید. هیچکدام از فرزندان تالاسمی ماژور نخواهند داشت.
▪ در هر دو والدین حامل ژن تالاسمی مینور باشند فرزندانشان ممکن است تالاسمی مینور داشته باشند یا خونشان کاملاً طبیعی باشد و یا ممکن است مبتلا به تالاسمی ماژور شوند.
در هربار حاملگی یک‌چهارم (۲۵ درصد) شانس وجود دارد که کودک دارای خون طبیعی باشد و دوچهارم (۵۰ درصد) احتمال دارد که کودک دارای خصیصه تالاسمی متولد شود و یک چهارم (۲۵ درصد) احتمال دارد که کودک تالاسمی ماژور داشته باشد.علایم و عوارضی که تالاسمی در بیماران ایجاد می‌کنددر نوع ماژور تالاسمی (کم‌خونی شدید)، کودک کم‌خون است و این کم‌خونی باعث بزرگ شدن طحال و کبد و تغییر قیافه ظاهری او می‌شود. بنابراین به علت پایین آمدن دوام خون، بیمار مجبور است مداوم خون تزریق کند ودر اثر تزریق خون که دارای مقادیر زیادی آهن است و در اثر خود بیماری که باعث شکسته شدن هموگلوبین (گلبولهای قرمز) و آزاد شدن آهن می‌شود. میزان آهن خون افزایش یافته و در بافتهای عمده بدن چون به قلب، کبد، طحال و ... رسوب می‌کند و سبب ایجاد مشکلات دیگری می‌شود که تنها به کمک آمپول دسفرال می‌توان از تجمع آهن جلوگیری کرد.
پس اگر در اثر عدم و یا سهل‌انگاری، تالاسمی به خانواده شما قدم گذاشت. هیچ جای فراری نیست. «تالاسمی» ماه‌ها و سال‌ها تا زمانی که فرزندتان زنده است در خانه شماست و شما نباید فرزندتان را سرزنش کنید زیرا این شما بودید که آن را در خو داشتید و به فرزندتان منتقل نمودید. اگر الان تالاسمی در خانه شما هست مواظب باشید که دیگ فرزندی به دنیا نیاورید زیرا این بیماری همراه او به دنیا خواهد آمد و اگر هم هنوز با مشکل تالاسمی روبرو نیستید مراقب باشید که هرگز دچار ان نشوید.
●خصیصه تالاسمی در بعضی کشورها یافت می‌شود؟
اشخاص دارای تالاسمی مینور اگر مالاریا بگیرند احتمال مرگشان کمتر از دارای خصیصه تالاسمی مینور از مالاریا جان سالم به در می‌برند، درحالی که اشخاص دیگر می‌مردند. آنها این خصیصه را به فرزندانشان منتقل می‌کردند، از این رو خصیصه تالاسمی مینور مزیت بزرگی بود و هرچه زمان گذشت در مناطق آلوده به مالاریای جهان شایع‌تر شد اما اکنون ما می‌توانیم مالاریا را درمان کنیم یا از آن پیشگیری نمائیم و دیگر خصیصه تالاسمی مینور یک مزیت نیست و اگر مالاریا ریشه‌کن شود این خصیصه از بین نمی‌رود.
شیوع تالاسمی در دنیا
مالاریا در بسیار از کشورها وجود داشته و اکنون تعداد نسبتاً زیادی از مردم آن ممالک خصیصه تالاسمی دارند، مثلاً در قبرس از هر هفت نفر ساکنین کشور یک نفر دارای خصیصه تلاسمی مینور است (هم بین قبرسی‌ها ترک‌زبان و هم بین قبرسی‌های یونانی زبان) و در یونان یک نفر از هر دوازده نفر دارای خصیصه تالاسمی مینور است.
در ایتالیا و در تمام خاور میانه و آسیا از جمله هندوستان، پاکستان، هنگ‌کنگ و ویتنام تعداد اشخاص با تالاسمی مینور بین یک نفر از پنجاه نفر تا یک نفر از ده نفر، بسته به منطقه تغییر می‌کند. در آفریقا و هند غربی تقریباً یک نفر از پنجاه نفر خصیصه تالاسمی دارد، در مردمانی که اصلاً انگلیسی هستند یک نفر از هزار نفر دارای خصیصه تالاسمی هستند.
● شیوع تالاسمی در ایران
کشور ما در منطقه معتدله شمالی کره زمین در مسیر کمبرند جهانی تالاسمی قرار دارد بنابراین بیماری تالاسمی در کنار دریاها، مردابها، رودخانه که قبلاً کانون انتقال و انتشار مالاریا بوده‌اند بیشتر است. دلیل آن این است که افراد ناقل دارنده (ژن مغلوب) تالاسمی در اپیدمی‌های مالاریا در طول زمان مصون مانده‌اند و بر تعدادشان افزوده شده، به همین واسطه در شمال و جنوب کشور از انتشار تالاسمی از بخش مرکزی ایران بیشتر است.
تالاسمی در ایران حضور تأسف‌باری دارد و در حدود سی‌هزار نفر این بیماری را در خود دارند و هرساله به این تعداد نیز اضافه می‌شود.
تالاسمی در ابتدا چند ماه خود را پنهان می‌کند و بعد از مدتی مادران می‌بینند که کودک آنها زد و ضعیف و ناآرام است و وقتی که فرزند خود را به دکتر می‌برند بعد از آزمایش، دکتر به مادر خانواده می‌گوید تالاسمی هم همراه کودکش به دنیا آمده است، آنگاه است که تالاسمی خود را معرفی می‌کند و هروفت متوجه شدید که فرزند شما تالاسمی دارد به فکر چاره باشید اگر دیر بجنبید تالاسمی بلایی بر سر کودک شما می‌آورد که تا سال‌ها متألم باشید.
کسانی که در ایران تالاسمی با خود دارند به چهار گروه تقسیم می‌شوند:
▪ گروه اول: مبتلایانی که دسترسی به امکانات پزشکی و درمانی ندارند و از درمان صحیح یعنی تزریق خون و دسفرال محروم می‌باشند.
▪ گروه دوم: بیمارانی که به موقع بیماریشان تشخیص داده می‌شود و خون تزریق می‌نمایند اما دسفرال و سایر اقدامات درمانی استفاده نمی‌کنند.
▪ گروه سوم: کسانی که بیماریشان به موقع تشخیص داده می‌شود، تزریق مناسب خون همراه با روش‌های جانبی را به موقع دریافت می‌دارند و طول عمر قابل ملاحظه‌ای خواهند داشت.
▪ گروه چهارم: بیمارانی کهدسترسی به پیوند مغز استخوان داشته‌اند، احتمال بهبودی آنان تا حدود زیادی میسر می‌باشد، امید است با اتکال به خداوند تبارک و تعالی در آینده‌ای نه‌چندان دور در اثر پیشرفت‌های علمی، تالاسمی هم مانند بیماریهای شایع دوران گذشته ریشه‌کن شود.
● ضرورت پیشگیری و طرحهای پیش‌گیری از تالاسمی در جامعه
با توجه به جمعیت در حال رشد و افزایش روزافزون بیماران تالاسمی پیشگیری از زاد و ولد کودکان تالاسمی در سراسر کشور ضرورت دارد. تجربه نشان می‌دهد ما در درمان تالاسمی تا کنون موفق نبوده‌ایم. با توجه به شرایط اجتماعی نامطلوب حاکم بر تالاسمی نظیر بی‌سوادی والدین، عدم توجه والدین به تنظیم خانواده، افزایش زاد وولد یومید کودکان تالاسمی، ازدواج‌های خویشاوندی و تودرتوی فامیلی، پایگاه اقتصادی و فقط اجتماعی و فرهنگی اکثریت به اتفاق خانواده‌های تالاسمی، به این زودی در درمان آنها موفق نخواهیم شد. بنابراین در حال حاضر با وجود بستر مناسب شبکه بهداشتی کشور پیشگیری بهترین اقدام برای ریشه‌کنی تالاسمی است. در این کتاب بر تشریح ۴ روش پیش‌گیری پرداخته شده است.
▪ روش اول: تنظیم خانواده
گشودن پایگاه اختصاصی بهداشت تنظیم خانواده در درمانهای تالاسمی سراسر کشور لازم است. اگر به شکل فعال استقرار یابد می‌تواند نقش اسای در تنظیم خانواده‌های تالاسمی داشته باشد و روی کاهش نرخ تولد کودک تالاسمیک تأثیر بگذارد.
اگر تنظیم خانواده به طور اعم در جامعه انجام شود، خودبخود از افزایش جمعیت می‌کاهد و به طور غیر مستقیم روی کنترل تالاسمی نیز مؤثر است.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   14 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله نهاد خانواده

اختصاصی از اس فایل دانلود مقاله نهاد خانواده دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

نهاد خانواده
مقدمه
خانوار یک واحد آماری است که چنانچه بخواهیم تعریفی از آن ارائه دهیم می توان گفت که منظور از خانوار تعداد افرادی است که زیر یک سقف زندگی می کنند و دور یک سفره غذا می خورند و به عبارت دیگر اصطلاح خانوار را برای تعداد افرادی بکار می بریم که دارای هزینه مشترک اقتصادی باشند . بنابراین با توجه به تعریف فوق این اصطلاح فردی را که به تنهائی زندگی می کند و یا گروهی از افراد که بطور دسته جمعی زندگی می کنند نظیر سربازان پادگانها ، دانشجویان دانشگاه نظامی ، زندانیان ، آسایشگاههای معلولین و ... را نیز شامل می گردد . به عنوان مثال امروز درصد قابل توجهی از خانوارهای ساکن در شهرهای بزرگ صنعتی کشورهای غربی را خانوارهای یک نفره تشکیل می دهد .
واما خانواده یک واحد زیستی یا بیولوژیک است که تشکیل آن مبتنی بر پیوند زناشوئی است و به عبارت دیگر به مجموعه افرادی گفته می شود که بر اساس ازدواج دارای رابطه سببی یا نسبی بوده و با یکدیگر خویشاوندند .
خانواده یکی از نهادهای اجتماعی نخستین است که شالوده حیات اجتماعی محسوب گردیده و گذشته از وظیفه تکثیر نسل و کودک پروری و در نتیجه ابقاء نوع بشر ، وظایف متعدد دیگری از قبیل تولید اقتصادی ، آموزش و پرورش ، جامعه پذیر کردن و فرهنگ پذیر کردن فرد را نیز بر عهده دارد و بنابراین خانواده به عنوان عامل واسطی است که قبل از ارتباط مستقیم فرد با گروهها ، سازمانها و موسسات جامعه ، نقش مهمی در انتقال هنجارهای اجتماعی به وی ایفاء می نماید و از سوی دیگر با توجه به اینکه خانواده با نظام پایگاهی جامعه در ارتباط است . موقعیت فرد نیز تا حدودی مبتنی بر موقعیت اجتماعی خانواده اش خواهد بود .
امروزه مطالعه خانواده به عنوان یک نهاد اجتماعی و سلول اصلی جامعه ، یا کوچکترین واحد بنیادی جامعه مورد توجه بسیاری از جامعه شناسان است و خصوصاً این توجه معطوف به تغییراتی است که در ارتباط با گسترش صنعت و رشد شهرنشینی در ابعاد و ویژگیهای خانواده حادث شده و می شود . عده ای در دهه های پیش بر اساس آنچه که بر غرب گذشته ، عقیده بر این داشتند که نهاد خانواده به مرور به سستی می گراید و وضعیت تدریجی این نهاد را در مقابل تحولات سریع اقتصادی و تکنیکی تمدن غرب تا مرز اضمحلال پیش بینی می کردند ولی در حال حاضر این نظریه بدبینانه نه تنها در غرب بطور کامل تائید نمی شود ، بلکه اصولاً در کشورهای مشرق زمین که هریک فرهنگی جدا از فرهنگ غرب دارند به هیچ عنوان صادق نیست . حتی در جوامعی نیز که سعی در از میان برداشتن ضرورت مقرارت قانونی و مذهبی ازدواج را داشتند بزودی به مشکلات و پیامدهای این طرز زندگی زناشوئی واقف گشته و بتدریج مجبور شدند به عمل ازدواج جنبه قانونی داده و مقررات جدیدی را برای حفظ خانواده به عنوان سلول زندگی اجتماعی مورد توجه قرار دهند . خانواده را می توان بطورکلی به دو نوع متفاوت تقسیم نمود :
خانواده هسته ای خانواده گسترده

انواع خانواده
دید کلی
خانواده درتمام جوامع شکل و الگوی واحدی نداشته است. مطالعات به وضوح نشان می‌دهند که می‌توان خانواده‌ها را براساس الگوی زندگی‌شان به انواع مختلف تقسیم کرد. بعضی تقسیمات خانواده را بهخانواده‌های پدر سالار (Patriarchy) و مادر سالار (Matriarchy) و بعضی دیگر خانواده را بصورت چند همسری (palygamy) ، تک همسری (Monogamy) ، درون همسری (Endogamy) و برون همسری (Exogamy) تقسیم کرده‌اند. ولی یک تقسیم بندی کلی که انواع دیگر خانواده را شامل شود، تقسیم آن به خانواده هسته‌ای (Nuclear family) و خانواده گسترده (Extended family) است.
تعریف خانواده هسته‌ای
خانواده‌ای که آن را زن و شوهر و فرزندان یا زن و شوهر بدون فرزند تشکیل می‌دهد، اصطلاحا خانواده هسته‌ای می‌نامند.
ویژگی‌های خانواده هسته‌ای
ابعاد
خانواده هسته‌ای در مقایسه با خانواده گسترده دارای ابعاد کوچکتری است و فقط از زن و شوهر و فرزندان ازدواج نکرده تشکیل می‌شود. این نوع خانواده بنیان جوامع صنعتی کنونی را تشکیل می‌دهد و در ارتباط با گسترش شهرنشینی و توسعه صنعتی شکل گرفته‌اند.
کارکردها
در خانواده‌های هسته‌ای ، دیگر وظایف و کارکردهایی که از روزگاران قدیم برعهده خانواده بوده است، خبری نیست. این کارکردها ( مانند کارکرد تولیدی و اقتصادی ، کارکرد آموزشی و تربیتی و … ) برعهده موسساتی خارج از محیط خانواده قرار گرفته‌اند.
عدم گسترش
یک خانواده هسته‌ای هیچگاه گسترش نمی‌یابد و به مجرد رسیدن فرزندان خانواده به سن قانونی و ورود به اجتماع به عنوان عضوی فعال از خانواده دوری می‌گزینند و خود ، خانواده مستقل و هسته‌ای دیگری را بوجود می‌آورند. بنابراین خانواده هسته‌ای با پراکنده شدن اعضا آن و سپس با فوت پدر و مادر یا درصورت جدایی آنها از یکدیگر متلاشی می‌گردد.
انواع خانواده هسته‌ای
خانواده هسته‌ای نوع اول
ملاک تعلق به این نوع خانواده تحصیلات است تا درآمد. تحصیلات رئیس خانواده معمولا دیپلم یا بالاتر از آن است. همسر او نیز تحصیلاتی در همین حدود یا کمی پایین تر دارد و گاهی کار هم می‌کند. زن و مرد با تساوی زندگی می‌کنند و در امور خانواده بصورت مشترک تصمیم می‌گیرند. همین مطلب ممکن است منجر به بروز اختلافات بیشتری نسبت به سایر انواع خانواده شود. تمایل به رفاه بیشتر ، آپارتمان نشینی ، بالابودن سطح مصرف ، برنامه ریزی برای تعطیلات و اوقات فراغت و تعهد اجتماعی پایین خانواده به شبکه خویشاوندی از ویژگی‌های خاص این نوع خانواده هسته‌ای است. ازلحاظ درآمد و شغل ، خانواده‌های اداری با درجات بالا یا مشاغل آزاد پر درآمد (نظیر وکالت ، طبابت و …) و تاحدودی کارمندان شرکتهای خصوصی ممکن است دراین گروه قرار گیرند.
خانواده هسته‌ای نوع دوم
در این نوع خانواده هسته‌ای ، تحصیلات رئیس خانواده پایین تر از دیپلم است و او برتری کامل خود را در محیط خانواده حفظ کرده است. تصمیمات مهم را اتخاذ می‌کند و زن نیز مطیع است. افراد خانواده معمولا در محیط کوچکی زندگی می‌کنند. عدم کار زن درخارج از خانه ، تمایل به داشتن فرزندان زیاد ، وجود اعتقادات مذهبی قوی ، عدم برنامه ریزی مناسب برای گذراندن تعطیلات و اوقات فراغت و جدا بودن تفریحات زن و مرد و … از ویژگی‌های خاص این نوع خانواده هسته‌ای است. از لحاظ درآمد و شغل ، مرد در کارهای دستی (نظیر کارگری ، خدمات اداری پایین یا خدمات بازرگانی کوچک و صنایع کوچک) فعالیت می‌کند. دراین خانواده‌ها مرد نان آور خانواده است.
خانواده هسته‌ای مهاجر
این نوع خانواده بیشتر از مهاجرین روستاها و شهرهای کوچک تشکیل شده است و هنوز جامعه شهری آنها را کاملا جذب نکرده است، و از نظر اجتماعی و مکانی حاشیه نشین نامیده می‌شوند. به خاط فقدان شبکه خویشاوندی در شهر محل اقامت ، خانواده تعهد اجتماعی زیادی ندارد . به همین جهت افراد آن زیاد احساس غربت می‌کنند. مرد رئیس خانواده است و در امور خانوادگی برتری کامل خود را حفظ کرده است. ازلحاظ درآمد و شغل رئیس خانواده در خدمات جز یا دربعضی صنایع (نظیر صنایع ساختمانی) به عنوان کارگر غیر ماهر مشغول کار است. درآمد او پایین است. به همین جهت مسکن فقیرانه‌ای دارند و از لحاظ سایر الزامات زندگی در مشکلات متعددی به سر می‌برند.
تعریف خانواده گسترده
خانواده گسترده ، خانواده‌ای است که بر اساس بستگی‌های نسبی و سببی استوار است و شامل چند گروه خونی و چند گروه زناشویی می‌شود.
ویژگی‌های خانواده گسترده
خانواده گسترده فرزندان خود را پس از ازدواج در خود جای می‌دهند و گسترش آن نیز به همین لحاظ است، و به این ترتیب ممکن است چند نسل زیر یک سقف و دریک خانه مشترک زندگی کنند. در این شکل از خانواده پدر و مادر اصلی مرکز ثقل خانواده را تشکیل می‌دهند. پسرها ، نوه‌ها و عروس‌ها از آنها اطاعت می‌کنند و اگر پدر و مادر به علت کبرسن نتوانند وظایف سرپرستی را انجام دهند. پسر ارشد جای آنها را می‌گیرد. دخترها پس از ازدواج خانه پدری را ترک کرده و بنابراین خانواده گسترده غالبا به شکل پدر مکانی است. پدر نقش اصلی را در تربیت فرزندان برعهده دارد، دایره همسر گزینی محدود و تعهدات اجتماعی غالبا زیاد است. غالبا فرزندان شغل پدر را بر می‌گزینند. وظایف متعدد و سنگینی (نظیر تولید خانوادگی ، اجتماعی و فرهنگی کردن کودکان ، نگهداری از پیران و حمایت کامل از اعضا و … ) برعهده این نوع خانواده است.

کارکردهای خانواده سنتی
مقدمه
کارکرد خانواده به عنوان میانجی در اجتماعی شدن طفل و همنوائی عمیق وی با هنجارهای اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. جنبه‌های ژرف و نهان شخصیت انسان ناشی از آموزش و پرورش دوران کودکی است و از آنجا که نخستین سالهای زندگی انسان در محیط خانواده می‌گذرد و در این دوران است که پایه شخصیت او گذاشته می‌شود، می‌توان به اهمیت خانواده و تاثیری که در پرورش فرد و قوای روحی و اخلاقی او دارد پی برد.
علاوه بر کارکرد اجتماعی نمودن دیگر کارکردهای خانواده در ارتباط با انواع آن متفاوت است ولی در هر حال می‌توان ویژگیهای اساسی مشابهی را در انواع مختلف خانواده تشخیص داد. وظیفه فرزندزائی ، ایجاد هویت اجتماعی ، حمایت و ارشاد فرد از جمله کارکردهایی است که در تمام جوامع و انواع خانواده عمومیت دارد. در خانواده‌های سنتی از نوع خانواده روستائی ، خانواده علاوه بر وظایف فوق ، وظایف دیگری را نیز بر عهده دارد که اهم آنها عبارتند از :
کارکرد تولید
خانواده روستائی بر خلاف خانواده شهری یک واحد تولید و مصرف است که افرادش تحت نظارت پدر که مدیریت مزرعه را بر عهده دارد به کار تولید می‌پردازند. در حقیقت فرزندان خانواده به عنوان کارگران مجانی خانوادگی تلقی می‌گردند. همین نقش را پیش از این فرزندان پیشه وران شهری در کارگاههای خانوادگی ایفا می‌نمودند و هنوز هم کم و بیش چنین کارگاههای خانوادگی وجود دارند.
در خانواده روستائی حتی کودکان نیز در تولید نقش دارند. پسران به کمک پدر در امور مزرعه و نگهداری و چرای گوسفندان می‌پردازند دختران در تهیه مواد لبنی ، پشم ریسی ، قالی بافی ، حصیر بافی و امور مختلف خانه داری ، مادر را یاری می‌دهند. مهاجرت روستائیان به شهر و گسترش صنعت به تدریج موجب تحول در کارکرد تولیدی خانواده گردیده و در نتیجه خانوده به عنوان یک واحد تولید و مصرف به خانواده هسته‌ای مصرفی بدل می‌گردد.
کارکرد تعلیم و تربیت
خانواده از گذشته محل تعلیم و تربیت فرزندان بوده است. در خانواده بزرگ پدر سالاری قدیمی آموزش کودکان توسط والدین ، پدر بزرگها و مادر بزرگها معمول بوده است و غالباً این آموزش با فراگیری قرآن و کتابهای مذهبی آغاز می‌گردید. علاوه بر آموزشهای مذهبی ، خانواده از طریق انتقال آداب و رسوم و هنجارهای اجتماعی ، و مذهبی در تربیت کودک نقش عمده‌ای را ایفا می‌کند.
آموزش حرفه و فن
در خانواده‌ای سنتی پدران به منظور تامین آتیه فرزندان خود ، پیشه و صنعتی را که می‌دانستند به فرزندان می‌آموختند و این سنت نه تنها در خانواده‌های پیشه ور یا صنعتگر رواج داشت، بلکه ثروتمندان نیز برای روز مبادا فرزندان خود را به فراگیری حرفه‌ای تشویق می‌کردند تا شاید روزی بکار آید و این حقیقت از ورای داستانها و ادبیات بجا مانده از قرون پیش مشهود است.
علاوه بر کارکردهای فوق ، خانواده پدری پس از جدا شدن فرزندان و تشکیل خانواده‌های جدید، حمایت اقتصادی و اجتماعی خود را از آنها ادامه داده و حتی در غالب موارد والدین پدری و یا مادری تربیت و نگهداری نوه‌های خود را بر عهده دارند. خانواده سنتی حتی در شهرها نیز که کم و بیش بعضی وظایف خود را از دست داده است، هنوز بدلیل وجود عواطف شدید ، اعضاء خود را پس از ترک خانواده در برخورد با مشکلات و مسائل اقتصادی تنها نگذارده و افراد کماکان از حمایتها و کمکهای مختلف برخوردارند.
شبکه خویشاوندی
خویشاوندی مجموعه‌ای است از پیوندها که به دلیل قرابت نسبی و سببی ، یا رضاعی بین عده‌ای از افراد بوجود می‌آید، موجب تعهد و مسئولیت افراد نسبت به یکدیگر گردیده است و شبکه‌ای را بوجود آورده که از قدرت زیادی برخوردار است. ظاهراً قدرت شبکه خویشاوندی ممکن است بدلیل صنعتی شدن جوامع کاهش یابد. ولی نفوذ و اعمال قدرت این شبکه حتی در جوامع شهری پابرجا مانده و این حقیقت در کشورهای صنعتی جهان امروز نیز مصداق دارد. بنا به گفته ویلیام گود نویسنده کتب "انقلاب جهانی و الگوی خانوادگی" و "خانواده و جامعه" هیچ خانواده‌ای را نمی‌توان هسته‌ای تلقی نمود و اگر منظور ما از خانواده هسته‌ای خانواده‌ای باشد که متشکل از زن و شوهر و فرزندان باشد، بنابراین بهتر است بجای اصطلاح هسته‌ای اصطلاح خانواده زن و شوهری را بکار بریم.
مطالعات مختلفی که در ارتباط با کارکرد شبکه‌های خویشاوندی صورت گرفته است موءید این استمرار قدرت چنین شبکه‌هایی است. این مطالعات که در کشورهایی نظیر آمریکا ، انگلستان ، لهستان ، بلژیک صورت گرفته است نشان می‌دهد که درصد قابل توجهی از خانواده‌های هسته‌ای (زن و شوهری مستقل) ، هنوز در اموری نظیر نگهداری بچه‌ها ،کمک در هنگام بیماری ، کمک های مالی ، کمک در امور خانه ، پیدا نمودن شغل ، به شبکه های خویشاوندی متوسل می گردند . مثلاً مطالعه ای که در ارتباط با مهدهای کودک دولتی در لهستان صورت گرفته است، نشان می‌دهد که تنها 11 درصد از مادران شاغل مایل بوده‌اند که فرزندانشان را به مهد کودک بسپارند در حالیکه 30 در صد ترجیح می‌داده‌اند که فرزندان خود را به پدر بزرگ و یا مادر بزرگ بسپارند.
شبکه خویشاوندی در ایران
در ایران بطور کلی از سه نوع خویشاوندی به شرح زیر می‌توان سخن به میان آورد:
خویشاوندی نسبی : نوعی خویشاوندی است که آنرا قرابت خونی نیز گویند. پیوند والدین با فرزندان خود و نیز پیوند بین برادران و خواهران و ... از این نوع محسوب می‌گردد.
خویشاوندی سببی : این نوع خویشاوندی به دلیل ازدواج بوجود می‌آید. کلیه افرادی که از طریق پیوند زناشوئی به یکدیگر وصلت یافته و در شبکه خویشاوندی قرار می‌گیرند در این رده قرار می‌گیرند.
خویشاوندی رضاعی : نوعی خویشاوندی است که به دلیل هم شیر بودن دو نفر ایجاد می‌گردد که البته از لحاظ شرعی تابع شرایطی است و ازدواج بین دختر و پسری که از یک مادر شیر خورده باشند به همین دلیل ممنوع است.
و بالاخره خویشاوندی نسبی از دو نوع خویشاوندی دیگر در ایران از اهمیت بیشتری برخوردارند و بویژه ازدواج‌های درون گروه موجب گسترش شبکه‌های خویشاوندی می‌گردد و قدرت این نوع خویشاوندی و وسعت چنین شبکه‌هایی در روستاها و عشایر ایران به مراتب بیشتر از شهرها بوده و به نظر نمی‌رسد که گسترش صنعت و شهرنشینی موجب کاهش شدید اهمیت و کارکردهای شبکه خویشاوندی بگونه جوامع غربی در قرن حاضر گردد. در نظام تشکیلات ایلی ، "تیره" به عنوان واحد خونی یا خویشاوندی ایل تلقی می‌گردد و به همین دلیل افراد درون تیره‌ها با یکدیگر خویشاوندی نسبی داشته و پیوندهای زناشوئی نیز به صورت درون گروهی است. کوچ نشینانی نیز که در نقاط مختلف به یکجا نشینی گرویده‌اند، ارتباط خویشاوندی و ازدواج درون گروهی خود را کماکان حفظ نموده‌اند.

اهمیت خانواده
نگاه اجمالی
خانواده به عنوان اولین کانونی که فرد در آن قرار می‌گیرد دارای اهمیت شایان توجهی است. اولین تأثیرات محیطی که فرد دریافت می‌کند از محیط خانواده است و حتی تأثیرپذیری فرد از سایر محیطها می‌تواند نشأت گرفته از همین محیط خانواده باشد. خانواده پایه گذار بخش مهمی از سرنوشت انسان است و در تعیین سبک و خط مشی زندگی آینده ، اخلاق ، سلامت و عملکرد فرد در آینده نقش بزرگی بر عهده دارد.
عواملی چون شخصیت والدین ، سلامت روانی و جسمانی آنها ، شیوه‌های تربیتی اعمال شده در داخل خانواده ، شغل و تحصیلات والدین به وضعیت اقتصادی و فرهنگی خانواده ، محل سکونت خانواده ، حجم و جمعیت خانواده ، روابط اجتماعی خانواده و بی‌نهایت متغیر دیگر در خانواده وجود دارند، شخصیت فرزند ، سلامت روانی و جسمانی او ، آینده شغلی ، تحصیلی ، اقتصادی ، سازگاری اجتماعی و فرهنگی ، تشکیل خانواده او و غیره را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
خانواده و اهمیت آن در دوره کودکی
نوزاد در خانواده به دنیا می‌آید و اولین تعاملات خود را با محیط آغاز می‌کند. در این کانون اولیه اولین تأثیر و تأثرات متقابل آغاز می‌شود و کودک کم کم در فرآیند رشد و اجتماعی قرار می‌گیرد. همانطور که روان شناسان معتقدند سالهای اولیه کودکی نقش بسزایی در رشد شخصیت و آینده او دارد. بیشتر طرحواره‌ها و شناختهای کودک از خود ، اطرافیان و محیط در این دوران شکل می‌گیرد. میزان سلامت جسمانی و روانی کودک بسته به ارتباطی است که خانواده با وی دارد و تا چه حد تلاش می‌کند نیازهای او را برآورده سازد.
کودکانی که در این سنین از لحاظ عاطفی و امنیتی در خانواده تأمین نمی‌شوند به انواع مشکلات مبتلا می‌شوند. مشکلات این کودکان اغلب با شیطنتها ، دروغگوییها و حرف نشنیدنهای ساده شروع می‌شود و با توجه به وضع نابسامان خانواده به بزهکاریها و جنایات بزرگسالی منتهی می‌شود. سخت گیری زیاد والدین یا بی‌توجهی آنها ، یا ننر و لوس بار آوردن کودک و برآورده ساختن کلیه نیازهای منطقی و غیر منطقی او ، شخصیت سالمی را به بار نخواهد آورد. سلامت خود خانواده ، تعادل شخصیتی والدین و آشنایی آنها به اصولی که می‌تواند محیط خانواده را سالمتر سازد، بسیار حائز اهمیت است.
اهمیت خانواده در دوران نوجوانی
نیازهای مرحله نوجوانی دوران حساس است. بطوری که در کنار سایر تحولات و تغییراتی که از جنبه‌های جسمانی و روانی در فرد اتفاق می‌افتد، ویژگی مشترک و مهم دیگر آن دوران ، استقلال طلبی نوجوان در خانواده است. نوجوان می‌خواهد به طریقی رشد استقلال خود را به خانواده ثابت کند و بر این اساس شروع به ایجاد فاصله بین خود و خانواده می‌کند و به گروه همسالان نزدیک می‌شود.
در صورتی که خانواده در این دوران به کارکردهای اساسی خود آشنایی نداشته باشد و همچنین با ویژگیهای دوران نوجوانی آشنا نباشد، نخواهد توانست عملکرد تربیتی خود را به نحو احسن ایفا نماید. و چه بسا که اقدامات نادرست از سوی خانواده ، فضای نامناسب موجود در خانواده و غیره ، بیشتر و بیشتر نوجوان را از محیط خانواده دور ساخته و در صورتی که خانواده در گذشته نیز کارکرد تربیتی خود را به شیوه درست اعمال نکرده باشد و فرد از پختگی فکری کاملی برخوردار نباشد با گرایش به زمینه‌های ناسازگارانه مثل عضویت در گروههای افراطی و سایر زمینه‌ها مشکلات فردی و اجتماعی زیادی را به بار خواهد آورد.
سخت گیری زیاد والدین و خانواده در این دوران و همچنین سهل‌ گیری و آزاد گذاری آنها فرزند را موجودی سرکش ، طغیانگر و متزلزل بار خواهند آورد. از این گذشته این دوران ، دوران الگو گیری و همانند سازی و لازم است خانواده الگوهای مناسبی را برای نوجوان خود فراهم سازند. میزان حضور خانواده در اجتماع نیز در این اهمیت بسزایی دارد. هابز معتقد است که بسیاری از نوجوانان پریشان حال و آشفته به خانواده‌هایی تعلق دارند که از زندگی اجتماعی مجزا و بیگانه‌اند. خانواده در عین حال که کوچکترین واحد اجتماعی است، مبنا و پایه هر اجتماع بزرگ است. افراد سالم جامعه ، افراد موفق و افراد فعال اجتماعی از داخل خانواده‌های سالم بیرون آمده‌اند و افراد ناسالم پرورش یافته خانواده‌های ناسالم هستند.

اهمیت خانواده = سلامت خانواده
انحرافات خانواده ، عدم سلامت روانی خانواده ، مشکلات اقتصادی و اجتماعی خانواده از لحاظ تأثیری که روی اعضاء خود دارد جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. افراد پیوند میان خانواده و اجتماع هستند. افراد پرورش یافته در خانواده وارد اجتماع می‌شوند و ویژگیهای سالم یا ناسالم خود را که در خانواده دریافت کرده وارد اجتماع می‌کنند. از این لحاظ سلامت یک جامعه به سلامت خانواده‌های آن وابسته است.
لامارک و لوپله و دیگران ، خانواده را مهمترین کانونی می‌دانند که جامعه از آن تغذیه می‌کنند. به این ترتیب فرد در کنار تأثیری که از اجتماع خود می‌پذیرد با توشه‌ای که از خانواده خود دریافت کرده است محیط پیرامون خود را تحت تأثیر قرار می‌دهد. چنین تأثیراتی علاوه بر مسائل پیرامونی جزئی بلکه بر مسائل کلان اقتصادی - اجتماعی و سیاسی یک جامعه نیز نقش دارند. به این ترتیب به نظر می‌رسد که اصلاح یک جامعه ، پیشرفت و ترقی آن از جنبه‌های مختلف تأثیر اصلاح خانواده ، توجه افراد به اهمیت خانواده و آموزش آنهاست.

روان شناسی تربیتی
روان شناسی تربیتی یکی از مهترین رشته‌هایی است که به بحث و بررسی پیشرفتهای درسی و نارسائی‌های تحصیلی یاد گیرندگان می‌پردازد. به عبارتی روان شناسی تربیتی شاخه‌ای از علم روان شناسی است که هدف آن کمک به دست اندرکاران تربیت در برخورد درست با مسائل آموزشی و تربیتی است.
دید کلی
تربیت معادل اصطلاح انگلیسی education است که گاهی نیز به پرورش ترجمه شده است. در هر حال تربیت عبارت است از جریانی منظم و مستمر که هدف آن کمک به رشد جسمانی ، شناختی ، روانی ، اخلاقی و اجتماعی یا بطور کلی رشد شخصیت افراد در جهت کسب هنجارهای مورد پذیرش جامعه و نیز کمک به شکوفا شدن استعدادهای آنهاست. به این ترتیب واژه تربیت معنی کلی‌تری می‌یابد و از آنجا که نظام تربیتی ، نظامی گسترده است، روان شناسی تربیتی در بدو تاسیس عمده زمینه‌های تربیت را شامل می‌شد، اما با رشد سایر حوزه‌های روان شناسی حیطه عمل آن محدودتر گشته و تنها مسائل تربیتی مربوط به شرایط آموزشگاهی و آموزش را شامل شد.
تاریخچه
از زمانی که « ویلهلم وونت » (Willhelm Wundt) در سال 1879 آزمایشگاه روان شناسی خود را در دانشگاه لایپزیک تاسیس نمود، همه پژوهشهایی که از آن پس در مورد مسائل رشد آدمی ، تفاوت فردی ، هوش ، انگیزش ، یادآوری و فراموشی ، ارزشیابی تحصیلی ، شیوه‌های یادگیری و هر نوع پژوهشی که با آموزش و پرورش ارتباط داشته است، انجام گرفتند، ستون اصلی روان شناسی تربیتی را تشکیل می‌دهند. نخستین کتاب روان شناسی تربیتی که به وسیله « ثرندایک » (Thorndike,E.L) در سال 1913 انتشار یافت، به تحقیق در مورد طبیعت و فطرت آدمی تفاوتهای فردی و قانونهای یادگیری پرداخت و مسائل آموزشی را با روشهای علمی توصیفی و آزمایشی مورد بررسی قرار داد.
نقش و تاثیر در زندگی
امروه رونق اقتصادی ، پویائی فرهنگی ، آسایش عمومی و بطور کلی توانائی صنعتی و خودکفائی هر جامعه‌ای به نظام آموزشی برتر و پیشرفته‌تر آن وابسته است. زمانی که به دستگاههای عظیم آموزشی در کشورهای قدرتمند جهان نظر بیافکنیم، مشاهده می‌کنیم که چه نیروی بزرگی و با چه برنامه‌های سنجیده‌ای برای تربیت و آموزش کودکان و نوجوانان ، کارگران فنی ، مهندسان ، حسابداران ، مدیران ، معلمان و بسیاری متخصصان دیگر دست‌اندرکارند و برای تربیت مدرسان و کارشناسان هر یک از این رشته‌ها سازمانهای گوناگون دیگری با برنامه‌ها ، تکنیکها و روشهای خاص به فعالیت ادامه می‌دهند. موفقیت این سازمان آموزشی ، وابستگی تام به اجرای درست یافته‌ها و دستاوردهای روان شناسی تربیتی دارد.

ساختار
ساختار عمل روان شناسی تربیتی بطور کلی در سه مرحله انجام می‌گیرد: در مرحله نخست که فعالیتهای پیش از آموزش نامیده می‌شود، مواردی چون بررسی اهداف شناختها و ویژگیهای یاد گیرنده را در برمی‌گیرد. در مرحله دوم یا فعالیتهای ضمن آموزش مسائلی چون انگیزش _ فرایند یادگیری ، ویژگیهای معلمان و تدریس موثر مورد بحث قرار می‌گیرد و آخرین مرحله یا فعالیتهای پس از آموزش ، به موضوع ارزشیابی از عملکرد اختصاص دارد.
شیوه عمل
در هر یک از ساختارهای فوق ، روان شناسی تربیتی با استفاده از شیوه‌های پژوهش علمی به شناسایی مسائل تربیتی می‌پردازد. شیوه عمل آن هر چند کاملا از دسته پژوهشهای آزمایشی در علوم تجربی نیست، اما به روشهای علمی و دقیق اهمیت فراوان داده می‌شود.
ارتباط با سایر علوم
روان شناسی تربیتی دانشی است که به دین ، فلسفه و پژوهشهای آزمایشگاهی وابسته است. به ویژه با روان شناسی علمی پیوندی استوار دارد. در این حوزه با روان شناسی رشد ، روان شناسی شخصیت ، روان شناسی کودک ، اندازه گیری و ارزشیابی و روان شناسی یادگیری مرتبط است.
کاربردها
روان شناسی تربیتی نقش کارسازی در شناخت شاگردان ، تربیت معلمان و طرح و اجرای برنامه‌های آموزشی و پرورشی به عهده دارد. تدوین و طرح ریزی محتوای درسی سالهای مختلف تحصیلی بر پایه اصول و کشفیات روان شناسی تربیتی ، آشناسازی معلمان با شیوه‌های تدریس نوین که حاصل پژوهشهای روان شناسی تربیتی است و کاربست دیگر یافته‌های تربیتی در شرایط آموزشگاهی به بهبود عملکرد یاد گیرندگان و در نتیجه رسیدن به اهداف جزئی و کلی تربیتی در سطح فردی و جامعه خواهد شد.
با شناخت تاثیر مهم یافته‌های این شاخه از علم در پیشرفت فرد و جامعه توجه بیشتری بر این علم مبذول می‌شود. استفاده از یافته‌های این علم سرعت بیشتری را در رشد علمی ، تکنولوژیک اقتصادی و ... جامعه خواهد داشت.

روانشناسی کودک
نگاه اجمالی
بدون شک یکی از مهمترین و موثرترین دوران زندگی آدمی دوران کودکی است. دورانی که در آن شخصیت (Personality) فرد پایه‌ریزی شده و شکل می‌گیرد. امروزه این حقیقت انکارناپذیر به اثبات رسیده است که کودکان در سنین پایین (طفولیت) فقط به توجه و مراقبت جسمانی نیاز ندارند، بلکه این توجه باید همه ابعاد وجودی آنها شامل رشد اجتماعی ، عاطفی ، شخصیتی و هوشی را دربر گیرد. این ابعاد عوامل تعیین کننده و اساسی یک انسان هستند که از دوران کودکی پایه‌گذاری و شکل می‌گیرند.
اهمیت روان شناسی کودک
روان شناسی کودک اهمیت خود را از کودک می‌گیرد، چرا که دوران کودکی انسان اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. شاید نگاهی به دوران کودکی انسان و توانائیهای نوزاد انسان در مقایسه با سایر موجودات اهمیت این دوران را آشکارتر ‌سازد. نوزاد انسان در میان سایر موجودات عالم طولانی‌ترین زمان را نیاز دارد که قابلیت‌ها و توانائیهای خود را پرورش و آشکار سازد. در واقع انسان حدود 18 سال اول زندگی خود را در حال رشد و تکامل در ابعاد مختلف است و این زمان طولانی و با‌ اهمیتی در زندگی انسان است.
از طرف دیگر ، نوزاد انسان با کمترین توانایی‌ها و امکانات (نظیر بازتابها) به دنیا می‌آید و به مراقبت زیاد و شدیدی نسبت به سایر موجودات نیاز دارد (برای مثال در نظر بگیرید که چگونه گوساله گاو پس از به دنیا آمدن روی پای خود می‌ایستد، ولی نوزاد انسان حتی نمی‌تواند سر خود را راست نگه دارد). ابن مراقبت توسط پدر و مادر در وهله اول و توسط اطرافیان و جامعه در وهله دوم اعمال می‌شود، ولی این مراقبت بدون آگاهی ، دانش و آموزش شیوه‌های فرزند‌پروری صحیح امکان ندارد و اهمیت روان شناسی کودک نیز از این دو موضوع (زمان طولانی رشد کودکی و شیوه‌های صحیح فرزند‌پروری) ناشی می‌شود.
اهداف روان شناسی کودک
روان شناسی کودک به عنوان یکی از زیر‌مجموعه‌های «روان شناسی رشد» با هدف نگاه دقیق و علمی به کودک و نیازهای او و یافتن شیوه‌های صحیح پرورشی و آموزشی کودک از اولین سالهای تاسیس روان شناسی علمی مورد توجه بوده است. (البته موضوع کودک و مسائل مربوط به او همیشه مورد توجه بوده است). در طول این سالها روان شناسان زیادی نظیر ژان پیاژه (Jean Piaget) ، استانلی هال (Stanley Hall) به مطالعه و تحقیق در مورد جنبه‌های مختلف رشد کودک پرداخته‌اند.

موضوعات مورد مطالعه در روان شناسی کودک
مطالعه در مورد جنبه‌های مختلف رشد کودک
رشد یک فرایند چند بعدی است. این رشد شامل رشد جسمی ، رشد زبانی ، رشد عاطفی ، رشد شناختی (Cognitive Development) ، رشد اجتماعی ، رشد اخلاقی و رشد شخصیتی است و توجه به مطالعه در مورد تمام این جنبه‌ها یکی از اهداف روان شناسی رشد است. اهمیت این توجه به تمام ابعاد رشدی باعث آگاهی و شناختی متعادل و چند‌بعدی در مورد کودک می‌شود و والدین و سایر افراد مرتبط با کودک را در درک و رفتار صحیح با کودک یاری می‌نماید.

مطالعه در مورد نیازهای کودک در سنین مختلف
کودکان دارای نیازهای (Needs) متعددی هستند و در سنین مختلف یکی یا چند مورد از این نیازها در مقایسه با سایر نیاز در اولویت می‌باشد. برای مثال ، در مرحله نوزادی (صفر تا دو سالگی) نیازهای جسمانی در اولویت قرار دارد. در حالیکه در دوران نوجوانی (سنین بعد از 12 سالگی) نیاز به استقلال فردی در اولویت می‌باشد.
مطالعه در مورد شیوه‌های صحیح فرزند‌پروری
شیوه‌های صحیح فرزند‌پروری ، نحوه تعامل و روابط مناسب با فرزندان از مهمترین موضوعات برای روان شناسان کودک می‌باشد. بیشتر پدر و مادرها فرزند‌پروری را کاری ساده تلقی می‌کنند و بر این باور هستند که هر کسی می‌تواند از عهده این امر برآید. (البته این دیدگاه بیشتر در والدین بدون فرزند دیده می‌شود) اما فرزند‌پروری نیاز به آگاهی و آشنایی با نحوه عملکرد و اصول آن دارد و تحقیقات حوزه روان شناسی کودک اصول و روشهای متعددی را متناسب با سنین مختلف یافته است.
مطالعه در مورد مقابله با برخی مشکلات رفتاری _ روانی دوران کودکی
کودکان نیز همچون بزرگسالان دچار آشفتگی‌های روانی _ رفتاری می‌شوند و این مسئله باعث تحقیقات و مطالعات دامنه‌داری در زمینه انواع این آشفتگی‌ها و تفاوت آنها با آشفتگیهای رفتاری _ روانی بزرگسالان و همچنین شیوه‌های درمانی این آشفتگیها شده است. برخی ار این مشکلات و آشفتگیهای رفتاری _ روانی کودکان عبارتند از: اتیسم (Otism) ، اختلالات یادگیری ، اختلالات توجه ، اختلالات دفعی ، ناخن جویدن و ... .

انواع مشکلات تربیتی کودکان
لکنت زبان
افراد مبتلا به لکنت زبان اغلب در بیان حروف و کلمات دارای مشکل هستند. این مشکل ممکن است به صورت تکرار یک حرف یا فشار و سفتی در بیان یک کلمه باشد. علل آن به عواملی چون عوامل عضوی مثل ضایعات در دستگاه گویایی یا ضایعات مغزی مربوط باشد، یا عوامل روانی مثل ترس شدید ، ناراحتیهای روانی ، کشمکش خانوادگی ، خجالت و کمرویی ، فقر فرهنگی ، شیوه‌های نادرست تربیتی مثل تبعیض ، بچه‌گانه صحبت کردن والدین ، سرزنش و تحقیر از طرف والدین و ... .
درمان لکنت اگر به موقع انجام گیرد امید بخش خواهد بود و درمان آن تدریجی است و ابتدا باید وضعیت زندگی و نوع لکنت شناخته شود. کودک مبتلا هیچ وقت مورد ترحم اطرافیان قرار نگیرد و لکنت زبانش به او بازگو نشود و طوری با او رفتار شود که گویی هیچ مشکلی ندارد. برای صحبت آهسته و شمرده مورد تشویق قرار گیرد. کلمات را به آرامی بگوید و با صدای بلند سرود بخواند. رعایت رژیم غذایی و امتناع از خوردن غذاهای تند و محرک توصیه می‌شود. و حتما از یک متخصص در زمینه مشاوره و گفتار درمانی کمک گرفته شود.
گوشه گیری
کودک گوشه ‌گیر چون نمی‌تواند ارتباط مناسبی با محیط خود برقرار کند به عالم درون پناه می‌برد و به خیال بافی می‌پردازد. خجالت و سکوت ، فرار از فعالیتهای اجتماعی ، محدود بودن و گاه فقدان روابط دوستی نزدیک ، بی‌حوصلگی ، کمک نخواستن از دیگران ، سازش با وضع موجود و اعتراض نکردن ، تسلیم شدن در برابر خواستهای دیگران ، تقصیر گناهان را به گردن گرفتن ، اجتناب از رقابت ، بی‌علاقگی به کلاس ، بی‌اعتمادی نسبت به تواناییهای خود و ... ، از علائم کودکان گوشه‌ گیر است.
پذیرفته شدن در خانه و مدرسه ، تکبر و غرور ، احساس حقارت شدید ، نداشتن الگوی اجتماعی مناسب و شیوه های تربیتی نامناسب مثل حمایت افراطی از کودک ، طرد کودک ، انتقادهای والدین از کودک ، بیماریهای طولانی کودک ، اختلال در عملکرد غدد فوق کلیوی و ... ، از عمل گوشه‌ گیری است. برای درمان با شناسایی علل تلاش شود کودک برای برقراری ارتباط مورد تشوریق قرار گیرد. در فعالیتهای اجتماعی مختلف شرکت داده شود و فعالیتهایش مورد تشویق قرار بگیرد. از یک مشاور کودک کمک گرفته شود.
ترس
علائم ترس در کودکان متفاوت است و به صورتهای مختلف از جمله فرار ، چنگ زدن ، کمک خواستن ، جیغ زدن ، خشک شدن دهان ، لرزش اندام ، پریدن رنگ ، تنگی نفس ، عرق کردن ، احساس خستگی شدید ، از دست دادن کنترل ادرار ، تضعیف قدرت اندیشه و تصمیم گیری ، لکنت زبان ، نگاههای غیر طبیعی ، گوشه گیری و انزوا طلبی ، اختلالات خواب ، اختلال گوارش ، ناخن جویدن ، شب ادراری ، خشم و عصبانیت مشاهده می‌شود.
پیشگیری از ترس مهمتر از درمان آن است، بنابراین تا حد امکان با حذف علل از بروز ترس جلوگیری شود. علل ترس مثل ترساندن کودک ، داستانها و فیلمهای وحشتناک و ... می‌باشد. از طریق استدلال و عمل به کودک نشان داده شود که ترس او بی‌مورد و بیجاست، به کودک جرات و مهرت مبارزه با ترس آموخته شود. اعتماد به نفس کودک افزایش داده شده و در صورت لزوم از یک مشاور کمک گرفته شود.
ناخن جویدن
ناخن جویدن که یکی از اختلالات عادتی است، در بین کودکان و نوجوانان شایع است و با افزایش سن معمولا از شدت آن کاسته می‌شود. هنگام نگرانی و ناراحتی تشدید می‌شود و با علایم دیگری مثل شب ادراری و پر خوری ، شکست تحصیلی ، بی حوصلگی ، احساس ناآرامی و ناامنی ، انقباض غیر ارادی آرواره‌ها ، تیک ، اختلالات خواب ، نگرانی ، ترس ، شک و تردید ، تحرک زیاد ، دندان قروچه کردن ، زود رنجی ، تمارض ، خرابی دندانهای جلو و ... همراه می‌شود.
علل آن را احساس ناخشنودی ، کشمکشهای خانوادگی ، عادت و تقویت عادت ، تربیت نادرست ، یادگیری و تقلید از اطرافیان ، کمبود محبت ، تامین ویتامین و ... را معرفی کرده‌اند. برای درمان لازم است انگیزه‌ها و علل شناسایی گردد. هیچگاه نباید برای درمان از زور و کتک و فشار استفاده شود. روشهایی نظیر تلخ کردن و بستن ناخن ، فایده عمل و پایداری نخواهد داشت.
شب ادراری
عبارت است از تخلیه مکرر و بی‌اختیاری ادارای بعد از سه سالگی که هنگام شب یا روز یا در هر دو موقع اتفاق می‌افتد. گاه علل عضوی مانند عدم تکامل دستگاه عصبی ، بیماری دیابت ، بیماری کلیه ، کمبود کلسیم و ... علت آن است و گاه علل روانی مثل استرس ، تضاد و کشمکش خانوادگی ، بدرفتاری والدین با کودک ، جدایی از مادر ، خستگی کودک و ... باشد. گاه علل فیزیکی مانند دور بودن توالت از محل خواب ، سرگرمی و علاقه فراوان کودک به بازی ، تاریکی ، سرما می‌تواند علت شب ادراری باشد. مهمترین مرحله درمان ، رفع علل بروز شب ادراری است. در کنار آن روشهایی نظیر استفاده از بازتابهای شرطی ، بیدار کردن ، تجویز دارو و آموزش افزایش حجم مثانه استفاده می‌شود.
حسادت
علل حسادت ریشه در روشهای تربیتی نادرست در خانواده مثل تقویت برتری طلبی در کودک ، احساس حقارت ، مقایسه کودک با دیگر کودکان ، ناکامیهای دوران کودکی ، تولد نوزاد در خانواده و ... باشد. طلاق و ازدواج مجدد والدین ، نقایص عضوی نیز می‌تواند از علل حسادت شمرده شود. آگاه کردن کودک از اینکه مورد توجه و محبت والدین قرار دارد، رعایت عدالت و انصاف در روابط ، محبت به کودک ، ایجاد زمینه اعتماد و توجه ، سپردن کودک کوچکتر به کودک حسود برای نگهداری ، جرات دادن ، جایگزین کردن احساسات خشم کودک به چیزی مثل عروسک به جای خواهر کوچکتر ، حل مشکلات خانوادگی ، استفاده از نقاشی و بازی درمانی و دیگر روشهای تخصصی برای درمان حسادت مفید خواهند بود.
پرخاشگری
یادگیری پرخاش به عنوان وسیله‌ای برای نشان دادن اعتراض و ناراحتی ، رسیدن به خواسته‌های فرد با انجام پرخاشگری ، تنبیه‌های شدید ، تشویقهای بیجا ، حسادت ، دخالت بیش از حد و بی‌مورد بزرگتران در کارهای کودکان ، فقر ، فیلمها و داستانهای خشن و علل جسمی مثل کم خونی و ... از عوامل موثر در بروز پرخاشگری کودکان هستند. جهت درمان بایستی الگوهای مناسب در اختیار کودک قرار گیرد تا یاد بگیرد چگونه ناراحتی خود را بطوری مناسب نشان دهد، آرامش کودک مورد تشویق قرار گیرد، مقابله به مثل صورت نگیرد و رفتاری خالی از درک و همدردی نشان داده شود. مشکلات جسمی مورد توجه قرار گیرد و بطور کلی عواملی که می‌تواند علت پرخاشگری باشد شناسایی و مرتفع گردد و در صورت لزوم از متخصص کمک گرفته شود.
دروغگویی
علل دروغگویی می‌تواند تقلید و یادگیری از خانواده ، دوستان و ... باشد، یا نیاز به تعلق و همبستگی و مورد توجه واقع شدن ، احساس کمبود ، ترس و تهدید شدن ، انتظار و توقع بیش از حد از کودک و ... باشد. در درمان دروغگویی همکاری خانواده و اعضاء و اولیاء مدرسه ضروری است. تغییر شیوه‌های تربیتی ، آگاهی دادن به کودک برای پذیرش کمبودها ، توجه دادن کودک به ارزشمندیها و تواناییهای دیگر خود و خانواده و عدم مقایسه خود با دیگران ، از میان برداشتن علل ترس در کودک ، اجازه برای بیان احساسات و تعدیل انتظارات از کودک شیوه‌هایی مفید خواهند بود.
دزدی
علل دزدی می‌تواند علتهای مادی باشد، مثل فقر ، تغذیه ناکافی ، بی‌توجهی والدین به نیازهای کودک ، عدم استفاده یا استفاده نامناسب از فرآیند پول توجیبی یا علل روانی مثل بی‌همسری والدین ، یادگیری ، جبران احساس حسادت ، تنبیه و خشونت والدین و بطور کلی شیوه‌های تربیتی نامناسب ، میل به خودنمایی و ... . برای درمان همچون سایر مشکلات ، باید علل اساسی شناسایی و مرتفع گردند.
اختلالات خواب
دانش خواب و رویا
پستانداران مى خوابند، پرندگان مى خوابند، حتى ماهى ها، خزندگان و حشرات نیز مى خوابند. خواب براى جانداران ضرورى تر از غذا است و انسان در حدود یک سوم از عمرش را در خواب مى گذراند. چرا نیاز داریم که مدتى چنین طولانى را در بى خبرى سپرى کنیم؟ و اگر نخوابیم چه اتفاقى خواهد افتاد؟ در این جا سرى مى زنیم به دنیاى عجیب خواب عمیق، خواب سطحى، رویا و تمام جنبه هاى دیگر یک خواب شبانه خوب (یا بد)
نکته این است که خواب فعالیتى نیست که به انتخاب و سلیقه ما باشد طبیعت خواب را بر ما تحمیل مى کند و حتى اگر پلک هم نداشتیم باز هم به خواب مى رفتیم. بیشتر ما اگر حتى یک شب هم بى خوابى بکشیم دچار تمام دشوارى هایى خواهیم شد که نزدیک بود لیندبرگ را از پاى درآورند. بدون خواب خلق ما تنگ و افسرده مى شود، روابط اجتماعى مان آسیب مى بیند، سلامتى مان دچار اختلال مى شود و خلاصه انجام هر عملى با دشوارى همراه خواهد بود. خواب براى زنده ماندن مان مهم تر از غذاست. با این حال خواب حداکثر یک سوم زندگى ما را به خود اختصاص مى دهد. بیشتر ما هنگام مردن بیشتر از ۲۵ سال از زندگى مان را در سرزمین خواب و رویا به سر برده ایم
چرا لازم است که این همه مدت را در حالت بى خبرى به سر بریم؟ روشن است که بدون نفس کشیدن، تولیدمثل کردن یا غذا خوردن، فواید خواب چندان آشکار نخواهد بود.
چرا مى خوابیم؟
خواب رفتارى است که سابقه آن را مى توان در نردبان تکامل به خیلى دورها رساند. در تمام حیوانات خواب شامل قطع فعالیت فیزیکى و نقصان هوشیارى حسى طى دوره هاى منظم در طول دوره هاى ۲۴ ساعته است. حیوانات دیگر _ حتى مگس میوه- را هم مى توان با محرک هایى چون کافئین بیدار نگه داشت و آنها نیز همچون انسان ها وقتى که نوزاد هستند بیشتر مى خوابند. لذا خواب یکى از پایه هاى بقاى حیوانات به شمار مى رود و میلیون ها سال تکامل و تحول نقش آن را حتى مهم تر و برجسته تر از سابق ساخته است ولى تا سال ۱۹۵۲ دانشمندان بر این گمان بودند که خواب حالتى منفعل است که فعالیت مغز در طول آن متوقف مى شود .
اما در آن سال کشف خارق العاده اى صورت گرفت. ناتائیل کلایتمن یکى از پیشگامان پژوهش در خواب و شاگردش یوجین آسرینسکى از دانشگاه شیکاگو متوجه این نکته شدند که خواب داراى دوره هایى با حرکت سریع چشم ما _ اصطلاحاً خواب همراه با حرکات سریع چشم (خواب رم REM) _ است که با فعالیتى دیوانه وار در مغز درست مانند بیدارى همراه است.تا زمانى که دلیل خواب رم کشف نشده بود، همه آن را حداکثر فعالیت مغز براى ضبط و ثبت وقایع تلقى مى کردند. نخستین دوره خواب رم تا یک ساعت پس از به خواب رفتن ما روى نمى دهد.
خواب در یک دوره ۹۰ دقیقه اى از چهار مرحله خواب غیررم (NREM) و یک دوره خواب رم عبور مى کند که در مجموع حلقه اى را تشکیل مى دهند که در طول شب بار ها تکرار مى شود. این کشف هم شده که بیشتر رویا ها در طول خواب رم اتفاق مى افتند و دو نوع خواب به همان اندازه با یکدیگر متفاوت اند که خواب و بیدارى با یکدیگر تفاوت دارند.
جالب این است که با وجود آن که تمام پستانداران، پرندگان و خزندگانى که از نظر تکاملى جدید ترند داراى هر دو نوع خواب هستند، خزندگان ابتدایى تنها خواب غیررم دارند. این بدان معنا است که خواب رم تحولى جدیدتر و احتمالاً همزمان با ظاهر شدن پستانداران یعنى ۲۵۰ میلیون سال قبل است.
. جروم سیگل پروفسور روانپزشکى و عضو «انستیتو پژوهش در مغز» در دانشگاه کالیفرنیا اعتقاد دارد که خواب غیررم فرصتى را براى بازسازى سلول هاى آسیب دیده به دنبال یک روز فعالیت سوخت و ساز بدن فراهم مى آورد:
اما پروفسور جیم هورن از دانشگاه نوبلرو که ویراستار یکى از دو نشریه بین المللى است که به موضوع خواب اختصاص دارند، با این مسئله موافق نیست: «شواهد اندکى وجود دارد حاکى از این که سلول هاى بدن صرف نظر از مغز اقدام به ترمیم خویش در طول دوره خواب کنند. تمام شواهد نشان مى دهند که سلول ها در طول بیدارى به همان خوبى دوره خواب آسیب ها را ترمیم مى کنند.» هورن خاطرنشان مى کند که مغز هیچ گاه در طول بیدارى درهایش را نمى بندد حتى زمانى که در تاریکى در بستر دراز کشیده ایم مغز مثل کامپیوترى که در حالت انتظار (Standby) هست در آمادگى کامل به سر مى برد. تصاویر نقشه بردارى از مغز نشان داده اند که مغز به ویژه ناحیه پیشانى قشر مغز تنها در طول دوره خواب غیررم تا حدى در استراحت به سر مى برد. هورن چنین استدلال مى کند که بدین ترتیب مى توانیم نتیجه بگیریم که خواب غیررم فرصتى است براى بافت هاى مغز که خستگى و فرسودگى طول روز را جبران کند.
درک خواب رم
هدف از خواب غیررم (NREM) به احتمال زیاد استراحت و بازیابى مغز است خب پس از خواب رم و رویا چه؟ دکتر کلودیو استامپى رئیس «مرکز پژوهش هاى خواب و هوشیارى» در «انستیتو پژوهش زمان- زیستى» در بوستون مى گوید: «به نظر مى رس

دانلود مقاله ماسه

اختصاصی از اس فایل دانلود مقاله ماسه دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

موقعیت تکتونیکی ماسه سنگ
در سالهای اخیر تلاش بسیار زیادی شده است تا ترکیب آواری‌های یک ماسه سنگ را با وضعیت تکتونیکی منطقه منشا آن مرتبط سازند. چگونگی تشکیل ذرات آواری ، هم در ماسه‌های ، هم در ماسه‌های قدیم و هم در ماسه‌های عهد حاضر ، در این مطالعات مورد استفاده قرار گرفته است. چهار ناحیه منشا اصلی ماسه سنگها تشخیص داده شده است که عبارتند از کریتون‌های پایدار ، بالا آمدگی پی سنگ ، قوسهای ماگماتیکی ، کوهزایی‌هایی که در طی چندین چرخه ایجاد شده است. کراتون‌های پایدارپی سنگ تشکیل بلوک‌های قاره‌ای را می‌دهند و از نظر تکتونیکی مناطق سخت شده‌ای از کمربند‌های کوهزایی قدیم در هم ریخته‌ای می‌باشد که تا عمق زیادی فرسایش یافته‌اند.
قوسهای ماگماتیکی شامل جزایر قوسی و قاره‌ای همراه با فرورانش می‌باشد که نواحی آتشفشانی ، سنگهای آذرین درونی و رسوبات دگرگون شده را شامل می‌شود. کوهزایی‌های چند چرخه‌ای شامل سنگ‌های تغییر شکل یافته و بالا آمده زیر پوسته است که رشته کوهها را تشکیل می‌دهد و بیشتر از رسوبات تشسکیل شده‌اند، ولیکن دارای رسوبات دگرگون شده و آتشفشانی نیز هستند. بطور کلی ذرات آواری حاصل از سنگ‌های منشا متفاوت ، ترکیبات خاصی را دارا هستند و این ذرات در حوضه‌های رسوبی که از نظر موقعیت تکتونیک صفحه‌ای تعداد محدودی هستند، رسوب کرده‌اند.

کراتون‌های پایدار
بطور کلی در کراتونهای پایدار با ارتفاع کم ، ماسه‌های کوارتزی از پی سنگ گنایسی - گرانیتی و از چرخه مجدد لایه‌های قبلی تولید می‌شود. این ذرات در روی کراتونها رسوب کرده یا اینکه به حاشیه‌های قاره‌ای غیر فعال حمل می‌شوند.
پی‌سنگ‌های بالا آمده
پی‌سنگ بالا آمده ، مناطق مرتفعی هستند که در طول دلفیت‌ها و مناطق گسلی امتداد - لقر قرار دارند که عمدتا ماسه‌های کوارتزی - فلدسپاتی با مقدار کمی خرده سنگ در حوضه‌های کششی و جدا شده رسوب کرده‌اند.
قوسهای ماگماتیکی
قوس‌های ماگماتیکی ماسه‌های با مقدار زیادی خرده سنگ ولکانیکی را تولید می‌کنند و همانطوری که به طرف پایین ، ریشه‌های پلوتونیکی بیشتری را قطع می‌کند، خرده‌های کوارتزی - فلدسباتی تولید می‌شود. بنابراین ممکن است یک روند ولکانیکی - پلوتونیکی حاصل گردد. ماسه‌ها در حوضه‌های جلوی قوسی و بین قوسی رسوب می‌کنند. دانه‌های ولکانیکی معمولا دارای ترکیب آنرزیتی بوده و غالبا میکرو زیتی هستند. بعد از دیاژنز ، ممکن است ماسه سنگهای گری وکی تولید شود.
ماسه سنگهای کوهزایی
ذرات آواری که از سیکل‌های مجدد کمربند‌های کوهزایی سرچشمه گرفته‌اند، دارای ترکیب بسیار متغییری هستند که منعکس کننده انواع مختلف کوهزایی است. رسوبات حاصل از سیکل‌های مجدد کوهزایی ، ممکن است حوضه‌های مجاور جلوی خشکی و حوضه‌های اقیانوسی باقیمانده را پر کنند یا بوسیله سیستم‌های رودخانه اصلی به حوضه‌های دورتری در موقعیت‌های تکتونیکی غیر وابسته حمل شود.
‌اکثریت دانه‌ها در بسیاری از ماسه سنگهای حاصل از سیکل مجدد کوهزایی با دانه‌های سنگی و آنهایی که از رشته کوههای حاصل از برخورد قاره‌ها سرچشمه گرفته‌اند. اکثریت دانه‌ها باکوارتز بعلاوه خرده سنگهای رسوبی است و همانطوری که سطوح عمیق‌تر کوهزایی بالا می‌آید، معادن دگرگون شده خرده سنگهای رسوبی فراوان می‌گردد. بنابراین ، این ماسه‌ها بیشتر از دانه‌های کوارتزی - سنگی با مقدار کمی فلدسپات و دانه‌ها ولکانیکی تشکیل شده‌اند.
رخساره‌های سنگی ماسه سنگ
مطالعه رخساره‌های سنگی ماسه سنگ در یک حوضه را می‌توان برای تشریح تاریخ زمین شناسی ناحیه منشا بکار برد. در جایی که بالا آمدگی در ناحیه منشا ، قسمتهای عمیق‌تر را در معرض فرسایش قرار می‌دهد، ترکیب ذرات آواری به تدریج تغییر می‌کند. یکی از مطالعات کاملا مستند ، برسی رخساره‌های سنگی ماسه سنگهای کرتاسه است، که حوضه‌های جلوی قوسی در دره بزرگ کالیفرنیا را پر کرده‌ و از بالا آمدگی قوسهای ماگماتیکی سیرانوارا سرچشمه گرفته است. ماسه سنگها بیشتر کوارتزی - فلدسپاتی هستند و به طرف بالا مقدار کمی خرده سنگ دارند و همانطوری که سنگهای آتشفشانی در قوسها نسبت به پلاژیوکلاز در این سنگها افزایش می‌یابد.
دلتاها محیط‌های پیچیده‌ای هستند که خصوصیات آنها توسط نوع سیستم رودخانه تامین کننده رسوب ، فرایندهای ساحلی و آب و هوا تعیین می‌گردند. دلتاها می‌توانند به چندین قسمت تقسیم گردند. دشت دلتایی یا بالای دلتا ، به ناحیه‌ای که در پشت خط ساحلی قرار دارد، اطلاق می‌شود و بخش بالاتر دشت دلتا که تحت نفوذ فرایندهای رودخانه‌ای قرار دارد از بخش پایین‌تر دلتا که تا حدودی تحت تاثیر فرایندهای دریایی و عمدتا طغیانهای جزر و مدی است قابل تشخیص می‌باشد. ماسه‌ها و ماسه سنگهای کانال‌های دلتایی و سدهای دهانه‌ای بطور تیپیک دارای جورشدگی متوسط تا خوب با دانه بندی گرد شده هستند.
این رسوبات دارای تخلخل و نفوذپذیری اولیه بالایی می‌باشند. گل‌های بخش انتهایی دلتا و گل‌های دشت دلتایی و زغال‌ها می‌توانند سدهای نفوذناپذیری را تشکیل دهند. بطور کلی ماسه سنگهای دلتایی از سنگهای قسمت زیر پوسته سرچشمه گرفته اند. بنابر این بسیاری از آنها کوارتزی و لیت آرنیتی هستند. انواع زیادی دلتا شناخته شده است و از نظر شکل هندسی توده‌های ماسه‌ای با یکدیگر اختلاف زیادی دارند. دلتاهای عصر حاضر را می‌توان با استناد به قدرت رودخانه ، امواج جزر و مد به سه رده تقسیم نمود.
دلتاهای تحت نفوذ رودخانه
دلتاهای عصر حاضر و قدیم می‌سی‌سی‌پی مثال بارزی از یک دلتای تحت نفوذ رودخانه است. دو نوع اصلی از این دلتاها عبارتند از:
دلتاهای کشیده
دلتاهای کشیده تعداد کمی رودخانه شاخه شاخه دارند یک کانال اصلی رسوب را به بخش جلویی دلتا ، که سپس به چندین کانال کوچکتر تقسیم می‌شود، حمل می‌کند. رسوبات خلیج به خوبی در مجاورت کانال اصلی گسترش دارند و غالبا شکستگی به داخل خلیج ایجاد می‌شودر تا دلتاهای کوچک پر کننده خلیج را تشکیل دهد که از یک واحد نازک دانه‌ها به طرف بالا درشت شونده درست شده است.
بیشتر رسوبات در سدهای دهانه‌ای و سدهای دورتر رسوب می‌کنند و در نتیجه پیشروی به طرف دریا یک توده ماسه‌ای کشیده تشکیل می‌شود. اینها چندین کیلومتر یا بیشتر طول داشته و نسبتا ضخیم می‌باشند. کانال با رسوبات پر کننده درشت و به طرف بالا ریز شونده این رسوبات را قطع می‌کند. دلتاهای کشیده تمایل دارند در جایی که دبی رودخانه در طی سال ثابت بوده و یا رسوب معلق زیاد است تشکیل شوند. همچنین تمایل دارند در جایی که دلتا به داخل آبهای نسبتا عمیق در حال پیشروی است تشکیل شوند.

دلتاهای پهن
دلتاهای پهن دارای تعدادی رودخانه شاخه شاخه است که برخی از آنها در گذشته غیر فعال بوده‌اند. خلیج‌های بین رود خانه شاخه شاخه در این دلتاها وجود نداشته یا کوچک است و باتلاقها و مرداب‌های زیاد و نیز تعدادی دریاچه در بین کانالها وجود دارد. ماسه در دهانه رودخانه‌های شاخه شاخه کوچک ، ولیکن متعدد در اطراف بخش جلویی دلتا رسوب می‌کند، تا یک ورقه ماسه‌ای نازک ، ممتد را تشکیل ‌دهند که به طرف دورتر از ساحل به سدهای دورتر سلیتی و بخش گلی انتهایی دلتا تبدیل می‌شود.
پیشروی دلتایی پهن نسبتا آهسته است. پس از یک دوره رشد دلتای پهن رودخانه اصلی این پهنه دلتایی را ترک کرده و یک دلتای جدیدی در نزدیکی آن تشکیل می‌گردد. در دلتاهای تحت نفوذ رودخانه ، جهت جریان قدیم عمدتا به طرف دورتر از ساحل و به بهترین نحو با اندازه‌گیری طبقه بندی مورب مسطح و تراف در ماسه‌های کانالی و سدهای دهانه‌ای دلتا بدست آید.
دلتاهای تحت نفوذ امواج
عمل امواج قوی در بخش جلویی دلتا ماسه‌های سد دهانه‌ای را دوباره به حرکت در آورده تا سدهای ساحلی و رشته‌های ساحلی را بوجود آورند. یک توده ماسه‌ای به موازات بخش جلویی دلتا تشکیل می‌گردد. هر چند به توسط رسوبات رودخانه شاخه ‌شاخه قطع می‌شود.

همچنان یک توالی با افزایش اندازه دانه‌ها به طرف بالا از طریق پیشروی دلتاهای تحت نفوذ امواج تشکیل می‌شود و لیکن ماسه‌های قسمت بالاتر توالی بایستی طبقه بندی‌های مورب با زاویه کم و طبقه بندی مسطح را ، که از تپه‌های در منطقه حاشیه ساحلی تشکیل شده‌اند را نشان دهند. جهت جریانهای قدیمی بایستی بایمرال باشد و حتی اگر ماسه به مقدار زیادی به موازات ساحل جابجا شود، جهت جریان پلی مرال و پراکنده خواهد بود.

دلتاهای تحت نفوذ جزر و مد
این دلتا‌ها در جایی که دامنه جزر و مد زیاد بوده و جریانهای رفت و برگشتی جزر و مدی مکانیسم اصلی پراکندگی رسوب در بخش جلویی دلتا باشد یافت می‌شود. رشته‌های خطی و انگشتی به موازات جهت جریانهای قدیم جزر و مدی تشکیل می‌شوند، که ممکن است عمود یا موازی با بخش جلویی دلتا باشند. دشت دلتایی پایین‌تر دارای پهنه‌های جزر و مدی گسترده‌ای هستند که در آنجا گل رسوب می‌کند.

توالی تشکیل شده توسط جزر و مد بایستی یک توده ضخیم با افزایش دانه‌ها به طرف بالا باشد که توسط کانالهای اصلی پر شده در ماسه همراه با طبقه‌بندی جزر و مدی قطع شده‌اند و توسط رخساره‌های دشت دلتایی که ممکن است شامل رخساره‌های پهنه گلی جزر و مد باشد، پوشیده شوند.
دلتاهای قدیمی
توالی دلتاهای قدیمی در ادوار گذشته زمین شناسی به صورت پراکنده است، با وجود این بیشتر آنهایی که توصیف شده‌اند از سیستم‌های دلتایی تحت نفوذ رودخانه بوده‌اند. این رسوبات به توسط توالی‌های اصلی به طرف بالا درشت شونده ، که رسوبات دریایی به طرف بالا بطور فزاینده‌ای به گل سنگها و ماسه سنگهای غیر دریایی تبدیل می‌شود، مشخص می‌گردند.
گل سنگها و ماسه سنگها توسط یک یا چندین کانال قطع شده و ماسه‌های پرکننده آنها توسط لایه‌های زیر زغالی و زغالی پوشیده می‌شوند. سیکل‌های کوچک مقیاس به طرف بالا درشت شونده توسط پر شدن خلیج‌ها و دریاچه‌ها تشکیل می‌گردد که ممکن است تمام توده دلتایی را محصور کند. ماسه سنگهای دلتایی در برخی از حوضه‌ها ، مخازن نفتی مهمی را تشکیل داده‌اند.

دلتاهای مخروطی
دلتاهای مخروطی که تحت عنوان دلتاهای دانه درشت نیز خوانده می‌شوند، رسوبات مخروطی شکلی هستند که مستقیما از ناحیه منشا به داخل دریا یا دریاچه ریخته شده‌اند. دلتاهای مخروطی اغلب در نزدیکی مناطق گسلی فعال جایی که کوهها بالا آمده‌اند و خرده‌های فرسایشی یافته از طریق دره‌های عمیق مستقیما به دریا و دریاچه وارد می‌‌شود، تشکیل می‌شوند. چنانچه حوضه دریایی به اندازه کافی عمیق باشد، دلتای مخروطی ممکن است به طر ف پایین به مخروطهای زیر دریایی برسد.
دلتاهای مخروطی اغلب از گرلول و ماسه تشکیل شده که توسط جریانهای خرده‌دار ، لغزش‌های گرلولی ، سیلابهای رودخانه‌ای و سیلاب‌های ورقه‌ای به طرف مخروط حمل شده‌اند. زمانی که رسوب در دلتای مخروطی است، می‌تواند به توسط امواج و جریانهای جزر و مدی دوباره حرکت کرده یا توسط جریانهای خرده دار و لغزشی در آبهای عمیق‌تر مجددا رسوبگذاری نماید. از نظر ساختمان داخلی ، دلتاهای مخروطی اغلب از طبقات ماسه‌ای درشت و گرلول با شیب زیاد تشکیل شده‌اند که به طرف پایین به رسوبات ریزتر با شیب ملایم تا سرهای تحتانی افقی تبدیل می‌شود.
محیط رسوبی رودخانه‌ای ماسه سنگ
محیط‌های رودخانه‌ای شامل سیستم‌های پیچیده‌ای از فرسایش ، حمل رسوب و رسوبگذاری می‌باشد که منجر به تشکیل اشکال سطحی بسیار متنوعی می‌شود. در حال حاضر سیستمهای رودخانه‌ای از مخروطهای لفکنه تا رودخانه‌های مشبک بریده بریده با پیچش کم تا رودخانه‌های ماندری در تغییر است. رسوبات آنها از درشت‌ترین کنگلومراها تا ماسه سنگها و گل سنگها در تغییر است. بطور کلی ماسه سنگهای رودخانه‌ای معمولا دارای قاعده مشخص و طبقه بندی مورب با تعدادی لایه بندی مسطح و لامیناسیون مورب می‌باشند. این ماسه سنگها به صورت عدسی بوده یا اینکه بطور جانبی دارای تداوم بیشتری باشند.
ماسه سنگهای رودخانه‌ای از نظر بافتی و ترکیبی معمولا ایمچور هستند، هرچند این موضوع به منشا رسوب ، آب و هوا و مسافت حمل و نقل بستگی دارد. بطور کلی اندازه دانه رسوب به طرف پایین دست کاهش یافته و جورشدگی بهتر است. بیشتر آنها آرکوزولیت آرنایت هستند، آنهایی که از حرکت مجرد ماسه سنگهای قدیمی سرچشمه گرفته‌اند، بیشتر کوارتزی هستند. کنگلومراهای رودخانه‌ای بطور تیپیک به صورت عدسی هستند و معمولا دارای طبقه بندی ناقص می‌باشند و بیشتر آنها با داشتن هم قطعات برون سازندی و هم قطعات درون سازندی ، پلی میکتیک هستند و دارای فابریک با پبل فراوان می‌باشند.
انواع کانالهای رودخانه‌ای
• ماندری : کانالهای ماندری دارای پیچش زیاد و یک کانال منفرد است.
• مستقیم : کانالهای مستقیم ممکن است دارای سدهای حاشیه‌ای بوده و در هنگام آبدهی کم دارای خط القعر پیچیده باشند.
• بریده بریده : رودخانه‌های بریده بریده دارای پیچش کم هستند و لیکن کانال در هنگام آبدهی بوسیله سدهای بریده بریده به کانالهای فرعی تقسیم می‌شود.
• آناستوموسینگ : رودخانه‌های آناستوموسینگ دارای چندین کانل اصلی با پوشش کم یا زیاد هستند، که به توسط جزایر آبرفتی دائمی که اغلب دارای پوشش گیاهی هستند، از یکدیگر جدا می‌شوند.
فاکتورهای تعیین کننده نوع رودخانه
فاکتورهای زیادی که در یک ناحیه وجود دارند، تعیین کننده نوع رودخانه است، که از مهمترین این فاکتورها ، اندازه ذرات رسوب و شیب هستند. ضمنا آب و هوا نیز یک عامل تعیین کننده مقدار دبی و تغییرات فصلی است. تغییرات آب و هوایی و حرکات تکتونیکی ، نظیر بالا آمدگی ناحیه منشا می‌تواند باعث تبدیل یک نوع رودخانه به نوع دیگر شود. چهار رده سیستم رودخانه‌ای می‌توان تشخیص داد. مخروط افکنه ، رودخانه بریده بریده ، رودخانه ماندری و رودخانه آناستوموسینگ.
رخساره‌های مخروط افکنه
مخروط‌های افکنه بویژه در مناطق نیمه خشک ، که بارانهای سنگین ، کم یا بطور متناوب وجود دارد، فراوان است، هرچند در مناطق مرطوب نیز وجود دارند. مخروطهای افکنه پیش دامنه‌های رسوبی هستند که در مجاورت نواحی بالا آمده ، بویژه آنهایی که توسط گسلها محدود می‌شوند، وجود دارند. راس مخروط در دهانه دره یا وادی (رودخانه) قرار دارد. در مقایسه با سایر رسوبات رودخانه‌ای رسوبات مخروط‌های افکنه معمولا درشت تر و بیشتر از گراول و ماسه تشکیل شده‌اند. رسوبات ترکیبها از نظر ترکیبی ایمچورند و معمولا دارای دامنه وسیعی از انواع دانه و پبل هستند، که منعکس کننده زمین شناسی ناحیه منشا است.
مخروط‌های افکنه به صورت توده‌های آواری گوه‌ای شکلی هستند که معمولا با حوزه‌های گسلی محدود ، نظیر گرابن‌ها ، نیمه گرابن‌ها و حوزه‌های مجزا همراه هستند. بطور عمودی توالی ممکن است درشت شدن دانه‌ها و ضخیم شدن طبقات به طرف بالا که نشاندهنده فعالیت پیشروی مخروط‌ها بر اثر بال آمدگی نواحی پشت چین خوردگی است، یا ریز شدن دانه‌ها و نازک شدن طبقات به طرف بالا که به علت عقب نشینی مخروط است را نشان دهند. طرح جریانهی قدیم در مخروط‌های افکنه معمولا به صورت شعاعی است.
رخساره‌های رودخانه بریده بریده
کانالهای رودخانه‌ای بریده بریده معین و کم عمق هستند و در جایی که رسوبات در اندازه ماسه زیاد باشد، به توسط دون‌ها پوشیده می‌شوند.سدهای ماسه‌ای و تپه‌های بزرگ که رودخانه‌ها را به کانالهای کوچکتر تقسیم می‌کند در سطح دارای خط الراسهای مستقیم تا زبانه‌ای هستند و در مواقعی که میزان آبدهی رودخانه کم تا متوسط باشد، دارند. رسوبات رودخانه بریده بریده عمدتا از رخساره‌های کانالی و سدی با طبقه بندی مورب مسطح و تابولار که در اثر مهاجرت سدودون به طرف پایین دست تشکیل شده‌اند، درست شده است. فرسایش داخلی و سطوح دوباره فعال شده ، فراوان است، کانالهای پر شده ممکن است تا حدودی کاهش اندازه دانه‌ها به طرف بالا را نشان دهد.
در یک مقیاس بزرگ ، رودخانه‌های بریده بریده توده‌های ماسه‌ای چند طبقه با شکل هندسی کشیده تا ورقه‌ای را تشکیل می‌دهند، که به مهاجرت جانبی آنها بستگی دارد. گل سنگهای بین لایه‌ای وجود نداشته یا ضخامت زیادی ندارند. جریانهای قدیم اینها یونی ملال و با پراکندگی کم است. توصیف‌های متعددی از رخساره‌های رودخانه بریده بریده در دواران زمین شناسی وجود دارد. این رخساره‌ها در ماسه سنگهای قرمز قدیمی (دونین) و قرمز جدید (تریاس) بریتانیا ، در دونین شرق آمریکای شمالی و در تریاس شرق استرالیا وجود دارد.
رخساره های رود خنه ماندری
رودخانه ماندری دارای کانال مشخص و زیر محیط‌های در خارج از کانال هستند. خود کانال معمولا در روی کف دارای ساختمانهایی از نوع دون بزرگ هست و این ساختمانها نیز در بخش تحتانی پونیت بار وجود دارد. حرکت دونها منجر به تشکیل طبقات مورب تراف می‌شود. ماسه‌های با طبقات مسطح در رژیم جریانی بالا ممکن است در پونیت بار رسوب نماید و در قسمت بالاتر ماسه‌های ریزتر با ریپل‌هایی که ماسه‌های بالا میناسیون مورب را تشکیل می‌دهند و پوشش‌ها و عدسی‌های تکی فراوان است.
غالبا رودخانه‌های ماندری راه میانبر را قطع می‌کنند. بنابراین حلقه‌های ماندری قطع می‌شوند. این حالت باعث تشکیل دریاچه‌های شاخ گاوی می‌شود که تدریجا با رسوبات دانه ریز پر می‌شود. رسوبگذاری رودخانه‌های ماندری در اثر مهاجرت پونیت بار یک توالی با ریز شدن دانه‌ها به طرف بالا را تشکیل می‌دهد. گاهی اوقات سیلابهای اصلی ، پونیت بار را هموار نموده و سطح با مقیاس بزرگ و زاویه کم ، که تحت عنوان سطح بار شد جانبی یا طبقه بندی مورب اپسیلون نامیده می‌شود را تشکیل می‌دهد. رسوبات رودخانه ماندری معمولا از رسوبات ضخیم دشت سیلابی و ماسه سنگهای پونیت بار مربوط به کانال خطی تشکیل شده‌اند.

بر اساس مقدار ماسه موجود در سیستم و میزان یا نرخ پیشروی ، این توده‌های ماسه‌ای خطی ممکن است به یکدیگر متصل شوند. رسوبات دشت سیلابی به عنوان یک سد نفوذپذیری عمل کرده و ممکن است توده‌های ماسه‌ای را که دارای پتانسیل مخزنی هستند، از یکدیگر جدا کند. رسوبات رودخانه‌های ماندری بطور تیپیک از تعداد زیادی ماسه سنگهای ریز شده به طرف بالا ، که توسط سیلت‌های دشت سیلابی پوشیده می‌شوند، تشکیل شده است.
رخساره‌های رودخانه آناستوموسینگ
این نوع رودخانه قادر نیست بطور جانبی خیلی مهاجرت کند، زیرا جزایر آبرفتی پوشیده از گیاه است. بنابراین رسوبات کانالی روی هم انباشته شده و می‌تواند توده‌های ماسه‌ای ضخیمی را تشکیل دهد. ماسه‌های با طبقه بندی مورب بطور تنگاتنگ با رسوبات دانه ریزتر جزایر آبرفتی همراه هستند، که ممکن است دارای خاک و زغال باشند. رودخانه‌های آناستوموسینگ عهد حاضر در فوت هیل کوههای راکی کانادا و رسوبات معادل کرتاسه حاوی گاز و نفت ، که در زیر زمین در سسکچوون وجود دارند، یافت می‌شود.
محیط رسوبی صحرایی و دریاچه‌ای ماسه سنگ
صحراها نواحی شدیدا خشکی هستند که عموما در کمربندهای نیمه گرمسیری (عرض جغرافیایی 20 تا 30 درجه) قرار دارند، هرچند پستی و بلندی موضعی و میزان قاره‌ای بودن نیز در گسترش آنها تاثیر دارد. صرف‌نظر از نواحی ماسه سنگ بادی ، مخروط‌های افکنه ، رودخانه‌های موقت ، دریاچه‌های نمکی و پلایاها در مناطق صحرایی یافت می‌شوند، ضمنا نواحی گسترده‌ای از سنگهای فاقد پوشش نیز وجود دارد. ماسه‌ها و رسوبات دانه درشت‌تر در طول خطوط ساحلی دریاچه ، در دلتا‌ها جایی که رودخانه‌ها به داخل دریاچه می‌ریزد و در کف حوضه‌های دریاچه‌ای عمیق رسوب می‌کنند.
رسوبات سیلیسی آواری درشت به بهترین وجهی در دریاچه‌های هیدرولوژیکی باز به نسبت دریاچه‌های هیدرولوژیکی بسته ، که حمل‌های مناسبی برای رسوبگذاری تبخیری‌ها و سنگ آهک است، گسترش دارند. در مقایسه دریاچه ، نقطه مقابل دریاست، ماسه و گراولهای ساحلی در خط ساحلی دریاچه معمولا دارای جورشدگی و گرد شدگی کمتری هستند. چون سطح مناسب امواج خیلی کمتر است و جزر و مد وجود ندارد. رخساره‌های سواحل ، سدها و دماغه‌های دریاچه‌ای خیلی شبیه سواحل دریایی با انرژی کم تا متوسط است.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  38  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید